Википедија

Geotopografske piramide

Geotopografske piramide ili geotopografski tornjevi, su geografski objekti postavljani u 18. i 19. veku širom Austrijskog carstva. Kako izgledom liče na visoki konusno-piramidalni dimnjak, na starim mapama označene su kao piramide (nem. Pyramide). Građene su od prepečenih cigala, a postavljane na visinskim kotama gde su služile pre svega kao topografski markeri (stubovi geodezijske triangulacije). To se vidi na kartama gde iza oznake piramide (trougao) i naznačene visinske tačke stoji odgovarajući kod.[1] O starim geotopografskim piramidama-tornjevima u Srbiji se danas malo zna, i jako malo ih je ostalo.

Geotopografske piramide
Geotopografske piramide na karti Vojvodine
Geotopografske piramide
 Naziv humke ili grupe:
“Piramide”
 Kodni naziv:
BAC031-BAC397
 Tip:
Geotopografska piramida
 Lokacija (opština):
 Tradicionalni naziv:
Nema
 Poreklo naziva:
Kartografi Monarhije (?)
 Istorijski period:
XVII.—XVIII.vek
 Epoha:
Razdoblje posle Turaka
 Poreklo (kultura):
Vlasti Austrijske krune (?)
 Dimenzije (približno):
2×2 m
 Visina (približno):
15 m
 Materijal:
Cigla
 Stanje:
Većina uništena
 Arheološki istraženo:
Ne

Opis

uredi

O vremenu nastanka i originalnoj nameni ovih objekata koji podsećaju na obelisk, postoje oskudni podaci. Njihov način izrade ukazuje na to da su bile korišćene i u vojne svrhe, za neki vid signalizacije.

Piramide su postavljane na uzvišenje, a sa svojom impozantnom visinom od 15 m i bez toga bi se videle izdaleka. Po izgledu asociraju na dimnjak ciglane, a delom im je to i bila funkcija, pošto se u njima mogla paliti vatra. U dnu im se nalazi kameno postolje za loženje, a kroz unutrašnjost se dim odmah podiže visoko i sigurno se može videti na velikoj udaljenosti. Na taj način bi mogle da se šalju i šifrovane poruke ili bi se moglo upozoravati na opasnost jednostavnom dimnom signalizacijom.

Na kartama[2] piramide imaju upisane skraćenice "T:P" i "T.Z." od čega je prva poznat termin u kartografskoj terminologiji – triangularna visinska kota (nem. Triangulierungs punkt). Dok druga skraćenica verovatno treba da se odnosi na geološki datum (nem. Topographischer Zeitzone), pošto je svaki toranj postavljen tačno na referentnoj tački mreže geografske širine i dužine.

Piramide su izgrađene od kvalitetnih cigala i dobro su konstruisane, što je razlog da one koje nije uništilo stanovništvo i danas stoje. Postoji informacija da ih je bilo i na teritoriji Slovenije, Mađarske i Hrvatske. Na većini lokacija njihovog traga nije ostalo. Razrušene su, a cigle dekadama a možda i vek ranije razneli su meštani. Unutar njih je bila postavljena i metalna tabla, ali pošto takva nijedna nije sačuvana, ne zna se šta je na njoj pisalo. Može se samo pretpostaviti da je tu bilo uputstvo o korišćenju i verovatno nekakva identifikaciona oznaka.

 
Trigonometrijsko-geotopografki toranj “piramida”

Stanje i perspektive

uredi

Od oko 30 ovih piramida koliko ih je moglo biti na teritoriji današnje Srbije većina je davno uništena. U zapadnoj i srednjoj Bačkoj ih je bilo nekoliko — u ataru Stapara, Odžaka, Kule, Srbobrana, Bačke Topole. U okolini Subotice je postojalo ukupno 3 ovakva tornja, do danas sve su uništene, dok ih u opštini Senta još stoji dve. O ostalim tornjevima koji su bili razasuti po Banatu se vrlo malo zna, verovatno su svi još pre Drugog svetskog rata uništeni.

Nekoliko preostalih geotopografskih piramida u Srbiji nije zaštićeno zakonom, iako predstavljaju spomenik kulture od vanrednog značaja za istoriju regije, pa i za istoriju Evrope.

Sledeća tabela prikazuje podatke o onih nekoliko za koje se zna da su postojale ili još postoje.

Lista trigonometrijskih piramida u Srbiji

uredi
Naziv Oznaka Najbliže naselje ili toponim Stanje KOD Beleška
Piramida Mosica T:P: 60° 63" Kula Uništena BAC031 Nalazila se na granici tri okruga (trojanici)
Piramida Kula T:P: 54° 39" Kula Uništena BAC021 Uništena je nakon I. svetskog rata, nosila je oznaku "Pyramide Kula Hutweide T:P"
Piramida Odžaci T:P: 47° 08" Odžaci Uništena BAC055 Lokacija nije identifikovana. Uništena bez ostataka. Orig. oznaka "Hodsagher-Pyramide T:P"
Piramida pustara Šari T.Z. 60° 88" Aleksa Šantić Uništena BAC138 Nema ostataka ove građevine
Piramida pustara Kula T:P: 57° 30" Kula Uništena BAC140 Lokacija nije tačno identifikovana. Orig. naziv "Pyramide Puszta Kula T:P"
Piramida Stapar T:P: 49° 36" Stapar Uništena BAC180 Mesto piramide nije locirano, nema ostataka. Orig. naziv "Pyramide Klein Stapar T:P"
Piramida Đurđin T.Z. 57° 60" Subotica Uništena BAC223 Označena na mapi sa "Puszta Gyurgyin T.Z."
Piramida Tavankut T.Z. 52° 4" Mišićevo Uništena BAC232 Nema ostataka. Orig. naziv "Tavankut T.Z."
Piramida Bikovo T.Z. 59° 29" Bikovo Uništena BAC254 Danas je na ovom mestu savremena kota (visina 106 m), od piramide nema ostataka.
Piramida na Tromeđu T.Z. 57° 77" Bačka Topola Uništena BAC313 Ne zna se da li je bila piramida, ili neka druga vrsta kote. Orig. naziv "Negyes hatar T.Z."
Piramida Bačka Topola 55°+ Bačka Topola Uništena BAC331 Ne zna se da li je bila piramida, ili neka druga vrsta kote.
Piramida Devečer T:P: 49° 22" Srbobran Uništena BAC180 Mesto piramide nije locirano, nema ostataka. Orig. naziv "Pyramide: Devecser Puszta T:P"
Piramida na humci Pivar ne postoji Bogaraš Uništena BAC382 O postojanju ovog tornja se zna samo putem usmene predaje
Piramida Kevi T.Z. 59° 13" Tornjoš Sačuvana BAC370 Orig. naziv "Tornyos puszta T.Z."
Piramida Totovo Selo T.Z. 56° 50" Orom Sačuvana BAC397 Stoji u ataru između Oroma i Totovog Sela
Piramida Poljanica[3] T.Z. 52° 95" Bačko Petrovo Selo Sačuvana BAC Orig. oznaka "Kutas Puszta"
Piramida Velika Teremija T.Z. 44° 605" Mokrin Uništena BAN130 Nalazila se tačno na granici sa Rumunijom, na srpskoj strani. Orig. naziv "Pyramide Mareinfeld T:P"
Piramida Banatsko Veliko Selo nema Banatsko Veliko Selo Uništena? BAN135 Orig. oznaka "Theifs Regulirungs Pyramide"
Piramida Kikinda nema Kikinda Uništena? BAN136 Orig. oznaka "Theifs Regulirungs Pyramide"
Piramida No.12 nema Rusko Selo Uništena BAN143 Ne postoji na datoj koordinati. Orig. oznaka "Theifs Regulirungs Pyramide No.12"
Piramida "Velika humka" T.P. 76° 7" Bela Crkva Uništena BAN476 Orig. oznaka "Velika Hunka T.P."
Piramida Zagajica[4] T.P. 134° 6" Zagajica Sačuvana BAN Najviša tačka Zagajičkih brda, između Šušare i Grebenca. Orig. oznaka "Dumacia T.P."
Piramida Devojački bunar T.P. 97° 444" Banatski Karlovac Sačuvana BAN Orig. oznaka "Vakaraz T.P."
Piramida kod Požarevca ? Požarevac Sačuvana SRB Orig. oznaka ?
Piramida na Kopaoniku[5] T.P. ? Ski centar Kopaonik Sačuvana SRB Obelisk na vrhu Kopaonika

Galerija

uredi
  •  
    Trigonometrijski toranj kod Oroma
  •  
    Posmatrano iz daljine
  •  
    Poređenje visine: oko 14 m
  •  
    Pogled prema vrhu - iz ovog ugla zaista i podseća na piramidu

Vidi još

uredi

Reference

uredi
  1. ^ Mape Austrijskih vojnih premera, 1763-1887 (Military Mapping Survey of the Habsburg Empire and Austria-Hungary)
  2. ^ Mape 2. Austrijskog vojnog premera, 1806–1869 (Military Mapping Survey of the Habsburg Empire and Austria-Hungary)
  3. ^ Geotopografska piramida, Poljanica – Rutizam Srbija
  4. ^ Geotopografska piramida, Zagajica – Rutizam Srbija
  5. ^ Geotopografska piramida, Pančićev vrh – Rutizam Srbija

Spoljašnje veze

uredi
 
Geotopografske piramide na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wiki.x.io/w/index.php?title=Геотопографске_пирамиде&oldid=26849286”