Prvi slavonski partizanski odred

**Prvi slavonski partizanski odred**
Prvi slavonski partizanski odred
	Jugoslovenska partizanska zastava
Postojanje	20. mart 1942 — 21. april 1945.
Formacija	tri bataljona
Deo	NOV i PO Jugoslavije
Angažovanje	Napad na Gojlo; Operacija Bijela
Komandanti
Komandant	Karlo Mrazović Gašpar
Politički komesar	Mirko Kljajić Stari

Prvi slavonski narodnooslobodilački partizanski odred bio je partizanski odred koji je od marta 1942. do aprila 1945. dejstvovao u Slavoniji. Izvesno vreme nosio je naziv Prvi odred Treće operativne zone NOV i PO Hrvatske. Formiran je reorganizacijom Prvog slavonskog partizanskog bataljona. Prvi komandant odreda bio je Karlo Mrazović, a politički komesar Mirko Kljajić Stari.

Borbeni put

Formiran je 20. marta 1942. od Prvog slavonskog partizanskog bataljona koji je reorganizovan u dva, a 15. juna je formiran i Treći bataljon. Već 26. marta vodio je prvu borbu protiv ustaša i domobrana na brdu Begovači (Psunj), 29. marta protiv žandarma u Vilić-selu i 2. aprila opet protiv ustaša između sela Bobara i Čaprginaca. Dejstvujući u prostoru Nova Gradiška, Pakrac, Daruvar, Podravska Slatina, Slavonska Požega, osloncem na planine Psunj i Papuk, Odred je vršio diverzantske akcije na prugama i drumovima, napadao neprijateljska uporišta i politički delovao u narodu — 5. aprila uništio je železničku stanicu Dragalić, kod Nove Gradiške; 8. aprila digao je u vazduh neprijateljski transport kod Sekulinaca i uništio lokomotivu i 6 vagona; 14. aprila zapalio je tkačnicu i porušio prugu u Pakračkoj Poljani; 3. maja uništio je postrojenja rudnika Cernik kod Nove Gradiške; 2. juna sa Banijskom proleterskom četom zauzeo je neprijateljsko uporište Bučje.^[1]^[2]

U prvoj polovini juna 1942. zauzeo je Bastaje, Poljansku i Zdence, 16. juna demolirao je šumsku prugu Novska—Rajić i uništio lokomotivu i vagone sa građom namenjenom za Nemačku, a 20. juna kod Banove Jaruge uništio 17 vagona i lokomotivu. Sa delovima Proleterskog bataljona Bosanske krajine i Banijskom proleterskom četom zauzeo je 21. juna Bučko Kamensko, a 29. juna Đulovac, gde su uništile električnu centralu, železničku i žandarmerijsku stanicu i zgradu opštine. U julu je likvidirao ustaško-domobranska uporišta u Siraču, Pušini i Gazijama, kod sela Stojčinovca razbio je 15. avgusta kolonu domobrana, a 15/16. avgusta u Slatinskom Drenovcu uništio je neprijateljevu posadu i zauzeo selo.^[1]^[2]

Sredinom avgusta 1942. reorganizovan je u dva odreda — Prvi slavonski (psunjski) odred i Drugi slavonski (papučki) odred. Sa delovima Drugog slavonskog odreda, Proleterskog bataljona Bosanske krajine i Banijskom proleterskom četom učestvovao je u ponovnom oslobođenju Đulovca 27/28. avgusta, a sa Sedmom hrvatskom brigadom, Proleterskim bataljonom Bosanske krajine, Moslavačkim partizanskim bataljonom i Banijskom proleterskom četom u uništenju gotovo svih postrojenja petrolejskih izvora u Gojilu 6. septembra. Zatim je učestvovao u zauzimanju nemačkog uporišta Mlinske kod Bjelovara 10. septembra, uništenju železničkih stanica i kvislinških ureda u Kloštar-Ivaniću i Pitomači, rudničkih postrojenja i železničkog parka u Pitomači 18. septembra, oslobođenju Grubišnog Polja 28. septembra gde je zarobljeno 113 domobrana i ustaša, zaplenjeno 4 puškomitraljeza, 145 pušaka i dr. i u zauzimanju ustaškog uporišta u Španovici 5. oktobra.^[1]^[2]

Odred je 10. oktobra 1942. dao borce za formiranje Kalničkog partizanskog odreda, a 11. oktobra i za formiranje Prve slavonske brigade (kasnije Dvanaesta slavonska brigada). Tada je reorganizovan u dva bataljona; 18. decembra formiran je novi Treći bataljon. Ponovo je 30. decembra dao bataljon za formiranje 17. slavonske brigade, a 11. februara 1943. deo ljudstva za formiranje 18. slavonske brigade. U toku 1943. dejstvovao je pod komandom Štaba Treće operativne zone NOV i PO Hrvatske, a potom u sastavu Šestog slavonskog korpusa, vršio diverzije na komunikacijama i prepade na neprijateljski saobraćaj i živu silu (kod sela Rajića, Okučana, Dragalića, Lađevca, Novske i dr). Od 20. juna je u sastavu Drugog hrvatskog korpusa, a 29. juna preimenovan je u Posavski partizanski odred.^[1]^[2]

Od 22. septembra 1943. nalazio se u sastavu Zapadne grupe partizanskih odreda Šestog slavonskog korpusa. Dao je 16. oktobra jednu četu za popunu Dvanaeste slavonske brigade. Novembra 1943. imao je dva bataljona, Novogradišku četu i četu Matija Gubec, a 19. novembra je formiran i Treći bataljon Hajduk Veljka te je krajem decembra 1943. imao 461 borca i rukovodilaca. U 1944. Odred se istakao u borbi protiv domobrana kod sela Korita i Lovske 4. januara, u uništenju oklopnog voza kod železničke stanice Brezine (na pruzi Banova Jaruga—Pakrac) 23. januara, rušenju pruge i uništenju lokomotive i 6 vagona između Rajića i Roždanika 12. februara, u oštrim borbama protiv delova 4. i 8. domobranske gorske pukovnije u rejonu Lipik, Subocki Grad, Kovačevac 4. marta. Njegovi delovi i delovi Prvog diverzantskog bataljona i Diljskog partizanskog odreda porušili su železničke komunikacije i to — na 70 mesta prugu imeđuVinkovaca i Novske 16/17. aprila, zatim na 102 mesta između Novske i Nove Gradiške 5/6. juna, na 44 mesta između Rajića i Lipovljana 9/10. juna, na 80 mesta imeđu Banove Jaruge i Pakraca 27. juna.^[1]^[2]

Štab odreda je 30. jula 1944. uputio svoj Drugi bataljon u Štab Šestog slavonskog korpusa za formiranje novih i popunu starih jedinica. Značajnije borbe protiv Nemaca i kvislinga vodio je 15. maja kod sela Bujavice, 7. avgusta u Rajiću, 10. avgusta kod Šagovine, 14. septembra u oslobođenju Lipika. U septembru 1944. Odred je stavljen pod neposrednu komandu Šestog korpusa. Tada je vodio uspešne borbe 6. novembra kod sela Gaja, a 12. novembra u razbijanju nemačke kolone kod sela Caga blizu Novske. U prvoj polovini septembra 1944. formiran je Treći bataljon Matija Gubec, a u novembru je dao jedan bataljon za popunu 40. slavonske divizije. U 1945. posebno se istakao u razbijanju neprijateljske kolone imeđu Okučana i Novske 4. januara i ponovno kod Okučana 23/24. marta. Bataljonom Matija Gubec početkom aprila 1945. popunjena je 12. proleterska brigada, a preostali bataljon Hajduk Veljka rasformiran je 21. aprila 1945, kada su njegovim ljudstvom popunjene jedinice Šestog korpusa Jugoslovenske armije.^[1]^[2]

Ordenom narodnog heroja odlikovano je troje boraca Prvog slavonskog odreda — Mirko Kljajić Stari, Nikola Miljanović Karaula i Karlo Mrazović Gašpar.

Napomene

^ ^a ^b ^v prilikom formiranja odreda

Reference

^ ^a ^b ^v ^g ^d ^đ Enciklopedija 1974, str. 671—672.
^ ^a ^b ^v ^g ^d ^đ Leksikon NOR 1 1980, str. 918.

Literatura

Vojna enciklopedija tom VIII. Beograd. 1974. COBISS.SR 72988167
Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom II. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980. COBISS.SR 49300743

[напомена1-1] v prilikom formiranja odreda

[FOOTNOTEEnciklopedija1974671—672-2] v ^g ^d ^đ Enciklopedija 1974, str. 671—672.

[FOOTNOTELeksikon_NOR_11980918-3] v ^g ^d ^đ Leksikon NOR 1 1980, str. 918.

[a]

[1]

[2]