1942
година
1942. je bila prosta godina.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vekovi: | |
| Decenije: | |
| Godine: | |
 1942 na Vikimedijinoj ostavi.
| |
Događaji
uredi
Januar
uredi- 1. januar — Potpisana je Deklaracija Ujedinjenih nacija (26 vlada, među kojima i jugoslovenska izbeglička) - prvi put se pominju Ujedinjene nacije.
- 2. januar — Japanci osvojili Manilu, glavni grad Filipina.
- 2. januar — Nemački zapovednik u Srbiji pod pretnjom smrtne kazne zabranio skrivanje Jevreja i čuvanje njihovih stvari.
- 4. januar — Mađarska vojska i žandarmerija razbili Prvi šajkaški NOP odred kod Žablja, počinju represalije prema civilima u Bačkoj, čiji je vrhunac Novosadska racija.
- 6. januar — Partizani izvršili masakr većeg broja civila na pasjem groblju u Kolašinu.
- 7. januar — Počela je bitka za Batan na Filipinima.
- 11. januar — CK KPJ i VŠ NOP odreda Jugoslavije doneli odluku od stvaranju Dobrovoljačke vojske (novi naziva štaba je VŠ NOP i DV Jugoslavije).
- 11. januar — Okončana Dražgoška bitka kod Škofje Loke u Sloveniji - partizani se povukli nakon što su naneli gubitke Nemcima, koji zbog toga pale selo Dražgoše.
- 12. januar — Slobodan Jovanović je postavljen na čelo izbegličke jugoslovenske vlade, umesto generala Simovića (kome je kabinet otkazao poslušnost a kralj poverenje). Dragoljub Mihailović je imenovan za ministra vojske, mornarice i vazduhoplovstva.
- 12. januar — Delovi Kordunaškog NOP odreda zauzeli Vojnić.
- 13. januar — Deklaracija nekih savezničkih vlada (i jugoslovenske) o kažnjavanju ratnih zločina.
- 14. januar — Zajednička deklaracija Poljske, Čehoslovačke, Jugoslavije i Grčke kojim je ustanovljen Planerski odbor Centralne i istočne Evrope. Kraljevina Jugoslavija potpisala Deklaraciju Ujedinjenih nacija o ratnim zločinima.
- 15. januar — Izbegličke vlade Jugoslavije i Grčke sklopile ugovor koji predviđa njihovu posleratnu konfederaciju (Balkanski Savez).
- 15. januar — 7. februar - "Druga neprijateljska ofanziva" u istočnoj Bosni, u dve etape: Romanijsko-birčanska i Druga ozrenska operacija; četnici propuštaju nemačke jedinice, partizani izbegli uništenje.
- 19. januar — Dragoljub Mihailović unapređen u divizijskog generala.
- 20. januar — Održana je Vanzejska konferencija visokih nacističkih zvaničnika na kojoj je razmatrano izvršenje konačnog rešenja jevrejskog pitanja.
- 20. januar — Bugarski 1. okupacioni korpus (tri divizije) završio okupaciju dela Nedićeve Srbije (približno jugoistočna četvrtina, do Kragujevca i K. Mitrovice), zamenjujući nemačke snage.
- 21. januar — Na stanici Pjenovac, između Olova i Han Pijeska, iznenađeno i poginulo 59 partizana Šumadijskog bataljona 1. proleterske i dela Romanijskog NOP odreda, među njima i Slaviša Vajner Čiča.
- 21. januar — Romelov Afrički korpus počinje kontraofanzivu u Libiji.
- 21 - 23. januar - Novosadska racija - mađarski vojnici i žandari ubili nekoliko hiljada Srba, Jevreja i Roma u Bačkoj.
- 22. januar — Ravnogorski pokret proglašen od izbegličke vlade za Jugoslovensku vojsku u otadžbini.
- 23. januar — Počinje bitka za Rabaul, koja Japancima otvara Novu Gvineju.
- 24. januar — Izbegličke vlade Poljske i Čehoslovačke sklopile ugovor koji predviđa njihovu posleratnu konfederaciju.
- 24. januar — Ante Pavelić osnovao Hrvatski državni sabor (članovi imenovani, savetodavna funkcija).
- 24. januar — Partizani iz Graca kod Makarske izveli prvu akciju na moru, zarobivši jedrenjak "Merkur" sa 90 tona hrane.
- 25. januar — 10. maj - "Fočanski period" - CK KPJ i VŠ Narodnooslobodilačke partizanske i Dobrovoljačke vojske Jugoslavije se nalaze u Foči.
- 27. januar — Igmanski marš.
- 29. januar — Poslanik Endre Bajči-Žilinski u spoljnopolitičkom odboru mađarskog parlamenta osudio nasilje u Bačkoj (Novosadska racija).
- 29. januar — Počela Druga ozrenska operacija, druga etapa Druge ofanzive.
- 29. januar — Potpisan ugovor o savezu Velike Britanije, SSSR i Irana, kojim je regulisan boravak snaga prve dve države u Iranu.
- 30. januar — 1. februar - Razgovori Jezdimira Dangića (četničkog komandanta u istočnoj Bosni), Nedića i nemačkih predstavnika u Beogradu - obećavano pa opozvano priključenje 17 srezova istočne Bosne Nedićevoj Srbiji.
- 31. januar — Malajska kampanja okončana japanskim zauzećem poluostrva.
Februar
uredi- 1. februar — Vođa norveških fašista Vidkun Kvisling postao je predsednik marionetske vlade u okupiranoj Norveškoj, u Drugom svetskom ratu.
- 7. februar — Ustaše su ubile 2300 stanovnika banjalučkih naselja Drakulić, Šargovac i Motike srpske nacionalnosti.
- 7—15. februar — Bitka za Singapur
- 8. februar — 21. april — Demjanski džep
- 9. februar — U njujorškoj luci izbio požar na francuskom putničkom brodu „Normandija“, tada najvećem i najelegantnijem na svetu, posle čega je brod potonuo.
- 10. februar — Američki džez-muzičar Glen Miler postao prvi muzičar koji je dobio „zlatnu ploču“ za prodaju milionitog primerka neke kompozicije, „Chattanooga Choo Choo“.
- 11—13. februar — Operacija Kerberus 1942.
- 12. februar — Nemački vojnici ubili 42 zatvorenika koja su bežala iz logora Crveni krst kod Niša, u Drugom svetskom ratu, a 105 zatvorenika uspelo da pobegne.
- 17. februar — Na brdu Bubanj kod Niša Nemci su kao odmazdu zbog pobune u logoru Crveni krst, streljali preko 1000 Jevreja iz Niša istočne i južne Srbije.
- 19. februar — Japanski avioni u prvom napadu na Australiju u Drugom svetskom ratu bombardovali grad Darvin i obližnju vojnu bazu.
- 20. februar — Japanci su u Drugom svetskom ratu napali portugalski Timor i ostrvo Bali u Holandskoj istočnoj Indiji.
- 27. februar — Bitka u Javanskom moru
Mart
uredi- 1. mart — U Čajniču je u Drugom svetskom ratu od oko hiljadu boraca formirana Druga proleterska brigada s četiri bataljona, u čiji su sastav ušli Prvi i Četvrti bataljon Užičkog, Drugi bataljon Čačanskog i Treći bataljon Šumadijskog odreda.
- 9. mart — Japanske invazione snage su u Drugom svetskom ratu okončale zauzimanje indonežanskog ostrva Java, tada pod holandskom kolonijalnom vlašću.
- 28. mart — Britanske pomorske snage su iznenadnim napadom sa kopna, mora i iz vazduha uništili luku Sen Nazer u okupiranoj Francuskoj, u kojoj su bili usidreni nemački ratni brodovi.
- 31. mart — Zbog pobune indijskih vojnika protiv njihovih britanskih oficira, japanski vojnici su zauzeli Božićno ostrvo bez ikakvog otpora.
April
uredi- 18. april — Američki avioni u Drugom svetskom ratu prvi put su bombardovali Tokio, Jokohamu i Nagoju.
- 26. april — U najvećoj nesreći u istoriji rudarstva, u kineskom rudniku uglja u Benksiju, tada pod okupacijom Japana, poginulo najmanje 1.540 ljudi.
Maj
uredi- 8. maj — Okončana je bitka u Koralnom moru kada su avioni sa japanskog nosača aviona potopili američki nosač aviona USS Leksington.
- 27. maj — U okupiranoj Češkoj smrtno je ranjen šef Rajhsziherhajtshauptamta Rajnhard Hajdrih.
Jun
uredi- 6. jun — Američki ponirući bombarderi su potopili četiri japanska nosača aviona u bici kod Midveja.
- 8. jun — Japanske podmornice u Drugom svetskom ratu bombardovale Sidnej i Njukasl.
- 10. jun — Nacisti su u Drugom svetskom ratu potpuno uništili češko selo Lidice, što je bila odmazda za atentat na nacističkog protektora Češke i Moravske i jednog od najznačajniji Hitlerovih saradnika Rajnharda Hajdriha.
- 10. jun — Počela je bitka na Kozari.
- 21. jun — Nemački afrički korpus feldmaršala Ervina Romela zauzeo je u Drugom svetskom ratu grad Tobruk u Libiji i zarobio 25.000 britanskih vojnika.
Jul
uredi- 1. jul — Nemačke trupe su u Drugom svetskom ratu, posle osmomesečne opsade, zauzele Sevastopolj, najvažniju sovjetsku crnomorsku luku na poluostrvu Krim.
- 1—31. jul — Prva bitka kod El Alamejna
- 18. jul — Okončana je bitka na Kozari u Drugom svetskom ratu nemačka vojska je, uz pomoć vojske NDH, posle više od mesec dana borbe, pobedila jugoslovenske partizane na planini Kozari.
- 23. jul — Počele su sa radom gasne komore u logoru Treblinka, ubivši oko 6.500 Jevreja koji su dan ranije transportovani iz Varšavskog geta.
Avgust
uredi- 7. avgust — Iskrcavanjem američkih pomorsko-desantnih snaga na ostrvo Gvadalkanal počela je bitka za Gvadalkanal na Pacifiku u Drugom svetskom ratu.
- 7—9. avgust — Bitka za Tulagi, Gavutu i Tanambogo
- 8—9. avgust — Bitka kod ostrva Savo
- 19. avgust — Britanske i kanadske trupe izvele su desant na francusku luku Djep, gde su, uz velike gubitke, razorili nemačke vojne objekte.
- 21. avgust — Bitka na reci Tenaru
- 24—25. avgust — Bitka kod istočnih Solomona
Septembar
uredi- 12. septembar — Nemačka podmornica je torpedovalaa RMS Lakoniju kod obale zapadne Afrike, usmrtivši oko 1650 osoba od 2725 putnika na brodu.
- 12—14. septembar — Bitka za Edsonov greben
Oktobar
uredi- 11. oktobar — Američka mornarica je u bici kod rta Esperans kod severozapadne obale Gvadalkanala presrela i porazila japansku flotu poslatu da uništi Hendersonovo polje.
Novembar
uredi- 4. novembar — Bihać su koordiniranom akcijom zauzele partizanske snage iz Hrvatske i BiH u Bihaćkoj operaciji.
- 8. novembar — Operacija Baklja
- 10. novembar — Nemačka je napala Višijevsku Francusku nakon što je admiral Fransoa Darlan potpisao sporazum sa Saveznicima u severnoj Africi.
- 26. novembar — U Bihaću je u Drugom svetskom ratu osnovano Antifašističko veće narodnog oslobođenja Jugoslavije.
- 27. novembar — Francuzi u Drugom svetskom ratu potopili veći deo ratne flote u tulonskoj luci kako bi sprečili da brodovi padnu u ruke Nemcima, koji su upravo ušli u Tulon.
- 30. novembar — Bitka kod Tasafaronge
Decembar
uredi- 2. decembar — Na Univerzitetu u Čikagu, gde su nuklearni fizičari predvođeni Enrikom Fermijem radili na tajnom projektu izrade atomske bombe, prvi put je demonstrirana nuklearna lančana fisija.
- 12. decembar — Nemačke snage su započele operaciju Zimska oluja, pokušavajući da odblokiraju opkoljene osovinske snage tokom bitke za Staljingrad.
Rođenja
urediJanuar
uredi- 1. januar — Kornelije Kovač, srpski kompozitor i muzičar (prem. 2022)
- 1. januar — Božidar Nikolić, jugoslovenski i srpski reditelj, direktor fotografije i snimatelj (prem. 2021)
- 4. januar — Džon Maklohlin, engleski džez muzičar (gitarista)
- 5. januar — Zvonko Bogdan, srpski pevač
- 5. januar — Ozren Bonačić, hrvatski vaterpolista i vaterpolo trener
- 8. januar — Stiven Hoking, engleski teorijski fizičar, kosmolog i pisac (prem. 2018)
- 10. januar — Volter Hil, američki reditelj, scenarista i producent
- 17. januar — Muhamed Ali, američki bokser, aktivista i filantrop (prem. 2016)
- 21. januar — Ilija Lukić, srpski fudbaler i fudbalski trener (prem. 2018)
- 25. januar — Euzebio, portugalski fudbaler (prem. 2014)
Februar
uredi- 1. februar — Teri Džouns, velški glumac, pisac, komičar, scenarista, reditelj i istoričar (prem. 2020)
- 2. februar — Bo Hopkins, američki glumac (prem. 2022)
- 14. februar — Endru Robinson, američki glumac
- 28. februar — Dino Zof, italijanski fudbalski golman i fudbalski trener
- 28. februar — Brajan Džouns, engleski muzičar, najpoznatiji kao osnivač i prvobitni frontmen grupe The Rolling Stones (prem. 1969)
Mart
uredi- 2. mart — Lu Rid, američki muzičar (prem. 2013)
- 6. mart — Leo Martin, srpski pevač
- 9. mart — Džon Kejl, velški muzičar, kompozitor i muzički producent
- 12. mart — Ratko Mladić, srpski general
- 23. mart — Lado Leskovar, slovenački pevač
- 23. mart — Mihael Haneke, austrijski reditelj i scenarista
- 25. mart — Areta Frenklin, američka muzičarka, najpoznatija kao soul pevačica (prem. 2018)
- 27. mart — Majkl Jork, engleski glumac.
- 28. mart — Danijel Denet, američki filozof, pisac i kognitivni naučnik (prem. 2024)
- 28. mart — Džeri Sloun, američki košarkaš i košarkaški trener (prem. 2020)
April
uredi- 3. april — Marša Mejson, američka glumica i rediteljka
- 9. april — Petar Nadoveza, hrvatski fudbaler i fudbalski trener (prem. 2023)
- 11. april — Branko Rašović, crnogorski fudbaler (prem. 2024)
- 16. april — Frenk Vilijams, engleski biznismen, osnivač i vlasnik Formula 1 tima Vilijams (prem. 2021)
- 18. april — Johen Rint, austrijski automobilista, vozač Formule 1 (prem. 1970)
- 24. april — Barbra Strajsend, američka pevačica, glumica, rediteljka, scenaristkinja i producentkinja
- 27. april — Zoran Maroević, srpski košarkaš (prem. 2019)
- 28. april — Aleksandar Hrnjaković, srpski glumac (prem. 2014)
Maj
uredi- 3. maj — Vera Časlavska, čehoslovačka gimnastičarka (prem. 2016)
- 4. maj — Nikola Stojanović, srpski reditelj i scenarista (prem. 2021)
- 9. maj — Mirko Sandić, srpski vaterpolista i vaterpolo trener (prem. 2006)
- 10. maj — Karl Daglas, jamajkanski pevač
- 12. maj — Dragoljub Velimirović, srpski šahista (prem. 2014)
- 20. maj— Dejvid Proval, američki glumac
- 23. maj — Milutin Mrkonjić, srpski političar i građevinski inženjer (prem. 2021)
- 26. maj — Mira Peić, srpska glumica
Jun
uredi- 13. jun — Jelisaveta Sablić, srpska glumica
- 18. jun — Pol Makartni, engleski muzičar i muzički producent
- 18. jun — Rodžer Ibert, američki filmski kritičar, novinar, scenarista i pisac (prem. 2013)
- 20. jun — Zdenka Vučković, hrvatska pevačica (prem. 2020)
- 25. jun — Vilis Rid, američki košarkaš i košarkaški trener (prem. 2023)
- 27. jun — Vidosav Stevanović, srpski književnik, scenarista, dramaturg i publicista
Jul
uredi- 1. jul — Ženevjev Bižo, kanadska glumica
- 9. jul — Ričard Raundtri, američki glumac (prem. 2023)
- 10. jul — Mira Marković, srpska političarka i sociološkinja, supruga Slobodana Miloševića (prem. 2019)
- 10. jul — Roni Džejms Dio, američki muzičar (prem. 2010)
- 10. jul — Siksto Rodrigez, američki muzičar (prem. 2023)
- 13. jul — Harison Ford, američki glumac
- 14. jul — Havijer Solana, španski političar
- 16. jul — Margaret Kort, australijska teniserka
- 17. jul — Koni Hokins, američki košarkaš (prem. 2017)
- 18. jul — Đakinto Faketi, italijanski fudbaler (prem. 2006)
- 24. jul — Kris Sarandon, američki glumac
- 29. jul — Toni Siriko, američki glumac (prem. 2022)
Avgust
uredi- 1. avgust — Džeri Garsija, američki muzičar, najpoznatiji kao gitarista i pevač grupe Grateful Dead (prem. 1995)
- 2. avgust — Izabela Aljende, čileanska književnica
- 2. avgust — Ilija Pantelić, jugoslovenski i srpski fudbalski golman (prem. 2014)
- 7. avgust — Tobin Bel, američki glumac
- 7. avgust — Zigfrid Held, nemački fudbaler i fudbalski trener
- 16. avgust — Džon Čalis, engleski glumac (prem. 2021)
- 18. avgust — Ratko Polič, slovenački glumac (prem. 2022)
- 21. avgust — Božidar Orešković, hrvatski glumac (prem. 2010)
- 22. avgust — Mira Adanja Polak, srpska novinarka i producentkinja, istraživačica, autorka i TV voditeljka
- 23. avgust — Nensi Riči, američka teniserka
- 25. avgust — Đurđija Cvetić, srpska glumica (prem. 2015)
Septembar
uredi- 3. septembar — Al Džardin, američki muzičar, najpoznatiji kao suosnivač, gitarista i povremeni pevač grupe The Beach Boys
- 5. septembar — Verner Hercog, nemački reditelj, scenarista, producent, glumac i pisac
- 8. septembar — Želimir Žilnik, srpski reditelj i scenarista
- 15. septembar — Bisera Veletanlić, srpska pevačica
- 25. septembar — Tanasije Uzunović, srpski glumac (prem. 2023)
- 28. septembar — Maršal Bel, američki glumac
- 29. septembar — Feliče Đimondi, italijanski biciklista (prem. 2019)
- 29. septembar — Ijan Makšejn, engleski glumac
Oktobar
uredi- 6. oktobar — Brit Ekland, švedska glumica, model i pevačica
- 23. oktobar — Majkl Krajton, američki književnik, scenarista, reditelj i producent (prem. 2008)
- 23. oktobar — Miroslav Pavlović, srpski fudbaler (prem. 2004)
- 26. oktobar — Zdenko Runjić, hrvatski kompozitor (prem. 2004)
- 26. oktobar — Bob Hoskins, engleski glumac (prem. 2014)
Novembar
uredi- 1. novembar — Marsija Volas, američka glumica i komičarka (prem. 2013)
- 1. novembar — Lari Flint, američki izdavač (prem. 2021)
- 4. novembar — Rudolf Belin, hrvatski fudbaler i fudbalski trener
- 7. novembar — Džin Šrimpton, engleski model i glumica
- 15. novembar — Dragan Zarić, srpski glumac (prem. 2000)
- 16. novembar — Jagoš Purić, srpski fizičar i rektor Beogradskog univerziteta (1998—2000) (prem. 2022)
- 17. novembar — Martin Skorseze, američko-italijanski reditelj, scenarista, producent, glumac i istoričar filma
- 18. novembar — Linda Evans, američka glumica
- 19. novembar — Kalvin Klajn, američki modni dizajner
- 20. novembar — Bob Ajnštajn, američki glumac, komičar, scenarista i producent (prem. 2019)
- 20. novembar — Džo Bajden, američki političar, 46. predsednik SAD
- 20. novembar — Norman Grinbaum, američki muzičar
- 24. novembar — Bili Konoli, škotski glumac i komičar
- 27. novembar — Džimi Hendriks, američki muzičar, najpoznatiji kao gitarista (prem. 1970)
Decembar
uredi- 3. decembar — Pedro Roča, urugvajski fudbaler i fudbalski trener (prem. 2013)
- 6. decembar — Peter Handke, austrijski književnik, prevodilac, scenarista i reditelj
- 7. decembar — Žika Jelić, srpski muzičar, najpoznatiji kao suosnivač i gitarista JU grupe
- 14. decembar — Drago Mlinarec, hrvatski muzičar
- 19. decembar — Milan Milutinović, srpski političar, 2. predsednik Srbije (1997—2002) (prem. 2023)
- 30. decembar — Fred Vord, američki glumac (prem. 2022)
- 30. decembar — Janko Prunk, slovenački istoričar i političar
Smrti
urediJanuar
uredi- 4. januar — Jordan Nikolov Orce, makedonski narodni heroj. (*1916)
- 17. januar — Valter fon Rajhenau, nemački feldmaršal
- 21. januar — Dušan Radenković, srpski reditelj i dramski prvak. (*1892)
Februar
uredi- 2. februar — Danil Harms, sovjetski satiričar. (*1905)
Mart
uredi- 12. mart — Žikica Jovanović Španac, španski borac i narodni heroj. (* 1914)
- 16. mart — August fon Gedrih, nemački biciklista. (*1895)
- 17. mart — Nada Dimić, partizanka i narodni heroj. (* 1923)
April
uredi- 17. april — Žan Batist Peren, francuski fizičar i Nobelovac 1926. (*1870)
Maj
uredi- 6. maj — Hasan Kikić, bosanski književnik. (*1905)
- 22. maj — Rade Končar, organizacioni sekretar CK KPH i narodni heroj. (*1911)
Jun
uredi- 4. jun — Rajnhard Hajdrih, nemački guverner i nacista. (*1904)
- 11. jun — Anđa Ranković, tekstilna radnica, učesnica NOB-a i narodni heroj (* 1909)
Jul
uredi- 3. jul — Luj Franše d’Epere, francuski maršal i general iz Prvog svetskog rata. (*1856)
Septembar
uredi- 18. septembar — Dragutin Inkiostri Medenjak, srpski dekorater i slikar. (*1866)
Novembar
uredi- 2. novembar — Kitahara Hakušu, japanski pesnik. (*1885)
- 4. novembar — Žarko Zrenjanin, narodni heroj Jugoslavije
Decembar
uredi- Vikipedija:Nepoznat datum —
- Vikipedija:Nepoznat datum — Dionisije Miković, srpski iguman, književnik i etnograf. (*1861)
