Skender Crnojević
Skender Crnojević, rođen kao Staniša Crnojević (1457—1530), bio je treći sin zetskog vladara Ivana Crnojevića (1465-1490). U mladosti je kao talac poslat u Carigrad, gde je primio islam i dobio ime Skender. Kada je 1513. godine stvoren sandžak Crna Gora (tur. Kara Dağ), postavljen je za prvog sandžakbega i na toj dužnosti je ostao do smrti, oko 1530. godine. Stolovao je u Žabljaku Crnojevića.[1][2]
| Skender Crnojević | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Puno ime | Staniša Crnojević |
| Nadimak | Stanko |
| Datum rođenja | 1457. |
| Mesto rođenja | Zeta |
| Datum smrti | 1530. |
| Mesto smrti | sandžak Crna Gora |
| Porodica | |
| Roditelji | Ivan Crnojević |
| sandžakbeg Crne Gore | |
| Period | (1513-1530) |
Biografija
urediDa bi pokazao odanost i priznanje vrhovne vlasti novom turskom sultanu, Ivan Crnojević je 1485. godine svog najmlađeg - četrnaestogodišnjeg sina Stanišu (kasnije se pominje i kao Stanko) poslao sultanu kao taoca. Turci su mladog Stanišu preobratili u islam i tom prilikom je dobio ime Skender.
Posle gubitka samostalnosti (1496) dotadašnja država Crnojevića pretvorena je u vilajet Crnojevića,[3][4] koji se nalazio u sastavu Skadarskog sandžaka. Kao pogranična oblast prema mletačkim posedima u primorju, ovaj vilajet je za Turke bio od posebnog značaja. Usljed čestih buna i nemira na pograničnom području, turski sultan Selim I (1512-1520) je na početku svoje vladavine odlučio da Skendera Crnojevića na osnovu njegovog porekla postavi sandžakbega na tom području, što je i učinjeno 1513. godine, kada je stvoren novi sandžak Crna Gora.[5] Kao turski upravitelj, Skender Crnojević je koristio i stari pečat Crnojevića, sa dvoglavim orlom. Potpisivao se kao: „sandžak crnogorski i vsoj dioklitijanskoj zemlji gospodin“. Za vreme svoje vlasti, bio je omražen među Crnogorcima, zbog nametanja poreskih obaveza u iznosu višem od propisanog, na šta su se nadovezivale i druge zloupotrebe vlasti. Zbog njegovog zuluma i pohlepe Crnogorci su 1519. godine podigli bunu koja je ugušena intervencijom turske vojske (okolnih sandžak-begova, sa više od 10.000 vojnika). Nakon ovih događaja Skender Crnojević ostaje i dalje na vlasti, ali nastavlja da vlada još surovije, sve do smrti 1530. godine.[6]
Kasnija predanja
urediPo dolasku u Crnu Goru, prema narodnom predanju, Staniša je jedno vreme bio u selu Bušate, pa su ga zato prozvali Bušatlija Stanko. Verovatno su se po tome njegovi naslednici zvali Bušatlije, kao na pr. u XVIII veku skadarski vezir Mahmud-paša Bušatlija. Mahmud-paša Bušatlija iz Skadra, koji krajem 18. veka preduzimao opsežne vojne pohode Crnu Goru, tvrdio je da je direktan potomak Staniše, odnosno Skendera Crnojevića i da mu je (stara) Crna Gora i prestonica Cetinje dedovina. U tim pohodima Bušatlija tokom bitke na Krusima 1796. godine doslovno izgubio glavu od trupa Petra Petrovića Njegoša. Glava mu je odsečena i kao jezivi simbol crnogorske pobede odneta je u Cetinje. Njegov potomak Mahmut Bušatlija se 2014. godine povratio u pravoslavnu veru.[7] Dželadin-paša Zogolj, Dželal-paša Zogolj, kao i njegov sin, albanski kralj Zog I od Albanije vode poreklo od Stanka Crnojevića, iz sela i plemena Bušat.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Bojanić 1989, str. 183–190.
- ^ Blagojević & Spremić 1993, str. 430.
- ^ Đurđev 1954, str. 172, 180.
- ^ Đurđev 1984, str. 18-19, 30-32.
- ^ Stanojević 1975, str. 27.
- ^ Stanojević 1975, str. 31.
- ^ Potomak Mahmut-paše Bušatlije vratio se pravoslavlju (Moje novosti, 17. februar 2014)
Literatura
uredi- Blagojević, Miloš; Spremić, Momčilo (1982). „Slom Crnojevića”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 414—430.
- Bojanić, Dušanka (1989). „Nove vesti o Skender-begu Crnojeviću”. Istorijski časopis. 36: 183—190.
- Đurđev, Branislav (1954). „Iz istorije Crne Gore, brdskih i malisorskih plemena”. Radovi. Sarajevo: Naučno društvo Bosne i Hercegovine. 2: 165—220.
- Đurđev, Branislav (1968). Dva deftera Crne Gore iz vremena Skender-bega Crnojevića. 1. Sarajevo: Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine.
- Đurđev, Branislav; Hadžiosmanović, Lamija (1973). Dva deftera Crne Gore iz vremena Skender-bega Crnojevića. 2. Sarajevo: Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine.
- Đurđev, Branislav (1984). Postanak i razvitak brdskih, crnogorskih i hercegovačkih plemena: Odabrani radovi (PDF). Titograd: Crnogorska akademija nauka i umjetnosti.
- Erdeljanović, Jovan (1926). Stara Crna Gora: Etnička prošlost i formiranje crnogorskih plemena. Srpski etnografski zbornik. 39. Beograd: Srpska kraljevska akademija.
- Mikavica, Dejan; Vasin, Goran; Ninković, Nenad (2013). Istorija Srba u Crnoj Gori 1496-1918. Novi Sad: Prometej.
- Mikavica, Dejan; Vasin, Goran; Ninković, Nenad (2017). Srbi u Crnoj Gori 1496-1918. Nikšić: Institut za srpsku kulturu.
- Miklosich, Franz (1886). Die Serbischen Dynasten Crnojević: Ein Beitrag zur Geschichte von Montenegro (PDF). Wien.
- Stanojević, Gligor (1975). „Crna Gora u XVI vijeku”. Istorija Crne Gore. 3 (1). Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 1—88.
- Tomić, Jovan N. (1901). Crnojevići i Crna Gora (1479-1528): Istorijska rasprava. Beograd.