Mitropolit karlovački Pavle
Pavle Nenadović (Budim, 14. januar 1699 — Sremski Karlovci, 15. avgust 1768) bio je srpski pravoslavni mitropolit karlovački od 1749. do 1768. godine.[1] Pre toga je bio episkop gornjokarlovački od 1744. do 1748. godine,[2] a potom nakratko i episkop aradski od 1748. do 1749. godine.
| Pavle Nenadović | |
|---|---|
 Pavle Nenadović | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 14. januar 1699. |
| Mesto rođenja | Budim, Habzburška monarhija |
| Datum smrti | 15. avgust 1768. (69 god.) |
| Mesto smrti | Sremski Karlovci, Habzburška monarhija |
| Episkop gornjokarlovački | |
| Godine | (1744–1748) |
| Prethodnik | Danilo Ljubotina |
| Naslednik | Danilo Jakšić |
| Mitropolit karlovački | |
| Godine | (1749–1768) |
| Prethodnik | Isaija Antonović |
| Naslednik | Jovan Đorđević |
Rana biografija i školovanje
urediPavle Nenadović je rođen u Budimu 1699, u donjoj varošici zvanoj Taban, od oca Nenada i majke Jelisavete. Na krštenju je dobio ime Petar. Porodica se u stvari zvala Mirković. U Budimu je učio srpsku, nemačku i nekoliko razreda latinske škole. Nakon završene škole zaposlio se u budimskom magistratu kao pisar, gde je dobro upoznao metode državne politike Habzburškog carstva. Mitropolit Pavle Nenadović i sinovci Pavle Josifov i Pavle Mirkov dobili su 11. maja 1758. godine u Beču plemićki list i mađarsku grbovnicu.[3]
Mitropolit beogradsko-karlovački Mojsije Petrović dovodi ga na svoj dvor i monaši. Dalje bogoslovsko obrazovanje stiče kao pisar, a kasnije kao egzarh karlovačkih mitropolita. Godine 1726. rukopoložen je za đakona, a posle dve godine za jeromonaha. Patrijarh Arsenije IV poverio mu je položaj svog generalnog egzarha.
Episkop gornjokarlovački
urediNa Markovdan 1742. godine, izabran je za episkopa gornjokarlovačkog, ali je njegov izbor carica Marija Terezija potvrdila tek 1744. godine zbog protesta i optužbi episkopa aradskog Isaije Antonovića i istrage vlasti u Beču povodom toga. Posle istrage, sa predsedništvom grofa Hamiltona, utvrdilo se da su optužbe bile netačne. Na čelu Gornjokarlovačke eparhije je ostao preko četiri godine. U Plaškom, gde je i bilo sedište eparhije, osnovao je 1746. godine. Središnje učilište za Gornjokarlovačku i Kostajničku eparhiju, a u Zalužnici Učiteljsko-bogoslovsku školu za Liku i Krbavu.
Episkop aradski
urediNa tom mestu ostao je do 1748. godine, kada je premešten u Arad, jer je dotadašnji aradski episkop Isaija Antonović izabran za karlovačkog mitropolita. Međutim, nije stigao ni da ode u Arad na novu eparhiju, pošto je mitropolit karlovački Isaija uskoro umro i na njegovo mesto je izabran aradski episkop Pavle Nenadović.
Mitropolit karlovački
uredi
Pavle Nenadović je bio karlovački mitropolit u vremenu od 1749. do 1768. godine. Potpisivao se sa „arhiepiskop i mitropolit svega slaveno serbskago, bolgarskoga i valahijskoga naroda” ali i sa pridodatim "i arhimandrit manastira Grgetega".[4]
Da bi shvatili o kakvom se strpljivom i nepokolebljivom čoveku radi moramo navesti najpre dve velike odlike vremena u kom je bio verski i narodni vođa nad Srbima u Habzburškom carstvu. Prva je unijaćenje, dopušteno od strane austrijske vlasti, drugo je veliko iseljavanje Srba na područje današnje Ukrajine.
Marija Terezija, iako je potvrdila srpske povlastice 1743. ništa nije učinila na zaustavljanju nasilnog i nenasilnog nasrtanja na pravoslavni živalj i njihovu imovinu, naročito u Slavoniji i Hrvatskoj. Koliko je to bilo strahovito posebno u okolini Žumberka svedoče stradanja Igumana lepavinskog Kodrata, ubijenog na pragu svog manastira i đakona žumberačkog Janka Prusca. Tek posle mnogih žalbi karlovačkog mitropolita 1752. i 1753. Marija Terezija je naredila da se Srbi ne uznemiravaju u veri, da im je dozvoljeno građenje crkvi u mestima gde samo oni žive, ali ne i građenje novih. Koliko je stanje bilo teško i pored ovih ukaza malo popravljeno svedoči i buna u Severinu 1755. godine.
Godine 1751. Marija Terezija ukida vojnu granicu na Tisi i Morišu, jer Beogradskim mirom 1739. ona gubi na značaju. Srbi graničari nisu želeli da dođu u kmetski položaj pod upravu županija i ugarskih feudalaca, niti da se bave zemljoradnjom, jer se od nje jedva preživljavalo. Zbog toga je veliki broj njih prešao prvo u Banat, a posle u južnu Rusiju, na obale reke Dnjepra. Oko 100 hiljada Srba osnovalo je tamo nove oblasti, Novu Srbiju i Slavenosrbiju. Sve vreme to iseljavanje je imalo podršku ruske državne vlasti, jer su iskusni borci doseljavani na puste predele, tako da im se ni austrijska vlada nije smela javno suprotstavljati. Jedini koji se oštro suprotstavljao tome iseljavanju Srba bio je Mitropolit Pavle Nenadović, zbog čega je bio omrznut na ruskom dvoru i optuživan čak i za jeres. Johan Hristof fon Bartenštajn ga je opisao kao daleko umnijeg od gornjokarlovačkig vladike, iako sa golemim manama, ali vernog vlastima. Vernici u Erdelju su ga sumnjičili da se pounijatio i da je postao Nemac. Zbog tih optužbi je išao u Erdelj.[5]
Bez obzira na vrlo teške uslove života i upravljanja pravoslavnom mitropolijom, mitropolit Pavle Nenadović nije posustajao. Smatrao je za najjače oružje povećanje nivoa obrazovanja i vere u narodu. Po samom dolasku u Sremske Karlovce osniva klirikalne-pokrovbogorodičine škole, preteče današnje Karlovačke bogoslovije, kao i Klirikalni ili Školski fond za potpomaganje srednjih i viših srpskih škola.
Osnovao je konzistoriju (crkveni sud), otvarao arhive i biblioteke. Zalagao se da u svakoj varoši i selu otvori po školu, a da sveštenici ne propovedaju "samo rečima nego i životom". Obnovio je manastir Grgeteg,[6] sagradio sabornu crkvu u Sremskim Karlovcima. Od njegove zaostavštine osnovan je posle njegovog upokojenja Neprikosnoveni fond za finansiranje troškova eparhijske uprave.
Umro je 15. avgusta 1768. godine u Sremskim Karlovcima, gde je i sahranjen.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Vuković 1996, str. 384-387.
- ^ Radeka 1975, str. 148-150.
- ^ Dušan Popović: "Srbi u Vojvodini", Novi Sad 1990.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 1901.
- ^ Bartenštajn, Johan Hristof (2023). Kratak izvještaj o stanju rasijanoga mnogobrojnoga ilirskoga naroda po car. i kralj. nasljednim zemljama. Beograd: Ganeša klub. str. 104, 105.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 8. jul 1901.
Literatura
uredi- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd: Evro.
- Grbić, Manojlo (1891). Karlovačko vladičanstvo. 1. Karlovac.
- Grbić, Manojlo (1891). Karlovačko vladičanstvo. 2. Karlovac.
- Dabić, Vojin S. (2000). Vojna krajina: Karlovački generalat (1530-1746). Beograd: Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve.
- Kokotović, Budimir (2018). Grobna mesta arhijereja Karlovačkog vladičanstva. Beograd-Karlovac: Martiria.
- Zlatko Kudelić, Marčanska biskupija: Habsburgovci, pravoslavlje i crkvena unija u Hrvatsko-slavonskoj vojnoj krajini (1611-1755), Zagreb 2007.
- Orlović, Snježana (2017). Pravoslavna eparhija gornjokarlovačka: Šematizam. Beograd-Karlovac: Martiria.
- Puzović, Predrag (2014). „Rad mitropolita Pavla Nenadovića na prosvećivanju sveštenstva i naroda (Work of the Metropolitan Pavle Nenadović on the education of priesthood and common people)”. Tri veka Karlovačke mitropolije 1713-2013 (PDF). Sremski Karlovci-Novi Sad: Eparhija sremska, Filozofski fakultet. str. 166—177. Arhivirano iz originala (PDF) 09. 04. 2021. g. Pristupljeno 25. 08. 2017.
- Puzović, Predrag (2014). „Rad mitropolita Pavla Nenadovića na zavođenju monaške discipline u fruškogorskim manastirima” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 73 (1): 120—125. Arhivirano iz originala (PDF) 05. 05. 2019. g. Pristupljeno 06. 02. 2018.
- Radeka, Milan (1963). Srbi i pravoslavlje Gornje Krajine. Zagreb: Savez udruženja pravoslavnog sveštenstva.
- Radeka, Milan (1975). Gornja Krajina ili Karlovačko vladičanstvo. Zagreb: Savez udruženja pravoslavnih sveštenika.
- Radeka, Milan (1989). Kordun u prošlosti. Zagreb: Prosvjeta.
- Slijepčević, Đoko M. (1966). Istorija Srpske pravoslavne crkve. knj. 2. Minhen: Iskra.
Spoljašnje veze
uredi- Eparhija gornjokarlovačka: Pavle Nenadović
- Slavko Gavrilović: Instrukcije mitropolita Pavla Nenadovića iz 1765. za vođenje poslova u sremskoj arhidijecezi, Zbornik Matice srpske za istoriju, broj 63-64, 2001. godine
- Biografija Pavla Nenadovića
