Menelik II
Menelik II (Giz: ምኒልክ) kršten kao Sale Marjam (Angolela, Debre Berhan, Šoa, 17. avgust 1844 — Adis Abeba 12. decembar 1913) bio je kralj Šoe (1866—1889), a zatim car (neguša negasta) Etiopije od 1889. do svoje smrti 1913. godine.
| Menelik II | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 17. avgust 1844. |
| Mesto rođenja | Debre Berhan, Etiopsko carstvo |
| Datum smrti | 12. decembar 1913. (69 god.) |
| Mesto smrti | Adis Abeba, Etiopsko carstvo |
| Porodica | |
| Supružnik | Taytu Betul, Emyat Bafana |
| Potomstvo | Zaudita, Shoa Reggad |
| Roditelji | Haile Melekot |
| Dinastija | Solomonska dinastija |
| Car Etiopije | |
| Period | 9. mart 1889 — 12. decembar 1913. |
| Prethodnik | Johanes IV |
| Naslednik | Jasu V |
Na vrhuncu svoje vladavine 1898, uspeo je da teritorijalno uveća Etiopiju, osigura joj međunarodno priznanje i da ju preoblikuje je u modernu državu po uzoru na tadašnje evropske države.[1]
Nakon pobede nad italijanskom vojskom kod Adve 1896, postao je slavan u svetskim razmerima.[1]
Biografija
urediMladost
urediRođen je u Angoleli, pored Debre Berhana u regionu Šoa kao sin vladara Hajle Melekota od Šoe i princeze (voizero) Ijigajehu.
Nešto pre svoje smrti 1855, otac ga je odredio za svog naslednika. No ubrzo nakon smrti oca Hajle Melekota, Šou je zauzeo car Tevodros II i zatvorio Sale Marjama u svoju planinsku utvrdu Magdalu. Nije postupao loše sa njim, čak mu je ponudio ruku svoje kćeri Altaš Tevodros, što je mladi Sale prihvatio i oženio je 1864. godine. Međutim, zatočeništvo mu nije odgovaralo te je pobegao u Šou u noći 1. jula 1865. godine. Po povratku u Šou, skinuo je s vlasti Bezabeha, kojeg je u međuvremenu postavio car Tevodros II i proglasio se negušom s vladarskim imenom Menelik, aludirajući time da je direktni potomak legendarnog etiopskog vladara Lebna Dengela. Menelik se libio sukoba sa svojim direktnim takmacem u borbi za etiopski carski presto, Kasajem Merčom. Čak je nakon njegove sjajne pobede nad Egipćanima u bici kod Gura (7-9. mart 1876) postao njegov pristalica i priznao mu vlast. On je, nakon što je postao car Johanes IV, zauzvrat priznao Meneliku njegovo nasledno pravo na titulu kralja od Šoe, te ga je čak lično okrunio.
Dve porodice su svoje savezništvo potkrepile i ženidbom. Menelik je dao svoju kćer Zauditu (kasnija carica Zaudita) za ženu sina Johanesa IV, Araja Johanesa Selasija.
Uspon na carski tron
urediKad je 10. marta 1889, car Johanes IV ubijen u ratu protiv sudanskih derviša za vreme Bitke kod Galabata, odmah se proglasio neguša negasta (carem) Etiopije 25. marta 1889, ne obazirući se na to što je car za svog naslednika izabrao svog sina Johanesa Mengeša.[2] Menelik je tvrdio da mu carska titula pripada po tome što je on direktni slednik Solomonske dinastije po muškoj liniji, dok je car Johanes IV (i njegovi naslednici) slednik po ženskoj liniji. Na kraju tih borbi za carski presto, pobedio je Menelik, koji je na svoju stranu pridobio većinu etiopskog plemstva. On je i zvanično okrunjen za cara od Abune Šoe Matevosa u crkvi Svete Marije na brdu Entoto 3. novembra 1889. godine.
Menelik je prvobitno imao simpatije za Italijane, čak se i koristio njihovom pomoći da zagospodari pokrajinama Tigraj i Amhara. Tako da je svega dva meseca nakon svog ustoličenja, na nagovor italijanskog ambasadora grofa Pjetra Antonelija, potpisao je 2. maja 1889. Sporazum o prijateljstvu s Kraljevinom Italijom u gradiću Učjale.
Sporazum je priznavao Menelikov suverenitet nad Etiopijom, a Kraljevini Italiji dao mogućnost osnivanja kolonije u Eritreji, zapravo nad obalnim pojasom Crvenog mora.
Taj deo zemlje (Medri-Bahri) Menelik ionako nije držao za sastavni deo tadašnje Etiopije. Italijani bi zauzvrat pružali Meneliku novčanu, vojnu i svaki drugi oblik pomoći. Italijani su, naime, po uzoru na Britance (Protektorat Aden) i Francuze (Džibuti) hteli da osiguraju svoju prisutnost na tom, tada izuzetno važnom, plovnom putu iz Sueckog kanala za Daleki istok. Dvojezični Sporazum o prijateljstvu iz Učjale izgleda da nije bio isti na italijanskom i amharskom jeziku (članak 17. Sporazuma). Prema italijanskom tekstu, Italija je dobila protektorat nad Etiopijom i potpunu kontrolu nad svim unutrašnjim i spoljnim poslovima. Amharska verzija Sporazuma dozvoljavala je Meneliku da može imati odnose i s drugim državama. Menelik II je pak jednostrano proglasio Sporazum o prijateljstvu nevažećim 1893. godine. Na tu vest je italijanska vlada rešila da vojnom intervencijom prisili Etiopiju na poštovanje Ugovora.
Velikom vojnom pobedom u bici kod Adve, Menelik je prisilio Kraljevinu Italiju na povlačenje iz Etiopije i potpisivanje mirovnog sporazuma u Adis Abebi u oktobru 1896. godine.
Pobeda nad Italijanima kod Adve donela je Meneliku svetsku slavu, nakon nje nastala je neka vrsta nove religije o superiornosti Afrikanaca, kao neka protivteža politici kolonijalizma. Širena je u takozvanim Etiopskim crkvama, od Somalije, Kenije pa sve do Jamajke (rastafarijanizam). Po njihovom verovanju Isus Hrist je bio crnac, a podlogu za svoja verovanja tražili su u etiopskoj svetoj knjizi Kebra Nagast.
Modernizacija zemlje
urediMenelik je utemeljio novi glavni grad Etiopije Adis Abebu, i počeo da uvodi elemente zapadne civilizacije u Etiopiju. Utemeljio je prvu modernu banku - Banku Abesinije, uveo prvi moderni poštanski sistem (telefon, telegraf), uveo struju i vodovod u Adis Abebu, prva motorna vozila. Uspostavio je odlične odnose sa Ruskom Imperijom, koja je postala njegov najvažniji politički oslonac u njegovu nastojanju da ujedini Etiopiju, dotad razjedinjenu raznim interesima. Od 1893. do 1913, Rus Nikolaj Leontijev bio je njegov lični savetnik. Menelik II bio je podozriv prema Britaniji, za koju je držao da radi sve na dezintegraciji Etiopije. No kad su združene britansko-egipatske snage ponovno preuzele kontrolu nad Sudanom 1898, odnosi su se popravili. Tako je od 1889. Menelik slao svoju vojnike kao pomoć britanskim snagama u gušenju pobune somalijskog lidera Sejida Muhameda Hasana Abdulaha.
Uspostavio je odlične odnose s Francuskom, s kojom je 1897. potpisao sporazum o trgovini, pod vrlo povoljnim uslovima. Nešto ranije, 1894, potpisao je koncesioni ugovor za gradnju željezničke pruge Adis Abeba-Džibuti. Kad je 1902. saznao da time Francuska stiče potpunu kontrolu nad trasom pruge i na teritoriji Etiopije, obustavio je daljnju gradnju pruge od Dire Dave ka unutrašnjosti pune četiri godine. Odobrio je nastavak radova tek 1906, kad su Francuska, Velika Britanija i Italija pristale da se kontrola nad prugom da udruženoj korporaciji.
Već ozbiljno bolestan u maju 1909, odredio je za naslednika svog unuka Lij Jasua. Menelik II umro je nakon upale pluća 1913. godine. Nasledio ga je njegov nećak Jasu V, koji je vladao vrlo kratko od 1913. do 1916, a potom je vladala carica Zaudita (1916—1930).
Zanimljivost
urediMirko Seljan je u službi cara Menelika II bio guverner južnih provincija Etiopije. Tamo je zajedno s bratom Stevom proveo tri godine utvrđujući granicu između Etiopije i Kenije.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ a b Zewde, Bahru. A history of Ethiopia: 1855-1991. 2nd ed. Eastern African studies. 2001
- ^ Anthony Mockler: Haile Sellassie's War, 2002, New York: Olive Branch Press. ISBN 978-1-56656-473-1. pp. 89
Literatura
uredi
- A. K. Bulatovich Ethiopia Through Russian Eyes: Country in Transition, 1896-1898, translated by Richard Seltzer, 2000 (jezik: engleski)
- Mazzoni, L. (2007). Kebra Nagast. La Bibbia segreta del Rastafari. Coniglio Editore. ISBN 978-88-6063-063-6.