Крављи грашак
Kravlji grašak, poznat i kao crni okasti grašak (Vigna unguiculata) jednogodišnja je zeljasta biljka koja pripada rodu Vigna iz porodice bobova (Fabaceae).
| Kravlji grašak | |
|---|---|
| |
| Mahune kravljeg graška | |
Naučna klasifikacija 
| |
| Carstvo: | Plantae |
| Kladus: | Tracheophytes |
| Kladus: | Angiospermae |
| Kladus: | Eudicotidae |
| Kladus: | Rosids |
| Red: | Fabales |
| Porodica: | Fabaceae |
| Rod: | Vigna |
| Vrsta: | V. unguiculata
|
| Binomno ime | |
| Vigna unguiculata | |
| Sinonimi[1][2][3] | |
|
Lista
| |
Kravlji grašak se smatra jednom od najvrednijih leguminoza koje se sa uspehom uzgajaju u semiaridnim tropskim područjima Azije, Afrike i Centralne Amerike. Jedna je od najtolerantijih leguminoza na suše i visoke temperature. Dobro uspeva u zemljištima slabijeg kvaliteta i može da toleriše zemljišta sa više od 85% peska, sa manje od 0,2% organskih materija, te sa jako niskim vrednostima fosfora.[4] Dobro podnosi zasenčenost, zbog čega se često uzgaja kao međukultura zajedno sa kukuruzom, prosom, sirkom, šećernom trskom i pamukom. Osušene stabljike koriste se kao stočna hrana, pošto su njihovi listovi jako proteinima.[5] Kako su stabljike ove vrste korišćene u ishrani stoke otuda verovatno i potiče naziv kravlji grašak (engl. сowpea).
Kravlji grašak je odličan azotofiksator.
Istorija
urediIako ne postoje precizni arheološki podaci koji bi ukazivali na tačno mesto gde je ova biljka prvi put kultivisana, veruje se da je prvi put kultivisana na području zapadne Afrike. U pećinama ccentralne Gane arheolozi su pronašli ugljenisane ostatke kravljeg graška čija starost je procenjena na drugi milenijum pre nove ere.[6] U tom periodu ova vrsta se proširila i na Jugoistočnu Aziju, a u pisanim izvorima prvi put se pominje oko 300. godine pre nove ere. Na teritoriju Centralne i Severne Amerike dospeo je verovatno tokom XVII veka.
Nutritivne vrednosti
uredi| Nutritivna vrednost na 100 g (3,5 oz) | |
|---|---|
| Energija | 484 kJ (116 kcal) |
20,76 g | |
| Šećeri | 3,3 g |
| Prehrambena vlakna | 6,5 g |
0,53 g | |
7,73 g | |
| Vitamini | |
| Tiamin (B1) | (18%) 0,202 mg |
| Riboflavin (B2) | (5%) 0,055 mg |
| Niacin (B3) | (3%) 0,495 mg |
| Vitamin B5 | (8%) 0,411 mg |
| Vitamin B6 | (8%) 0,1 mg |
| Folat (B9) | (52%) 208 μg |
| Vitamin E | (2%) 0,28 mg |
| Vitamin K | (2%) 1,7 μg |
| Minerali | |
| Kalcijum | (2%) 24 mg |
| Gvožđe | (19%) 2,51 mg |
| Magnezijum | (15%) 53 mg |
| Mangan | (23%) 0,475 mg |
| Fosfor | (22%) 156 mg |
| Kalijum | (6%) 278 mg |
| Natrijum | (0%) 4 mg |
| Cink | (14%) 1,29 mg |
| |
| Procenti su grube procene zasnovane na američkim preporukama za odrasle. Izvor: NDb USDA | |
Kravlji grašak je visokokalorijska namirnica koja sadrži značajne koncentracije proteina, minerala i vitamina. Osušeno seme može da sadrže i do 25% proteina.
Gajenje
urediKravlji grašak se danas najviše uzgaja u Africi, posebno u Nigeriji i Nigeru gde se proizvede više od dve trećine od ukupne svetske produkcije.[7] Značajni proizvođači su još i Burkina Faso, Gana, Senegal i Mali. Niger je najveći svetski izvoznik, a Nigerija najveći svetski uviznik ovog povrća.
Prema statističkim podacima iz 1997. godine, pod ovom kulturom bilo je zasađeno oko 12,5 miliona hektara, a ukupna svetska produkcija iznosila je oko 3 miliona tona. Prema podacima UN-ovog odela za poljoprivredu i hranu (FAO) prosečni prinosi 2012. bili su oko 483 kg/ha, što je upola manje od procenjenih mogućnosti uzgoja.
Drugi najveći svetski proizvođač kravljeg graška je Brazil sa prosečnom godišnjom proizvodnjom od oko 600.000 tona.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ „The Plant List: A Working List of All Plant Species”.
- ^ „International Plant Names Index, entry for Vigna sinensis”.
- ^ „International Plant Names Index, entry for Pl. Jav. Rar. (Hasskarl)”.
- ^ Singh, B.; Ajeigbe, H. A.; Tarawali, S. A.; Fernandez-Rivera, S.; Abubakar, M. (2003). „Improving the production and utilization of cowpea as food and fodder”. Field Crops Research. 84: 169—150. doi:10.1016/S0378-4290(03)00148-5.
- ^ Shaw, Monica (28. 10. 2007). „100 Most Protein Rich Vegetarian Foods”. SmarterFitter Blog. Arhivirano iz originala 27. 08. 2011. g. Pristupljeno 06. 04. 2008.
- ^ D'Andrea; et al. (1. 09. 2007). „Early domesticated cowpea (Vigna unguiculata) from Central Ghana”. Antiquity. 81 (313): 686—698. doi:10.1017/S0003598X00095661. Pristupljeno 20. 05. 2016.
- ^ 24/01/2015 FAO 2012 FAOSTAT Gateway Arhivirano 2015-09-06 na sajtu Wayback Machine
Spoljašnje veze
uredi
