Deveta krajiška udarna brigada
Deveta krajiška NO udarna brigada bila je jedinica NOVJ aktivna od septembra 1943. do kraja rata.[1]
| Deveta krajiška brigada Simo Šolaja | |
|---|---|
.svg) Jugoslovenska partizanska zastava | |
| Postojanje | 22. januar 1943.[1] Mesto formiranja: Blagaj (Kupres) |
| Formacija | 3-4 bataljona[1] |
| Jačina | 700 boraca 22. januara 1943.[1] |
| Deo | NOVJ |
| Angažovanje | |
| Odlikovanja | Orden zasluga za narod Orden bratstva i jedinstva |
Uvod
urediRazvoj NOB
urediTeritorijalna ograničenost i vezanost partizanskih odreda za svoj kraj onemogućavala je prenošenje borbenih dejstava u druge oblasti i izbegavanje koncentričnih udara nadmoćnog neprijatelja za vreme njegovih ofanziva. Za dalje širenje ustanka u Jugoslaviji i njegovo prerastanje u opštenarodni oslobodilački rat, pri postojanju jakih okupacionih i kvislinških snaga, bile su potrebne stalne, pokretne jedinice sposobne za manevar na bilo kojem terenu.[2]
Statut proleterskih NO brigada
urediPionirsku ulogu u stvaranju regularne narodnooslobodilačke armije imala je 1. proleterska NO udarna brigada. Ona je formirana 21. decembra 1941. na osnovu stečenih iskustava iz dotadašnje oružane borbe, nakon pada Užičke republike u jesen 1941., što je formulisano Statutom proleterskih narodnooslobodilačkih brigada koji je propisao Vrhovni štab NOVJ i koji je važio za sve brigade NOVJ. Formacija je predviđala: štab, koji čine komandant i politički komesar i njihovi zamenici; najmanje 4 udarna bataljona jačine do 300 boraca, formiranih u 3-4 udarne čete; prateću četu sa onoliko mitraljeskih vodova (od po 2 oruđa) koliko je bataljona u brigadi, 1 vodom lakih i 1 vodom teških minobacača; artiljerijske jedinice koje se mogu sastojati iz pojedinih oruđa i baterija (4 oruđa), pa sve do diviziona; motorizovane jedinice koje se formiraju po mogućnosti; komoru i sanitet. Uz štab brigade, pored konjičkog, pionirskog i voda za vezu, Statut je predviđao i kulturne ekipe za kulturno prosvetni i politički rad u jedinicama i među narodom na terenu. Propisana je crvena zastava sa srpom i čekićem u gornjem desnom uglu, petokrakom zvezdom u sredini i izvezenim imenom jedinice.[2]
Od partizanskih odreda ka brigadama
urediOd posebne važnosti bilo je naređenje Vrhovnog štaba da se u okviru partizanskih odreda stvaraju udarne čete i bataljoni, kao prelazni oblik od odreda ka brigadi. Pri formiranju brigada, te udarne jedinice obično su ulazile u njihov sastav. Počasni naziv udarna davan je samo onim brigadama koje su se posebno istakle u borbi. U 1941. formirana je jedna brigada (1. proleterska); u 1942. formirano je ukupno 37 brigada; u 1943. 76 brigada (rasformirano 13 brigada); u 1944. 130 brigada (rasformirano 13), a u 1945. još 16. novih brigada (rasformirano 13). Na kraju rata bilo je ukupno 220 brigada, od kojih 14 proleterskih.[2]
Značaj brigada u NOR
urediJačina, sastav, oprema i naoružanje brigada bili su različiti u raznim periodima NOR i raznim krajevima gde su brigade vodile borbu. Tako je prosečna jačina brigada u 1942. i 1943. bila 800 boraca, a u 1944. oko 950 boraca, s tim što su brigade u Sloveniji i Makedoniji bile brojno slabije (500—600 boraca). Naoružanje brigada bilo je lako pešadijsko, sa mitraljezima i minobacačima; naoružavane su od plena iz borbi sa neprijateljem, delom iz sopstvenih radionica, a tek od 1943. neke su naoružane i iz savezničke pomoći.[2]
Po Titu, brigade su bile operativne jedinice sa strategijskim zadacima; brigade su bile sposobne i za partizansko i za frontalno ratovanje (naročito nakon formiranja divizija i korpusa NOVJ), a bile su i komunističke političke škole, rasadnici kadrova za nove jedinice NOVJ, i uporišta KPJ i NOP.[2]
Formiranje
urediDeveta krajiška NOU brigada Simo Šolaja formirana je 22. januara 1943. u selu Blagaju kod Kupresa od jedinica 3. krajiškog NOPO; imala je 3 bataljona sa oko 700 boraca. Od 13. februara 1943. bila je u sastavu 10. divizije.[1]
Ratni put brigade
uredi1943
uredi
U četvrtoj neprijateljskoj ofanzivi dejstvovala je na komunikacijama Mrkonjić Grad-Jajce-Donji Vakuf, Šujica-Kupres-Bugojno i Kupres-Prozor, usporavajući nastupanje neprijatelja ka dolini Neretve. U prvoj polovini maja borila se protiv četnika na sektoru Mrkonjić Grada i Glamoča, zatim protiv četnika i nemačkih jedinica na području Skender Vakuf, Jošavka, Šiprage, Korićani. Od juna dejstvuje na području Kreševo, Fojnica, Kiseljak, Busovača, Visoko, Travnik, Bugojno. Krajem avgusta formira i 4. bataljon. Noću 10/11. oktobra porušila je na više mesta železničku prugu Busovača-Lašva-Vitez, a delom snaga zauzela železničku stanicu Lašva. Prilikom prvog i drugog napada na Travnik (15. oktobra i 29. novembra) obezbeđivala je pravce prema Zenici i Sarajevu. Za to vreme vršila je i diverzije duž komunikacija Kiseljak-Busovača-Travnik, Kiseljak-Visoko i Lašva-Kakanj, a decembra na pruzi Sarajevo-Mostar.[1]
1944
uredi_location_map.svg)
Do početka maja 1944. vodila je borbe sa nemačkim snagama i četnicima na području Donji Vakuf-Bugojno-Janja, u drvarskoj operaciji sa delovima 7. SS divizije kod sela Mliništa, sela Podgore i sela Vrbljana. Početkom jula bila je okružena kod sela Zijameta, odakle su, uz osetne gubitke, probila prema planini Vranici. U napadu na prugu Sarajevo-Konjic zauzela je početkom septembra Raštelicu i Tarčin, zarobila 600 domobrana i ustaša i zaplenila oko 500 pušaka, 30 puškomitraljeza i 12 topova. Nakon toga učestvuje u borbama za oslobođenje Travnika 20-22. oktobra.[1]
1945
urediDejstvujući u dolini reke Lašve, i duž pruge Sarajevo-Zenica, Brigada je u borbama i diverzijama do kraja marta 1945. izbacila iz stroja znatan broj neprijateljskih vojnika i uništila 4 vojna transporta, 5 tenkova i 40 kamiona. Istakla se u borbama kod Kaknja u sarajevskoj operaciji, a potom učestvovala u karlovačkoj operaciji i završnim borbama od Kostanjevice do Rimskih Toplica 10-15. maja 1945.[1]
Odlikovanja
urediZa ratne zasluge Brigada je odlikovana Ordenom zasluga za narod i Ordenom bratstva i jedinstva.[1]
Reference
urediLiteratura
uredi- Gažević, Nikola, ur. (1974). Vojna enciklopedija (tom 6). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 573.
- Gažević, Nikola, ur. (1974). Vojna enciklopedija (tom 4). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 684.
- Gažević, Nikola, ur. (1974). Vojna enciklopedija (tom 2). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 28.
