Википедија

Грбави кит

врста сисара

Grbavi kit (lat. Megaptera novaeangliae) je sisar iz reda papkara (Artiodactyla) i infrareda kitova (Cetacea). To je jedna od većih brazdenih vrsta, čije odrasle jedinke imaju dužini od 12 - 16 m i teže oko 25 - 30 tona. Grbavi kit ima karakterističan oblik tela, sa dugim repnim perajem i čvorastom glavom. Poznat je po ispinjanju iz vode i po drugom karakterističnom ponašanju na površini, što ga čini popularnim kod posmatrača kitova. Mužjaci proizvode složenu pesmu u trajanju od 10 do 20 minuta, koju ponavljaju satima. Svi mužjaci u grupi proizvode istu pesmu, koja je različita svake sezone. Njena svrha nije jasna, mada to može pomoći kod indukovanja estrusa kod ženki.[5]

Grbavi kit [1]
Vremenski raspon: 7.2–0 Ma[2]
Late Miocene – Recent
Illustration of a whale next to a human diver
Veličina u poređenju sa prosečnim čovekom
CITES Appendix I (CITES)[4]
Naučna klasifikacija uredi
Domen: Eukaryota
Carstvo: Animalia
Tip: Chordata
Klasa: Mammalia
Red: Artiodactyla
Infrared: Cetacea
Porodica: Balaenopteridae
Rod: Megaptera
Gray, 1846
Vrsta:
M. novaeangliae
Binomno ime
Megaptera novaeangliae
(Borowski, 1781)
Podvrste
  • M. n. australis
  • M. n. kuzira
  • M. n. novaeangliae
Raspon grbavih kitova (plavo)
Sinonimi
  • Balaena gibbosa Erxleben, 1777
  • B. boops Fabricius, 1780
  • B. nodosa Bonnaterre, 1789
  • B. longimana Rudolphi, 1832
  • Megaptera longimana Gray, 1846
  • Kyphobalaena longimana Van Beneden, 1861
  • Megaptera versabilis Cope, 1869

Oni su prisutni u okeanima i morima širom sveta, i obično prelaze do 25.000 km svake godine. Oni se hrane u polarnim vodama i migriraju u tropske ili suptropske vode kako bi se parili i vršili porađaje, posteći i živeći od svojih masnih rezervi. Njihova prehrana sastoji se od krila i sitne ribe. Grbavi kitovi imaju raznovrstan repertoar metoda hranjenja, uključujući i tehniku mreže mehura.

Kao i drugi veliki kitovi, grbavi kitovi su bili meta industrije kitolova. Ova vrsta je nekada bila lovljena do ivice izumiranja; njena populacija je opala za 90% pre moratorijuma iz 1966. godine. Iako su se stokovi delimično obnovili do oko 80.000 životinja širom sveta, zaplitanje u ribolovnu opremu, sudari s brodovima i zagađenje bukom i dalje utiču na ovu vrstu.

Taksonomija

uredi
 
Mladi kit s jasno vidljivim izduvnim otvorima
 
 
 

B. bonaerensis (južni manji usan)

 
 

B. acutorostra (manji usan)

 
 
 
 
 

B. physalus (kit perajar)

 
 
 

B. edeni (pigmejski Brajdov kit)

 
 
 

B. borealis (sej-kit)

 
 

B. brydei (Brajdov kit)

 
 
 
 
 
 

B. musculus (plavi kit)

 
 

Megaptera novaeangliae (grbavi kit)

 
 

Eschrichtius robustus (sivi kit)

 
 
 
 
Filogenetsko stablo životinja srodnih sa grbavim kitom

Grbavi kitovi su brazdeni kitovi, članovi Balaenopteridae familije koja obuhvata plavog, perajarnog, brajdovog, rudolfijevog kita i manje usane. Smatra se da su se brazdeni kitovi razdvojili od drugih familija podreda Mysticeti još sredinom miocenske ere.[6] Međutim, nije poznato kad su se članovi familije međusobno razdvojili.

Iako je jasno povezan sa džinovskim kitovima roda Balaenoptera, grbavi kit je jedini član svog roda. Nedavno sekvenciranje DNK je pokazalo da je grbavac zapravo bliži pojedinim brazdenim kitovima, naročito kitu perajaru (B. physalus) i verovatno sivom kitu (Eschrichtius robustus), nego što je to slučaj sa drugima, poput manjeg usana.[7][8][9][10]

Rasprostranjenje

uredi

FAO ribarska područja (engl. FAO marine fishing areas) na kojima je ova vrsta prisutna su u Arktičkom moru, severozapadnom Atlantiku, severoistočnom Atlantiku, zapadnom centralnom Atlantiku, istočnom centralnom Atlantiku, jugozapadnom Atlantiku, jugoistočnom Atlantiku, Atlantiku u području Antarktika, zapadnom Indijskom okeanu, istočnom Indijskom okeanu, južnom Indijskom okeanu i Indijskom okeanu u području Antarktika, severozapadnom Pacifiku, severoistočnom Pacifiku, zapadnom centralnom Pacifiku, istočnom centralnom Pacifiku, jugozapadnom Pacifiku, jugoistočnom Pacifiku i Pacifiku u području Antarktika.

Migracije

uredi

Godišnji ciklus grbavih kitova[11] može se podeliti na tri faze: letnju, migracionu i zimsku. Svaka od ovih faza je povezana sa specifičnim tipom ponašanja. U proleće, leto i jesen, grbavi kitovi provode vreme u hladnim vodama visokih geografskih širina, gde se obilato hrane, dok u tom periodu gotovo uopšte ne dolazi do kopulacionih aktivnosti. Krajem jeseni, oni kreću na migracioni put u plitke tropske vode, gde se pare i rađaju mladi. Konkretno vreme migracije zavisi od oblasti i hemisfere. Grbavi kitovi tipično ne prelaze ekvator, tako da je mesec njihove migracije na hemisferama obrnut. Prve na migraciju sa hranilišta na razmnožavališta kreću ženke sa mladima (jer su najsporije), zatim nedozrele jedinke, a njih slede odrasle ženke.

Dužina migracionog puta grbavih kitova može dramatično da varira u zavisnosti od lokacije populacije. Na primer, migraciona ruta od jugoistočne Australije do obala Antarktika je duga oko 3000 km, a grbavi kitovi iz Mejnskog zaliva koji migriraju u Karibe moraju preći i oko 4600 km. U Karibe migriraju i neki grbavi kitovi sa zapadnog Grenlanda, koji tako pređu oko 6600 km u jednom pravcu. Tokom migracije, grbavi kit pređe oko 80 km dnevno. Uobičajeno se kreće brzinom oko 2-4 km/č, pri migraciji može se kretati i 15 km/č, a u slučaju ugroženosti i do 27 km/č.

Stanište

uredi

Grbavi kit živi u morima i okeanima.[3] Grbavi kitovi se nalaze u morskim vodama širom sveta, osim u nekim oblastima na ekvatoru i visokom Arktiku i nekim zatvorenim morima.[12] Najdalje na severu su zabeleženi na 81°S oko severne Zemlje Franca Josifa.[13] Obično su priobalni i imaju tendenciju da se okupljaju u vodama unutar kontinentalnih pojaseva. Njihova zimska legla se nalaze oko ekvatora; njihova letnja hranilišta nalaze se u hladnijim vodama, uključujući i blizu polarnih ledenih kapa. Grbavci idu na ogromne migracije između područja hranjenja i razmnožavanja, često prelazeći otvoreni okean. Ova vrsta je zabeležena kako putuje do 8.000 km (5.000 mi) u jednom pravcu.[12] Izolovana, nemigratorna populacija se hrani i razmnožava u severnom Indijskom okeanu, uglavnom u Arapskom moru oko Omana.[14] Ova populacija je takođe zabeležena u Adenskom zalivu, Persijskom zalivu i kod obala Pakistana i Indije.[15]

U severnom Atlantiku postoje dve odvojene populacije zimovanja, jedna u Antilima, od Kube do severne Venecuele, a druga na Zelenortskim ostrvima i severozapadnoj Africi. Tokom leta, grbavci Antila se okupljaju se kod Nove Engleske, istočne Kanade i zapadnog Grenlanda, dok se populacija Zelenortskih ostrva okuplja oko Islanda i Norveške. Postoji izvesno preklapanje u letnjim rasponima ovih populacija, a dokumentovano je da se grbavci Antila hrane dalje na istok.[14] Posete kitova u Meksički zaliv su bile retke, ali su se istorijski dešavale u zalivu.[16] Smatralo se da su neuobičajeni u Sredozemnom moru, ali povećan broj viđanja, uključujući ponovna uočavanja, ukazuje na to da bi više kitova moglo da ga kolonizuje ili ponovo kolonizuje u budućnosti.[17]

Severni Pacifik ima najmanje četiri populacije za razmnožavanje: u blizini Meksika (uključujući Donju Kaliforniju i ostrva Reviljahihedo), Centralnu Ameriku, Havajska ostrva, i Okinavu i Filipine. Meksička populacija se hrani od Aleutskih ostrva do Kalifornije. Tokom leta, centralnoamerički grbavi kitovi se nalaze samo u blizini Oregona i Kalifornije. Nasuprot tome, havajski grbavci imaju širok raspon hranjenja, ali većina putuje do jugoistočne Aljaske i severne Britanske Kolumbije. Zimovališta populacija Okinave/Filipina uglavnom su oko Ruskog Dalekog istoka. Postoje neki dokazi za petu populaciju negde u severozapadnom Pacifiku. Zabeleženo je da se ovi kitovi hrane kod Aleuta sa rasplodom negde južno od ostrva Bonin.[14]

Južna hemisfera

uredi
Pogled iz vazduha na tri grbava kita (Megaptera novaeangliae) u blizini rta Solander, Novi Južni Vels, Australija.
 
Grbavac na leđima na Antarktiku

Na južnoj hemisferi, grbavi kitovi su podeljeni u sedam matičnih grupa, od kojih su neke dalje podeljene na podstrukture. Ovo uključuje jugoistočni Pacifik (soj G), jugozapadni Atlantik (soj A), jugoistočni Atlantik (soj B), jugozapadni Indijski okean (soj C), jugoistočni Indijski okean (soj D), jugozapadni Pacifik (soj E) i Okeanijski sojevi (sojevi E–F).[14] Soj G se razmnožava u tropskim i suptropskim vodama na zapadu Centralne i Južne Amerike i hrani se duž zapadne obale Antarktičkog poluostrva, Južnih Orkniskih ostrva i u manjoj meri Ognjene zemlje u južnom Čileu. Soj A zimuje kod Brazila i migrira na letnja područja oko Južne Džordžije i Južnih Sendvič ostrva. Neke jedinke iz fonda A takođe su zabeležene u blizini zapadnog Antarktičkog poluostrva, što ukazuje na povećano zamagljivanje granica između područja hranjenja sojeva A i G.[18]

Soj B se razmnožava na zapadnoj obali Afrike i dalje je podeljen na B1 i B2 podpopulacije, prve se kreću od Gvinejskog zaliva do Angole, a druge od Angole do zapadne Južne Afrike. Zabeleženo je da kitovi iz soja B traže hranu u vodama na jugozapadu kontinenta, uglavnom oko ostrva Buve.[19] Poređenje pesama između onih na Kejp Lopeza i Abrolhos arhipelaga ukazuje na to da dolazi do transatlantskog mešanja između kitova sojeva A i B.[20] Kitovi soja C zimuju oko jugoistočne Afrike i okolnih voda. Ovaj joj je dalje podeljen na podpopulacije C1, C2, C3 i C4; C1 se javlja oko Mozambika i istočne Južne Afrike, C2 oko ostrva Komora, C3 kod južne i istočne obale Madagaskara i C4 oko ostrva Maskarena. Opseg hranjenja ove populacije je verovatno između koordinata 5°Z i 60°I i ispod 50°J.[14][19] Može doći do preklapanja u oblastima hranjenja soja B i C.[19]

Kitovi soja D se razmnožavaju na zapadnoj obali Australije, a hrane se u južnom regionu visoravni Kerguelen.[21] Soj E je podeljena na E1, E2 i E3 sojeve.[14] E1 kitovi imaju područje razmnožavanja u istočnoj Australiji i Tasmaniji; njihov glavni opseg hranjenja je blizu Antarktika, uglavnom unutar 130°I i 170°Z.[22] Okeanijski soj je podeljen na podpopulacije Nova Kaledonija (E2), Tonga (E3), Kukova ostrva (F1) i Francuska Polinezija (F2). Hranilišta ovog soja se uglavnom kreću od oko Rosovog mora do Antarktičkog poluostrva.[23]

Ugroženost

uredi

Ova vrsta nije ugrožena, i navedena je kao poslednja briga jer ima široko rasprostranjenje.[3]

Populacioni trend

uredi

Po dostupnim podacima, populacija ove vrste se povećava.[3]

Reference

uredi
  1. ^ Mead, J. G.; Brownell, R. L. Jr. (2005). „Order Cetacea”. Ur.: Wilson, D. E.; Reeder, D. M. Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd izd.). Johns Hopkins University Press. str. 723—743. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494. 
  2. ^ „Fossilworks: Megaptera”. Fossilworks. Arhivirano iz originala 26. 7. 2023. g. Pristupljeno 17. 12. 2021. 
  3. ^ a b v g Cooke, J.G. (2018). „Megaptera novaeangliae”. Crveni spisak ugroženih vrsta IUCN. IUCN. 2018: e.T13006A50362794. doi:10.2305/IUCN.UK.2018-2.RLTS.T13006A50362794.en  . Pristupljeno 18. 1. 2020. 
  4. ^ „Appendices | CITES”. cites.org. Pristupljeno 2022-01-14. 
  5. ^ „30 Animals That Made Us Smarter, Whale and wind turbine”. BBC World Service (na jeziku: engleski). 22. jul 2019. Pristupljeno 24. 7. 2019. 
  6. ^ Gingerich, P. D. (2004). „Whale Evolution” (PDF). McGraw-Hill Yearbook of Science & Technology. The McGraw Hill Companies. 
  7. ^ Arnason, U.; Gullberg A. & Widegren, B. (1. 9. 1993). „Cetacean mitochondrial DNA control region: sequences of all extant baleen whales and two sperm whale species”. Molecular Biology and Evolution. 10 (5): 960—970. PMID 8412655. doi:10.1093/oxfordjournals.molbev.a040061  . Pristupljeno 25. 1. 2009. 
  8. ^ Sasaki, T.; et al. (4. 3. 2011). „Mitochondrial Phylogenetics and Evolution of Mysticete Whales”. Systematic Biology. 54 (1): 77—90. PMID 15805012. doi:10.1080/10635150590905939  . Pristupljeno 6. 6. 2011. 
  9. ^ Hatch, L.T.; Dopman, E.B. & Harrison, R.G. (26. 5. 2006). „Phylogenetic relationships among the baleen whales based on maternally and paternally inherited characters” (PDF). Molecular Phylogenetics and Evolution. 41 (1): 12—27. PMID 16843014. doi:10.1016/j.ympev.2006.05.023. 
  10. ^ Seeman, Mette E.; et al. (decembar 2009). „Radiation of Extant Cetaceans Driven by Restructuring of the Ocean”. Systematic Biology. 58 (6): 573—585. JSTOR 25677547. PMC 2777972  . PMID 20525610. doi:10.1093/sysbio/syp060. 
  11. ^ Fisheries, NOAA (2024-04-08). „Humpback Whale | NOAA Fisheries”. NOAA (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-09-01. 
  12. ^ a b Jefferson, Thomas A.; Webber, Marc A.; Pitman, Robert L. (2015). Marine Mammals of the World: A Comprehensive Guide to Their Identification (2nd izd.). Academic Press. str. 79—83. ISBN 978-0-12-409542-7. 
  13. ^ Zein, Beate; Haugum, Siri Vatsø (2018). „The northernmost sightings of Humpback whales” (PDF). Journal of Marine Animals and Their Ecology. 10 (1): 5—8. Arhivirano (PDF) iz originala 2019-06-17. g. Pristupljeno 2019-06-17. 
  14. ^ a b v g d đ Bettridge, Shannon; Baker, C. Scott; Barlow, Jay; Clapham, Phillip J.; Ford, Michael; Gouveia, David; Mattila, David K.; Pace, Richard M. III; Rosel, Patricia E.; Silber, Gregory K.; Wade, Paul R. (mart 2015). Status review of the humpback whale (Megaptera novaeangliae) under the Endangered Species Act (Izveštaj). National Oceanic and Atmospheric Administration. 
  15. ^ Mikhalev, Yuri A. (april 1997). „Humpback whales Megaptera novaeangliae in the Arabian Sea” (PDF). Marine Ecology Progress Series. 149: 13—21. Bibcode:1997MEPS..149...13M. doi:10.3354/meps149013  . Arhivirano (PDF) iz originala 2020-08-06. g. Pristupljeno 2020-01-27. 
  16. ^ Weller, David W. (1. 1. 1996). „First account of a humpback whale (Megaptera novaeangliae) in Texas waters, with a re-evaluation of historical records from the Gulf of Mexico”. ResearchGate. Arhivirano iz originala 23. 6. 2021. g. Pristupljeno 2. 11. 2017. 
  17. ^ Panigada, Simone; Frey, Sylvia; Pierantonio, Nino; Garziglia, Patrice; Giardina, Fabio (1. 4. 2014). Are humpback whales electing the Mediterranean Sea as new residence?. 28th Annual Conference of the European Cetacean Society. Liege, Belgium. Arhivirano iz originala 23. 6. 2021. g. Pristupljeno 17. 12. 2014. 
  18. ^ Marcondes, M. C. C.; Cheeseman, T.; Jackson, J. A.; Friedlaender, A. S.; Pallin, L.; Olio, M.; Wedekin, L. L.; Daura-Jorge, F. G.; Cardoso, J.; Santos, J. D. F.; Fortes, R. C.; Araújo, M. F.; Bassoi, M.; Beaver, V.; Bombosch, A.; Clark, C. W.; Denkinger, J.; Boyle, A.; Rasmussen, K.; Savenko, O.; Avila, I. C.; Palacios, D. M.; Kennedy, A. S.; Sousa-Lima, R. S. (2021). „The Southern Ocean Exchange: porous boundaries between humpback whale breeding populations in southern polar waters”. Scientific Reports. 11 (1): 23618. Bibcode:2021NatSR..1123618M. PMC 8654993  . PMID 34880273. doi:10.1038/s41598-021-02612-5. 
  19. ^ a b v Rosenbaum, Howard C.; Pomilla, Cristina; Mendez, Martin; Leslie, Matthew S.; Best, Peter B.; Findlay, Ken P.; Minton, Gianna; Ersts, Peter J.; Collins, Timothy; Engel, Marcia H.; Bonatto, Sandro L.; Kotze, Deon P. G. H.; Meÿer, Mike; Barendse, Jaco; Thornton, Meredith; Razafindrakoto, Yvette; Ngouessono, Solange; Vely, Michael; Kiszka, Jeremy (2009). „Population Structure of Humpback Whales from Their Breeding Grounds in the South Atlantic and Indian Oceans”. PLOS ONE. 4 (10): e7318. Bibcode:2009PLoSO...4.7318R. PMC 2754530  . PMID 19812698. doi:10.1371/journal.pone.0007318  . 
  20. ^ Darling, J. D.; Sousa-Lima, R. S. (2005). „Notes: Songs Indicate Interaction Between Humpback Whale (Megaptera Novaeangliae) Populations in the Western and Eastern South Atlantic Ocean”. Marine Mammal Science. 21 (3): 557—566. Bibcode:2005MMamS..21..557D. doi:10.1111/j.1748-7692.2005.tb01249.x. 
  21. ^ Bestley, Sophie; Andrews-Goff, Virginia; van Wijk, Esmee; Rintoul, Stephen R.; Double, Michael C.; How, Jason (2019). „New insights into prime Southern Ocean forage grounds for thriving Western Australian humpback whales”. Scientific Reports. 9 (1): 13988. Bibcode:2019NatSR...913988B. PMC 6764985  . PMID 31562374. S2CID 203437910. doi:10.1038/s41598-019-50497-2. 
  22. ^ Andrews-Goff, V.; Bestley, S.; Gales, N. J.; Laverick, S. M.; Paton, D.; Polanowski, A. M.; Schmitt, N. T.; Double, M. C. (2018). „Humpback whale migrations to Antarctic summer foraging grounds through the southwest Pacific Ocean”. Scientific Reports. 8 (1): 12333. Bibcode:2018NatSR...812333A. PMC 6098068  . PMID 30120303. doi:10.1038/s41598-018-30748-4. 
  23. ^ Steel, D.; Anderson, M.; Garrigue, C.; Olavarría, C.; Caballero, S.; Childerhouse, S.; Clapham, P.; Constantine, R.; Dawson, S.; Donoghue, M.; Flórez-González, L.; Gibbs, N.; Hauser, N.; Oremus, M.; Paton, D.; Poole, M. M.; Robbins, J.; Slooten, L.; Thiele, D.; Ward, J.; Baker, C. S. (2018). „Migratory interchange of humpback whales (Megaptera novaeangliae) among breeding grounds of Oceania and connections to Antarctic feeding areas based on genotype matching”. Polar Biology. 41 (4): 653—662. Bibcode:2018PoBio..41..653S. S2CID 4301608. doi:10.1007/s00300-017-2226-9. 

Literatura

uredi

Spoljašnje veze

uredi
 
Grbavi kit na Vikimedijinoj ostavi.
 
Vikivrste imaju više informacija o članku Grbavi kit.
Pesme grbavog kita
Ugroženost
Ostalo
Preuzeto iz „https://sr.wiki.x.io/w/index.php?title=Грбави_кит&oldid=28663978”