Hrvatska radio-televizija

Hrvatska radio-televizija
Hrvatska radio-televizija
Tip	nacionalna medijska kuća
Zemlja	Hrvatska
Dostupnost	TV: nacionalna, satelitska, preko interneta; Radio: nacionalna, preko interneta
Sedište	Zagreb
Vlasnik	državna televizija
Ključni ljudi	Robert Šveb
Datum pokretanja	15. maj 1926. (radio); 15. maj 1956. (televizija)
Bivša imena	Televizija Zagreb, HTV
Format slike	16:9
Veb-sajt	hrt.hr

Koordinate: 45°47′34.883″N 15°58′28.613″E / 45.79302306° SGŠ; 15.97461472° IGD / 45.79302306; 15.97461472

Hrvatska radio-televizija (skrać. HRT; hrv. Hrvatska radiotelevizija, skrać. HRT) je hrvatska javna radijska i televizijska ustanova. Kao datum osnivanja uzima se 15. maj 1926. godine, kada je osnovana privatna radio-stanica Radio Zagreb. Program je 15. maja 1926. počeo rečima „Halo, halo! Ovdje Radio Zagreb!”. Radio-stanica je nacionalizovana 1940. godine.

Televizija Zagreb je počela sa emitovanjem 15. maja 1956. godine. TV Zagreb je bio prva televizijska stanica u SFRJ. TV Zagreb je i prva stanica u SFRJ koja je uvela regularno emitovanje trećeg programa (1988. godine). Treći program je bio poznat kao Z3. Pod imenom HTV 3 je postojao do 2004. kada je kanal denacionalizovan, a licenca je pripala RTL-u; HTV 3 je obnovljen 2012. godine. Drugi program je počeo sa emitovanjem 1972. godine. TV Zagreb je bio centar evrovizijske razmene za JRT i studio iz kojeg je poteklo najviše predstavnika nekadašnje SFRJ na Pesmi Evrovizije.

Tokom 1990. godine RTV Zagreb je promenio ime u Hrvatski radio i televizija (TV Zagreb u Hrvatska televizija, skr. HTV), a 1995. u Hrvatska radiotelevizija. Ova medijska kuća danas je najgledanija televizija u Hrvatskoj.^[1]

Među najuspešnijim emisijama TV Zagreba su bili kvizovi Kviskoteka i Brojke i slova, serija Smogovci itd.

Radijsko emitovanje

Temelje hrvatske radio-difuzije postavila je u martu 1924. grupa uglednih intelektualaca i poslovnih ljudi, koja je osnovala Radio-klub Zagreb. Nakon dvogodišnjih napora, pribavili su koncesiju i druge državne dozvole i utemeljili Radio-stanicu Zagreb, koja je počela da emituje 15. maja 1926. godine. Program je počeo rečima „Halo, halo! Ovdje Radio Zagreb!”, a najavama urednika dr Ive Sterna i spikerice Božene Begović u 20.30 sati prvi se put u eteru — na srednjim talasima od 350 metara — čula Radio-stanica Zagreb i od tada u kontinuitetu emitovala program. Za predsednika Radio-kluba Zagreb su izabrali astronoma i fizičara dr Otona Kučeru. Radio-klub je imao 136 članova: 124 Zagrepčana i 12 iz drugih hrvatskih gradova. Radio-klub je izdavao i časopis Radio-sport koji je imao važnu ulogu u promovisanju radio-difuzije. Na području tadašnje Zagrebačke direkcije pošta i telegrafa bilo je registrovano oko pedesetak radio-prijemnika.

Radio Zagreb pre i posle Drugog svetskog rata

U sezoni 1927/28. telefonskim vodom preko Beča stanica se pridruživala u zajedničke emisije Mreže srednjoevropskih radio-stanica (Beč, Prag, Varšava, Budimpešta itd.), a u junu 1928. primljena je za punopravnog člana UIR-a (fr. Union Internationale de Radiodiffusion) u Ženevi, zastupajući tadašnju Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, u kojoj — kao ni u ostalim državama na prostoru jugoistočne Evrope — tada još nisu postojale druge radiodifuzne ustanove.

Posle 1945. godine, Radio Zagreb (a kasnije i tadašnja Televizija Zagreb) je bio član tadašnje Evropske radiodifuzne unije (EBU-a), i to kao deo Jugoslovenske radio-televizije. Nakon međunarodnog priznanja Republike Hrvatske i prijema u Ujedinjene nacije, Hrvatska radio-televizija je 1. januara 1993. godine postala punopravna članica EBU-a.

Prvo sedište Radija Zagreb bilo je na Markovom trgu 9, drugo u Vlaškoj ulici 116, a kasnija su se nalazila u Šubićevoj 20 i Jurišićevoj 4, sa delovima na mnogim adresama u Zagrebu. Početkom 1995. u Dom Radio-televizije na Prisavlju seli se i Radio, a prvi put u istoriji većina delatnosti Hrvatske radio-televizije bila je na jednom mestu.

Televizijsko emitovanje

Zgrada HRT-a na Prisavlju

Dana 15. maja 1956. godine u Tomislavovom domu na Sljemenu proradio je prvi televizijski predajnik u tadašnjoj Jugoslaviji, ali i jugoistočnom delu Evrope. Sledeća TV stanica u regionu je bila TV Rumunija, koja je počela da emituje redovni program u novogodišnjoj noći 31. decembra 1956. godine, dok je Mađarska televizija počela sa redovnim programom 1. maja 1957. godine (eksperimentalno emitovanje u Mađarskoj je počelo 1954).

Direktnim prenosom svečanog otvaranja Zagrebačkog velesajma na južnoj obali Save, 7. septembra 1956. godine počelo je emitovanje Televizije Zagreb (pre kada je 1958. u Beogradu osnovana druga televizija). Redovno emitovanje eksperimentalnog programa Zagrebačke televizije počelo je 19. novembra iste godine. Već 12. maja 1957. godine emitovan je prvi direktni televizijski prenos fudbalske utakmice sa stadiona na Maksimiru, nakon kojeg su sledili prenosi i drugih sportskih događaja. 14. jula direktno se prenosilo međunarodno sportsko takmičenje „Gymnaestrada”, čime su s radom počela i prva reportažna kola.

Dana 23. jula 1962. godine, prvi put satelitom Telstar vrši se preuzimanje stranog programa.

Veliki tehnološki zaokret se desio 8. aprila 1963. godine kada je po prvi put emitovana magnetoskopski snimljena emisija; na Dan Radija i Televizije 15. maja 1966. godine, novopostavljenim UHF odašiljačem od 10 kW na Sljemenu, prvi put je emitovan program u boji. Nakon toga kreće i prvi TV dnevnik iz Zagreba, 1. oktobra 1968. godine (nakon desetogodišnjeg emitovanja TV dnevnika iz Beograda).

Logotip Televizije Zagreb

Godine koje slede zapamćene su po kvalitetnom rastu i programskih i kadrovskih potencijala. Do tada je većina zaposlenih došla na Televiziju sa Radija, a sada u oba medija dolaze visokoobrazovani novinari i inženjeri sa fakulteta. Povremeno eksperimentalno emitovanje 2. programa Televizije Zagreb počelo je 27. avgusta 1972. godine. Takođe se postupno eksperimentiše i sa programom u boji koji je već pre bio emitovan iz TV centra u Beogradu, a tih se godina ozbiljno razmišlja i o objedinjavanju pogona na jednoj lokaciji, zato što su u to vreme redakcije i pogoni bili raštrkani na više od 20 mesta po celom Zagrebu, tako da gradnja Doma Radio-televizije na Prisavlju počinje polaganjem kamena temeljca, 2. aprila 1975. godine. Kraj 70-ih važan je i zbog velikog zaokreta Televizije u tehničko-tehnološkom pristupu. Televizija uvodi sistem elektronskog prikupljanja vesti, poznati ENG (eng. Electronic News Gathering), a većina snimatelja i montažera s filma prelazi na elektroniku.

To je i period velikih projekata, a posebno ostaju u sećanju poduhvati radnika Radija i Televizije vezani uz Konferenciju nesvrstanih u Kolumbu 1976. godine i Mediteranske igre u Splitu 1979. Već od 1983. godine delovi programa i tehnike se postepeno sele u novi Dom na Prisavlju, a od 1988. godine televizijski program se potpuno proizvodi iz novih prostora. Dva su sportska događaja 80-ih ostala upamćena kao vrlo uspešni poduhvati radnika Radija i Televizije Zagreb. Prvi su Zimske olimpijske igre u Sarajevu 1984. godine, na kojima je Televizija Zagreb proizvela oko 50% svih televizijskih signala koji su gledani u više od 100 zemalja sveta, a kvalitetom prenosa nadmašila sve dotadašnje prenose Olimpijskih igara. Druga manifestacija bila je Univerzijada 1987. godine, koja je baš zahvaljujući Radiju i Televiziji nadmašila svoje sportsko značenje.

TV Zagreb je prva stanica u SFRJ koja je uvela regularno emitovanje trećeg programa 1988. godine, poznatog pod nazivom Z3. Treći kanal je 2004. godine denacionalizovan, a licenca je pripala RTL-u.

Dana 29. juna 1990. Sabor Republike Hrvatske izglasao je Zakon kojim je Radiotelevizija Zagreb preimenovana u Hrvatsku radioteleviziju. Te godine je 30. aprila uveden teletekst kao stalni televizijski servis, a 4. maja 1990. godine — zbog održavanja evrovizijskog takmičenja u Zagrebu — puštena je u rad predajničko-prijemna satelitska stanica na Prisavlju. Uz veliki organizacijski poduhvat i uspešnu realizaciju Evrosonga u Zagrebu, te godine HRT postavlja nove standarde sportskih prenosa praćenjem Prvenstva Evrope u atletici održanog u Splitu.

Za vreme Rata u Hrvatskoj od jula 1991. godine do februara 1992. godine, TV Zagreb je bio glavno nacionalističko uporište hrvatske politike, tako da je postao jedan od glavnih ciljeva JNA. U ratu je zaposednuto ili uništeno 80% odašiljačkih objekata HRT-a. Petnaest velikih predajnika i tridesetak pretvarača je bilo van upotrebe, a 16. avgusta i 4. oktobra raketiran je i centralni odašiljač — Sljeme. Većina dostupnih oštećenih objekata popravljena je tokom 1992. godine, a do tada je program emitovan smanjenom snagom ili sa rezervnih lokacija. Hrvatska radio-televizija je te godine i službeno istupila iz JRT-a. U to vreme HRT ujedno počinje analogno emitovanje preko satelita Eutelsat 1 (29. avgust 1991. godine) uz usluge Austria Telecom-a, a od 19. juna 1992. godine službu preuzima sopstvena satelitska stanica na Eutelsatu 2.

Televizija Zagreb počela je raditi u Jurišićevoj 4, a zatim i u Šubićevoj 20 i obližnjem Radničkom domu, dok je sedište bilo u Dežmanovoj 10. Televizijski studiji bili su jedno vreme u adaptiranim prostorima Mašinsko-brodograđevinskog fakulteta. Iako gradnja Doma Radio-televizije Zagreb na Prisavlju počinje 1975. godine, tek 1988. počinje stalna proizvodnja i emitovanje televizijskog programa sa Prisavlja, a pojedini delovi su bili u funkciji već od 1983. godine.

Prevođenje sa srpskog jezika na hrvatski

Hrvatski javni servis HRT, kao i nekolicina drugih TV stanica iz Hrvatske, primoran je da prevodi ostvarenja srpske kinematografije na hrvatski jezik.^[2]^[3] Tako izraz „kuče u čakšire” iz srpskog filma Zona Zamfirova, koji izgovara Vojin Ćetković, HRT 1 je preveo kao „psić u hlačama”.^[3]^[4] Pre ovog zakonom uslovljenog incidenta, kultna komedija „Žikina dinastija 2” režisera Zorana Čalića skinuta je s programa druge hrvatske TV stanice (RTL-a) jer je Veće za elektronske medije upozorilo emitera da film mora imati titlove na hrvatskom. Insistiranje Hrvata da prevode srpske filmove datira od filma Rane, koji je u tamošnjim bioskopima prikazivan kao Ozljede. U moru bisera onoga ko je hteo da baš na ovom filmu razgraniči srpstvo i hrvatstvo našao se i prevod „isti k****, drugo pakovanje — isti k****, drugi tetrapak”, kao i još mnogo sličnih konstrukcija i nebuloza koje plastično dokazuju besmisao tog posla.^[3]^[5] Na HRT-u je prevođena i Kovačevićeva drama Balkanski špijun.^[6]

Organizacija

TV kanali

Nacionalni TV kanali

HRT 1 — vesti, dokumentarci, religijski program, mozaične emisije, serije i filmovi
HRT 2 — sport, muzika, serije i filmovi, obrazovni program
HRT 3 — kulturno-umetnički i naučni program
HRT 4 — informativni program
HRT plus — ugašen kanal

Regionalni TV centri

HRT regionalni centar Čakovec-Varaždin
HRT regionalni centar Osijek
HRT regionalni centar Rijeka-Pula
HRT regionalni centar Split Dubrovnik
HRT regionalni centar Zadar-Šibenik

Međunarodni TV kanali

Slika Hrvatske — program za Hrvate u inostranstvu

Popularni TV programi

Dnevnik je jedna od najpopularnijih emisija HRT-a

Dnevnik HRT — popularna emisija u kojoj se gledaocima donose podnevne, večernje i ponoćne televizijske vesti
Nedjeljom u dva — nedeljni tok-šou
Dobro jutro, Hrvatska — mozaični jutarnji program koji se emituje od 7.00 do 9.00 sati
Hrvatska uživo — mozaični popodnevni program
Transfer — emisija o alternativnim kulturama i umetnostima (vizuelnim umetnostima, muzici, veb-kulturi i sl.)
U istom loncu — kulinarski takmičarski šou
Kod Ane — emisija o kulinarstvu
The Voice – Najljepši glas Hrvatske — muzički takmičarski šou
Zvijezde pjevaju — veliki subotnji muzički takmičarski šou
Ples sa zvijezdama — nedeljni plesni takmičarski šou
TV kalendar — dugogodišnji dnevni istorijski dokumentarni šou u epizodama, koji govori o istoriskim događajima, rođenju/smrti značajnih osoba ili njihovim otkrićima na određeni dan i sl.
Piramida — sedmični šou premijerno prikazan 31. oktobra 2004. godine, čiji je voditelj i producent Željka Ogresta, dobitnica nagrade Rose d'Or (eng. Golden Rose)

Bivši programi

Male tajne velikih majstora kuhinje — kulinarski takmičarski šou prikazivan 1980-ih
Kviskoteka — kviz domaćina Olivera Mlakara prikazivan 1980-ih i 1990-ih, a kasnije emitovan i na konkurentskoj Novoj TV
Slika na sliku — politički magazin prikazivan 1990-ih
Upitnik — kviz domaćina Joška Lokasa prikazivan 2000-ih, a kasnije emitovan i na konkurentskoj Novoj TV (prikazivanje je prestalo 2004. godine)
Željka Ogresta i gosti — tok-šou prikazivan početkom 1990-ih, a kasnije i početkom 2000-ih
Motrišta — politički informativni magazin prikazivan 1990-ih
Turbo Limač Show — dečji subotnji program domaćina Siniše Cmrka
Dan za danom — mozaični popodnevni program

Predstojeći programi

Dancing on Ice — plesni šou
Big Saturday Live — subotnji večernji šou
Friends — dečji nedeljni program
Talks with Coffee — tok-šou
Sunday Afternoon — nedeljni popodnevni šou
School work — edukacijski školski jutarnji magazin

Trenutno emitovanje

Šoui svetske produkcije koji se trenutno emituju na HRT-u (april 2014)

Originalno ime	Hrvatski prevod	Poreklo
Boardwalk Empire	Carstvo poroka	SAD
Homeland	Domovina	SAD
Secret State	Državne tajne	UK
Doctor Who	Doktor Who	UK
The Simpsons	Simpsoni	SAD
Fringe	Fringe	SAD
The Closer	Završni udarac	SAD
To Play the King	Kraljeva igra	UK
The Final Cut	Završni krug	UK
Criminal Minds	Zločinački umovi	SAD
Vera	Vera	UK
Gossip Girl	Tračerica	SAD
Sex and the City	Seks i grad	SAD
Kojak	Kojak	SAD
Edgemont	Edgemont	Kanada
Schlosshotel Orth	Hotel dvorac Orth	Austrija
Der Winzerkönig	Kralj vinograda	Austrija
De Que Te Quiero, Te Quiero	Znaj da te volim	Meksiko
Batman: The Brave and the Bold	Batman i hrabri superjunaci	SAD
Thunderstone	Vatrena kugla	Australija
M.I. High	Školarci obavještajci	UK

Šoui domaće produkcije koji se trenutno emituju na HRT-u (april 2014)

Originalno ime	Format	Poreklo
Kazalište u kući	sitcom	Hrvatska
Stipe u gostima	sitcom	Hrvatska

Radio-stanice

Sljeme

Pula

Split

Osijek

Rijeka

Zadar

Knin

Dubrovnik

Mapa osam regionalnih hrvatskih radio-stanica

Hrvatski radio trenutno ima tri nacionalne i osam lokalnih radio-stanica.^[7]

Nacionalne radio-stanice

HR1 — informativni program, religijske emisije, obrazovno-naučne emisije, domaća muzika
HR2 — domaća i strana pop muzika, servisne informacije, sportski prenosi, vesti za strance
HR3 — vesti iz kulture i umetnosti, dramski program, klasična i džez muzika