Crnogorske Vlade u egzilu (1916—1922)

Vlade Kraljevine Crne Gore u egzilu bile su vlade Kraljevine Crne Gore u razdoblju punog međunarodnog priznanja od 1916. do 1918. godine, nakon čega je usljedio period (1918-1922) promjene statusa i postepenog gubljenja međunarodnog priznanja, a zatim i potpunog gašenja.

Zgrada crnogorske kraljevske vlade u egzilu u Bordou, u Francuskoj, sa crnogorskom zastavom, Srpskom trobojkom 1916.

Prvi period (1916-1918)

Nj. V. Kralj Nikola sa Ministrom Predsednikom Mijuškovićem u Bordou

Kada je početkom januara 1916. godine kralj Nikola napustio zemlju, s njim je otišao i tadašnji predsjednik vlade Lazar Mijušković. U zemlji su ostala tri ministra i načelnik Vrhovne komande, divizijar Janko Vukotić.

U egzilu, u Francuskoj, novu vladu je formirao Andrija Radović (29. IV 1916 - 4. I 1917). Zbog odbijanja kralja Nikole da se odrekne prestola, a Crnu Goru pripoji Srbiji, Andrija Radović je podneo ostavku.

Nakon kratkotrajne vlade generala Mila Matanovića (4. I 1917 - 29. V 1917), ukazom kralja Nikole od 29. V 1917. godine formirana je vlada na čelu sa Evgenijem Popovićem. Popović je bio bivši dugogodišnji crnogorski generalni konzul u Rimu, dok su ostali ministri bili manje značajni činovnici. Ova vlada zalagala se da Crna Gora očuva svoju državnost, a da u slučaju jugoslovenskog ujedinjenja u novu zajednicu uđe kao njen ravnopravni član.

Drugi period (1918-1922)

Nakon održavanja Podgoričke skupštine i stvaranja Kraljevine SHS (1918), položaj Popovićeve vlade se bitno izmjenio usljed nastanka potpuno novih političkih okolnosti.

Popovića na mestu predsjednika vlade zamenjuje Jovan Plamenac, kojeg je na mesto predsjednika dekretom postavio kralj Nikola 4. (17) II 1919. godine. Pored Plamenca, tadašnju vladu sačinjavali su i ministri: Pero Vučković, Milutin Vučinić, Milo Vujović i Pero Šoć. Krajem 1920. i početkom 1921. međunarodni položaj ove vlade se pogoršao. Vlade Francuske, Velike Britanije i SAD-a prekinule su odnose sa crnogorskom vladom, a u martu 1921. umro je i kralj Nikola.

Plamenčeva vlada je dala ostavku 20. VI 1921. godine. Ukazom kraljice Milene od 28. VI 1921. godine, za predsjednika vlade je postavljen divizijar Milutin Vučinić.

Kada je Vučinić umro, 14. septembra 1922. godine, Jovan Plamenac se 16. septembra 1922. proglasio za predsjednika vlade odbivši da prizna kraljicu Milenu za namjesnika. Kraljica je dekretom od 23. septembra 1922. za predsjednika vlade postavila dr Anta Gvozdenovića i tako nastaju 2 sukobljene vlade. Formalno ove vlade nije niko priznavao.

Diplomatski predstavnici pri vladi u egzilu

Crnogorski dvor je praćen u izgnanstvu od diplomatskog kora koji se sastojao od predstavnika nekoliko zemalja - Rusije, Srbije, Francuske, Italije i Velike Britanije.

Arhiva dvora je pronađena, zakopana, početkom 1923. na Cetinju (sređena je do sledeće godine), a u aprilu 1924. je javljeno da je u Zagrebu u koferima pronađeno i posuđe, procenjeno na nekoliko desetina miliona dinara, preneseno u depo ministarstva finansija u Beogradu.

Vidi još

• Ministarski savjet Kraljevine Crne Gore
• Crnogorski odbor za narodno ujedinjenje
• Austrougarska okupacija Crne Gore
• Podgorička skupština
• Božićni ustanak

Literatura

• Ljušić, Radoš (2001). Istorija srpske državnosti. 2. Novi Sad: Ogranak SANU. 
• Mikavica, Dejan; Vasin, Goran; Ninković, Nenad (2013). Istorija Srba u Crnoj Gori 1496-1918. Novi Sad: Prometej. 
• Mikavica, Dejan; Vasin, Goran; Ninković, Nenad (2017). Srbi u Crnoj Gori 1496-1918. Nikšić: Institut za srpsku kulturu. 
• Rakočević, Novica (1960). „Prilozi istoriji austro-ugarske okupacije Crne Gore 1916-1918”. Istorijski zapisi. 13 (17/3): 611—641. 
• Rakočević, Novica (1969). Crna Gora u Prvom svjetskom ratu 1914-1918. Cetinje: Obod. 
• Rakočević, Novica (1981). Politički odnosi Crne Gore i Srbije 1903-1918. Cetinje: Istorijski institut. 
• Rakočević, Novica (1984). „Odnosi Crne Gore i Srbije 1903-1918”. Istorijski zapisi. 37 (47/3-4): 89—104. 
• Rakočević, Novica (1988). „Opredjeljivanje Crnogoraca za ujedinjenje u toku rata 1914-1918. godine”. Istorijski zapisi. 41 (51/3-4): 129—161. 
• Rakočević, Novica (1988). „Političke borbe među crnogorskom emigracijom 1917. oko pitanja ujedinjenja Crne Gore sa Srbijom i ostalim jugoslovenskim zemljama”. Naučni skup Srbija 1917. godine. Beograd: Istorijski institut SANU. str. 181—190. 
• Rakočević, Novica (1989). „Vojna i politička situacija u Crnoj Gori od početka avgusta 1918. do zasijedanja Podgoričke skupštine”. Srbija 1918. godine i stvaranje jugoslovenske države. Beograd: Istorijski institut SANU. str. 53—66. 

Spoljašnje veze

• Vodič kroz Vladu Crne Gore