Crnogorska pravoslavna crkva (pojam)
Pojam crnogorska pravoslavna crkva u svom izvornom značenju predstavlja jedan od nekoliko opisnih termina za opšte teritorijalno, odnosno regionalno označavanje pravoslavnih crkvenih struktura na području Crne Gore. U pojedinim izvorima, isti pojam se javlja i sa izmijenjenim redosledom riječi (na primjer: pravoslavna crnogorska crkva). U svom izvornom značenju, takvi pojmovi su se tokom istorije upotrebljavali povremeno, radi opšteg ili kolokvijalnog označavanja jerarhijskih struktura Srpske pravoslavne crkve na području prvobitne crnogorsko-brdske države (1796—1852) i potonje knjaževine (1852—1910), odnosno kraljevine (1910—1918), a razni primjeri iz tih vremena svjedoče da su pomenuti termini imali samo regionalno i opisno značenje.[1][2]
Iako je crnogorska odrednica u sklopu pomenutih termina imala svoje izvorno regionalno značenje, koje se izvodi iz naziva oblasti, odnosno države, nakandno je došlo do pokušaja da se pomenutim pojmovima pridoda i posebno etničko značenje. Takve tendencije su se prvobitno manifestovale u profašističkim krugovima oko Savića Markovića Štedimlije i Sekule Drljevića, koji su pod uticajem etnofiletizma razvili teoriju o crnogorskoj etnoreligijskoj posebnosti. Takvu posebnost, Sekula Drljević je u svojim radovima označavao kao crnogoroslavlje.[3][4]
Slične tendencije su oživjele krajem 20. vijeka, uporedo sa pojavom autokefalističkog pokreta u Crnoj Gori.[5][6] Prilikom odlučivanja o nazivu svoje novostvorene vjerske zajednice, čelnici autokefalističkih organizacija su 1993. godine izabrali upravo pomenuti opšti termin, radi iskazivanja svojih pretenzija na cjelokupnu pravoslavnu baštinu u Crnoj Gori, tako da su svojoj nekanonskoj vjerskoj organizaciji nadjenuli naziv "Crnogorska pravoslavna crkva" (1993).[7][8][9]
Takav naziv je pogodovao i njihovim nacionalnim aspiracijama,[10] koje su se zasnivale na promovisanju crnogorskog etničkog nacionalizma. Pošto im alternativna rješenja (kao na primjer: Pravoslavna crkva u Crnoj Gori) nijesu bila dovoljno crnogorska, prvaci autokefalističkog pokreta su izborom naziva sa početnom crnogorskom odrednicom nastojali da naglase identitetsku razliku između svoje novostvorene organizacije i kanonske Srpske pravoslavne crkve. U tome su djelimično i uspjeli, pošto je tokom narednih godina, zahvaljujući pojednostavljenom pisanju javnih glasila, u široj javnosti stvoren pogrešan utisak da naziv "Crnogorska pravoslavna crkva" pristoji prvenstveno toj organizaciji. Time je bila stvorena i osnova za povratno prekrajanje značenja svih ranijih primjera upotrebe opisnog izraza "crnogorska pravoslavna crkva", čime se nastojao stvoriti dodatni privid o navodnoj istorijskoj utemeljenosti novostvorene organizacije.[11][12][13][14]
Slična situacija se ponovila i 2018. godine, prilikom stvaranja druge nekanonske vjerske zajednice, onosno alternativne Crnogorske pravoslavne crkve (2018), koja je pokušala da prisvoji drugi opšti naziv, te se stoga prozvala Pravoslavnom crkvom Crne Gore.[15]
Prisvajanje pomenutih opštih naziva od strane pojedinih nekanonskih vjerskih organizacija dovelo je do raznih negativnih posljedica, među kojima je i pojava svojevrsnog animoziteta prema tim pojmovima, koja se u pojedinim krugovima javlja usljed nedvoljnog poznavanja istorije Srpske pravoslavne crkve na prostorima Crne Gore, na čiju se regionalnu istoriju ti pojmovi odnose. Sva ova pitanja dobila su na značaju nakon 2006. godine, kada je ustanovljen poseban Episkopski savjet, koji je bio sastavljen od arhijereja SPC čije su eparhije pokrivale prostor Crne Gore, a nakon ukidanja tog tijela (2021), u pojedinim autokefalističkim krugovima su se pojavile i pretenzije na opšti naziv Pravoslavna crkva u Crnoj Gori, koji takođe pripada baštini SPC.[16][17]
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Popović 1912, str. 643.
- ^ Boško Mijatović (2020): Jezička podvala montenegrina: O imenu pravoslavne crkve u Crnoj Gori pre Prvog svetskog rata
- ^ Drljević 1943, str. 1.
- ^ Drljević 1944, str. 162-166.
- ^ Kalezić 1996, str. 108–122.
- ^ Todorović 2016, str. 321-338.
- ^ Crnogorska pravoslavna crkva (1993): Zvanični sajt
- ^ Aleksić 2002, str. 192.
- ^ Ivanović 2006, str. 172.
- ^ Đurković 2010, str. 3–36.
- ^ Aleksić 2002.
- ^ Džomić 2008.
- ^ Raković 2015.
- ^ Raković 2019.
- ^ Pravoslavna crkva Crne Gore (2018): Eparhija podgoričko-dukljanska
- ^ SPC (2010): Saopštenje za javnost Episkopskog savjeta Pravoslavne crkve u Crnoj Gori
- ^ SPC (2021): Saopštenje za javnost Svetog Arhijerejskog Sabora
Literatura
uredi- Aleksić, Budimir (2002). Crveno-Crna Gora: O unijaćenju i kroatizaciji Crne Gore nekad i sad. Nikšić: Omladinski intelektualni centar.
- Drljević, Sekula (1943). „Crna Gora”. Graničar: Tjednik za Zemun i Sriem. 2 (50): 1.
- Drljević, Sekula (1944). Balkanski sukobi 1905-1941 (PDF). Zagreb: Putovi.
- Durković-Jakšić, Ljubomir (1991). Mitropolija crnogorska nikada nije bila autokefalna. Beograd-Cetinje: Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve, Mitropolija crnogorsko-primorska.
- Đurković, Miša (2010). „Kako se konstruišu nacije: Crnogorski slučaj” (PDF). Sociološki pregled. 44 (1): 3—36.
- Ivanović, Filip (2006). Problematika autokefalije Mitropolije crnogorsko-primorske. Podgorica-Cetinje: Unireks, Svetigora.
- Kalezić, Dimitrije M. (1996). „Autokefalistički pokret u Crnoj Gori: Studija iz sociologije religije”. Religija-crkva-nacija: Vreme posle rata. Niš: Jugoslovensko udruženje za naučno istraživanje religije. str. 108—122.
- Popović, Jevsevije (1912). Opća crkvena istorija. 2. Sremski Karlovci: Srpska manastirska štamparija.
- Raković, Aleksandar (2015). Srbi i religijski intervencionizam 1991-2015: Politički aspekti verskih izazova srpskoj državi i crkvi posle raspada Jugoslavije. Beograd: Hrišćanski kulturni centar dr Radovan Bigović.
- Raković, Aleksandar (2019). Crnogorski separatizam (PDF). Beograd: Catena mundi.
- Stamatović, Aleksandar D. (2014). Istorija Mitropolije Crnogorsko-primorske 1918-2009 (PDF). Podgorica: Unireks. Arhivirano iz originala 29. 06. 2019. g. Pristupljeno 08. 08. 2022.
- Todorović, Vladica S. (2016). „Problematika zahteva za autokefalnom crkvom u Crnoj Gori” (PDF). Teološki pogledi. 49 (2): 321—338. Arhivirano iz originala 23. 06. 2019. g. Pristupljeno 08. 08. 2022.
- Džomić, Velibor (2006). „Kanonsko-pravni i državno-pravni status Mitropolije crnogorsko-primorske”. Pravoslavlje u Crnoj Gori. Cetinje: Svetigora. str. 129—157.
- Džomić, Velibor (2008). Crnogorska lažna crkva. Novi Sad-Podgorica: Orpheus; Udruženje književnika Crne Gore.
