Crkva Svete Ane u Donjoj Vrijeskoj
Manastir Svete Ane je manastirska crkva koja se nalazi u Donjoj Vrijeskoj nedaleko Daruvara, i pripada nevelikoj grupi djelimično dobro sačuvanih gotičkih sakralnih građevina na području Slavonije. Manastir pripada Eparhiji slavonskoj Srpske pravoslavne crkve.[1]
| Manastir Svete Ane | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Eparhija pakračko-slavonska |
| Osnivanje | 1730 |
| Osnivač | Nićifor Jovanović |
| Upravnik | igumanija Gerasima Tintor |
| Lokacija | |
| Mesto | Donja Vrijeska |
| Država |  Hrvatska |
| Koordinate | 45° 39′ 07″ N 17° 16′ 10″ E / 45.65194° S; 17.26944° I |
  Manastir Svete Ane Manastir Svete Ane na karti Hrvatske | |
Prošlost
urediRadi se o jednobrodnoj, za slavonske prilike relativno velikoj građevini sa svetištem dugim 8 m i brodom dugim 14 m. Crkvu je 1412. godine sagradio vlastelin Benedikt Nelipić[2] za katolički red Pavlina. Bogomolja u gotskom stilu bila je posvećena Sv. Ani, majci Bogorodičinoj. Napuštena je crkva 1542. godine nakon osmanskog osvajanja.
Za vrijeme turske vlasti građevina je dosta propala. Svod koji je pokrivao brod i svetište je pao, pa je kasnije zamijenjen krovom, no o izvornom izgledu unutrašnjosti svjedoče i danas ostaci rebara. Kada su oni napustili Manastir, na ruševine dolazi patrijarh Arsenije Čarnojević, a pakranski monasi (predvođeni igumanom Nićiforom Jovanovićem) 1730. godine obnavljaju zapustjeli Manastir. Kada su crkvu uredili oni su po dozvoli grofa Lokatelija, komandanta Slavonije 1731. godine uselili.
Početkom 18. vijeka Sveta Ana je prepravljena za pravoslavno bogosluženje. Neko je vrijeme bila i sjedište pravoslavnog manastira (1735—1775), nakon čega je pripala obližnjem manastiru Pakri. Krajem 18. vijeka oduzeta je od ovog manastira i podređena parohiji u Velikim Bastajima. Od tada građevina je počela propadati tako da je naposljetku 1852. godine morala biti potpuno zatvorena zbog opasnosti od urušavanja krova.[3]
Starešine manastira
uredi| Portret | Ime i prezime | Vreme službe | |
|---|---|---|---|
| igumanija Anastasija (Pušić) | 1960—1991 | ||
| igumanija Varvara (Božić) | 1991—1994 | ||
| igumanija Magdalina (Savković) | 1994—2002 | ||
| igumanija Gerasima (Tintor) | od 2018 |
Prva obnova
urediOvako loše stanje Svete Ane podstaklo je njenu prvu obnovu u 19. vijeku. Glavni pokretači obnove bili su prvi konzervator u Hrvatskoj i Slavoniji, Ivan Kukuljević Sakcinski, zatim vladika pravoslavne Pakračke eparhije (na čijoj se teritoriji nalazi crkva Svete Ane), Stefan Kragujević, i nastojatelj Manastira Pakre, Gedeon Paunović. S obnovom se nastojalo početi već 1859, kada je Sveta Ana ponovo stavljena pod upravu manastira Pakre, no na kraju je do nje došlo tek dvije godine kasnije zbog protivljenja grofa Julija Jankovića, vlasnika zemlje koja je okruživala kapelu, a koji se bojao da će obnova ove građevine ugroziti njegov posjed.[4]
Posredovanje koje su učinjene na Svetoj Ani 1861. godine gotovo da nisu imale nikakav stilski, već isključivo praktičan karakter. Popravljen je krov kako crkva ne bi dalje propadala i dograđen je jednostavni drveni zvonik.
Druga obnova
urediDruga obnova Svete Ane izvedena je između 1904. i 1907. godine. Iako i pri ovoj obnovi sve prvobitna zacrtana posredovanja nisu izvedene, zbog nedostatka sredstava, ipak je došlo do mnogo opsežnijih zahvata u poređenju sa situacijom iz 1861. godine. Popravljene su kontrafore, dograđen je vrh glavnog pročelja, metalni zvonik na krovu, kao i drveni kor u unutrašnjosti. Većina je dodataka izvedena u gotičkom stilu, u skladu s uobičajenim pristupom restauraciji srednjovjekovnih spomenika, stilu u kojem je građevina sagrađena u 15. vijeku. Prepravljanje je projektovao arhitekta Vinko (Vinzenz) Rauher, učenik najznačajnijeg arhitekte neogotike u Austrougarskoj monarhiji Fridriha Šmita, kom je bio povjeren cijeli niz sličnih projekata na gradnji novih i prepravljanje starih, kako katoličkih tako i pravoslavnih crkava u Hrvatskoj. Po Rauherovim je projektima izveden i novi ikonostas u unutrašnjosti. Ikone ne ikonostasu izveo je slikar Marko Peroš, profesor Škole za umjetnost i obrt u Zagrebu. Slikar Ivan Drusani, takođe iz Zagreba, izveo je novo dekorativno oslikavanje s manjim brojem figuralnih polja, koje je kasnije prekrečeno.
Bogomolja danas
urediOd šezdesetih godina prošlog vijeka, do početka rata devedesetih, u manastiru su živjele dve monahinje nastojateljica Anastasija i monahinja Teodora. Nastojateljica Anastasija je preminula u Dalju, a njeni posmrtni ostaci su prebačeni u manastir Grgeteg, gdje se preselila i monahinja Teodora koja je preminula i sahranjena pored nastojateljice Anastasije. Tokom rata manastir je pretrpio izvjesna oštećenja, bio je u lošem stanju i propadao je. Dolaskom vladike Jovana Ćulibrka započinje duhovna i imovinska obnova manastira Svete Ane. Započeto je uređenje manastirskog konaka kao i uređenje crkve i njene okoline. Dolaskom mati Ilarije 2017. godine u manastir, obnovljen je i duhovni život manastira. Nakon godinu dana mati Ilarija se povukla iz zdravstvenih razloga, te je zamjenjuje mati Gerasima.[5]
Vidi još
urediIzvori
uredi- ^ Manastir Orahovica
- ^ Dušan Lj. Kašić: "Srpski manastiri u Hrvatskoj i Slavoniji", Beograd 1971.
- ^ „Manastir Svete Ane (eparhija slavonska)”. Arhivirano iz originala 24. 4. 2012. g. Pristupljeno 17. 3. 2012.
- ^ „Proslavljena slava manastira Svete Ane u Slavoniji”. Arhivirano iz originala 2. 4. 2017. g. Pristupljeno 1. 4. 2017.
- ^ Crnjanski Spasojević, V. (12. 5. 2019). „Mati Gerasima sama uz vučjaka služi svom narodu”. Večernje novosti. Pristupljeno 23. 7. 2019.
