Holandska Indija
Holandska Indija (hol. Nederlands-Indië) bivša je holandska kolonija iz koje je nastala današnja Republika Indonezija.[1]
Objedinjena Holandska istočnoindijska kompanija (VOC) je bila je dominirajuća snaga na arhipelagu od početka 17. veka. Osnovana 1602. godine, vrlo brzo je potiskivala Portugaliju koja je do tada vladala tim područjem. U to vreme, Portugalija je bila deo Španije s kojom je Holandija bila u ratu. Holanđani su 1605. od Portugalaca uzeli Ambon na Molucima i u njemu osnovali svoje prvo uporište u području.
Godine 1619. osnovali su Bataviju, kako se u to vreme nazivala današnja Džakarta, kao glavno sedište Kompanije, a njihova vlast prvobitno je obuhvatala samo uže područje oko Batavije. Nadalje, tokom 17. veka, zauzeli su postepeno sve važnije luke arhipelaga: 1641. Malaku (Malajsko poluostrvo), 1667. Aćeh (sever Sumatre), 1669. Makasar (Borneo) i, na kraju, 1682. do tada britanski Banten (Java).[2][3]
Privreda kolonije zasnivala se na začinima koji su na različitim ostrvima uzgajani kao monokultura: Ambon je bio specijalizovan za klinčiće, Timor za sandalovinu, Bandska ostrva za muškatne oraščiće. Sa takođe holandskog Cejlona dolazio je cimet, a veoma važan začin koji je takođe uzgajan bio je i crni biber. Biber su razmenjivali za pamuk iz Indije i srebro iz Amerike. Jedan od važnih izvora bogatstva Kompanije bila je i trgovina unutar arhipelaga.
Stanovništvo je brojalo 1900. oko 37 miliona. Od toga je 29 miliona živelo na Javi i Maduri. U koloniji je živelo oko 80.000 Evropljana i 550.000 etničkih Kineza[4].
Preuzimanje od strane holandske vlade nakon 1799.
uredi
Krajem 18. veka VOC je već dugo bio država u državi. Nakon 1799. kad je VOC raspušten i međufaze u vreme napoleonskih ratova arhipelagom je upravljala Britanija, da bi potom holandska država preuzela upravljanje.[5] Pri tome su Britanci vratili čitavo područje kao jedinstvenu Holandsku koloniju. Ovaj proces dovršen je 1824. sporazumom kojim su i zamenjeni britansko uporište Bengkulen (danas Bengkulu) na Sumatri za Malaku do tada holandsko uporište na Malajskom poluostrvu. Tako su kolonijalne sile racionalno zaokružile svoja područja uticaja.
Holandska vlada nastavila je VOC-ov omiljeni način vladanja ovim područjima, indirektno, preko indonežanskih kneževa.
Tokom 19. veka unutrašnjost mnogih ostrva, na kojima je do tada VOC imao samo uporišta, se kolonizuju. Tako je od 1908. čitava teritorija kasnije Indonezije pripadala Holandskoj istočnoj Indiji. Granica s Portugalskim Timorom, koja se uglavnom poklapa s današnjom granicom između Indonezije i Istočnog Timora, konačno je definisana 1916. godine.
Kolonijalne trupe
uredi
Još u vreme postojanja Istočnoindijske kompanije veći deo angažovanih vojnika bio je regrutovan iz redova nemačkih dobrovoljaca. Ista praksa nastavljena je i kasnije. Do 1900. udeo neholanđana u evropskom osoblju bio je značajno iznad 50%, dok se taj udeo kasnije kretao oko jedne trećine. Od lokalnog stanovništva, vrbovani su uglavnom Javanci koje se smatralo ratobornima, i pretežno hrišćanski Ambonežani. Za stražarske službe i suzbijanje gerilaca u Aćehu još 1890-ih obrazovane su pomoćne jedinice.[4]
Drugi svetski rat i nezavisnost
urediNakon japanskog napada na Perl Harbor, holandska vlada u egzilu, zajedno s SAD-om i Velikom Britanijom i drugim zemljama, objavila je rat Japanu. Od 16. januara 1941. do 8. marta 1942. Japan je osvojio čitavo područje Holandske Indije,[6][7][8] a 9. marta objavljena je napadačima bezuslovna predaja[9]. Područje je sve do kraja rata 1945. ostalo u japanskim rukama. Japanci su za to vreme podržavali indonežanski nacionalni pokret predvođen Sukarnom i Mohamedom Hatom.
Nakon japanske kapitulacije 15. avgusta 1945. republikanac Sukarno objavio je nezavisnost Holandske Indije. Holandija to nije prihvatila, nego je pokušala da obnovi svoju vlast. U prelaznom razdoblju, prema dogovoru japanske trupe su, nadzirane Britancima, i dalje brinule za red i mir. U tom vremenu republikanci su uspeli da ovladaju velikim delovima Jave i nekim drugim područjima. U dve vojne akcije, eufemistički nazvane policijskima, Holanđani su vratili velike delove tih područja pod svoju kontrolu. No, svetska javnost, među ostalima i SAD od čije finansijske podrške je Holandija zavisila, osudile su akcije.
Holandija je priznala nezavisnost Indonezije 27. decembra 1949.[10] no zadržala je suverenitet nad Holandskom Novom Gvinejom do 1962. kada je, pod pritiskom SAD, prihvatila predaju i tog područja Indoneziji.[11][12] Pri tome, kao jedan od uslova Holandija je zahtevala provođenje referenduma u Papui o pripajanju Indoneziji. Indonezija je manipulisala referendumom u svoju korist, no Ujedinjene nacije su ga službeno priznale.
Reference
uredi- ^ Hart, Jonathan (26. 2. 2008). Empires and Colonies. Polity. ISBN 9780745626130.
- ^ Witton 2003, str. 23-25
- ^ Schwarz 1994, str. 3-4
- ^ a b Hack, Karl; Rettig, Tobias (izdavač): Colonial Armies in Southeast Asia, Abingdon. 2006. ISBN 978-0-415-33413-6.; Teitler, Gerke: The Mixed Company (glava 6)
- ^ Kumar 1997, str. 44
- ^ Online, Encyclopædia Britannica (2007). „Indonesia :: Japanese occupation”. Pristupljeno 21. 1. 2007. „Though initially welcomed as liberators, the Japanese gradually established themselves as harsh overlords. Their policies fluctuated according to the exigencies of the war, but in general their primary object was to make the Indies serve Japanese war needs.”
- ^ Oostindie, Gert; Paasman, Bert (1998). „Dutch Attitudes towards Colonial Empires, Indigenous Cultures, and Slaves”. Eighteenth-Century Studies. 31 (3): 349—355. S2CID 161921454. doi:10.1353/ecs.1998.0021. hdl:20.500.11755/c467167b-2084-413c-a3c7-f390f9b3a092.
- ^ Ricklefs, M.C. (1993). History of Modern Indonesia Since c.1300 (2nd izd.). London: MacMillan. ISBN 978-0-333-57689-2.
- ^ „Istorija umeća ratovanja, zadnja izmena 19. 7. 2008.”. 12. 3. 2022. Arhivirano iz originala 23. 09. 2009. g. Pristupljeno 31. 05. 2013.
- ^ „The United Nations and Decolonization - Trust and Non-Self-Governing Territories (1945—1999)”. United Nations. Pristupljeno 10. 12. 2018.
- ^ Dick, Howard W. (2002). Surabaya City Of Work: A Socioeconomic History, 1900–2000 (Ohio RIS Southeast Asia Series): Howard Dick: 9780896802216: Amazon.com: Books. Ohio University Center for International Studies/Ohio University Press. ISBN 978-0896802216.
- ^ „Page:The New International Encyclopædia 1st ed. v. 18.djvu/816 - Wikisource, the free online library”. en.wikisource.org. Pristupljeno 27. 12. 2018.
Literatura
uredi- Ricklefs, M.C. (1993). History of Modern Indonesia Since c.1300 (2nd izd.). London: MacMillan. ISBN 978-0-333-57689-2.
- Hart, Jonathan (26. 2. 2008). Empires and Colonies. Polity. ISBN 9780745626130.
- Biran, Misbach Yusa (2009). Sejarah Film 1900–1950: Bikin Film di Jawa [History of Film 1900–1950: Making Films in Java] (na jeziku: Indonesian). Jakarta: Komunitas Bamboo working with the Jakarta Art Council. ISBN 978-979-3731-58-2.
- Cribb, R.B., Kahin, A (2004). Historical dictionary of Indonesia. Scarecrow Press.
- Dick, Howard; et al. (2002). The Emergence of a National Economy: An Economic History of Indonesia, 1800-2000. University of Hawaii Press. Arhivirano iz originala 25. 12. 2019. g.
- Friend, T. (2003). Indonesian Destinies. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01137-3.
- Heider, Karl G. (1991). Indonesian Cinema: National Culture on Screen. Honolulu: University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-1367-3.
- Nieuwenhuys, Rob (1999). Mirror of the Indies: A History of Dutch Colonial Literature. Prevod: E. M. Beekman. Periplus. ISBN 9780870233685.
- Reid, Anthony (1974). The Indonesian National Revolution 1945–1950. Melbourne: Longman Pty Ltd. ISBN 978-0-582-71046-7.
- Prayogo, Wisnu Agung (2009). „Sekilas Perkembangan Perfilman di Indonesia” [An Overview of the Development of Film in Indonesia]. Kebijakan Pemerintahan Orde Baru Terhadap Perfilman Indonesia Tahun 1966–1980 [New Order Policy Towards Indonesian Films (1966–1980)] (Bachelor's of History Thesis) (na jeziku: Indonesian). University of Indonesia.
- Ricklefs, M.C. (1991). A Modern History of Indonesia (2nd izd.). MacMillan. chapters 10—15. ISBN 978-0-333-57690-8.
- Taylor, Jean Gelman (2003). Indonesia: Peoples and Histories. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 978-0-300-10518-6.
- Vickers, Adrian (2005). A History of Modern Indonesia. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-54262-3.
- Booth, Anne; et al. (1990). Indonesian Economic History in the Dutch Colonial Era.
- Borschberg, Peter (2016). „Dutch Empire: 4. East Indies”. The Encyclopedia of Empire. str. 1—11. ISBN 9781118440643. doi:10.1002/9781118455074.wbeoe276.,
- Bosma, U.; Raben, R. (2008). Being "Dutch" in the Indies: a history of creolisation and empire, 1500–1920. University of Michigan, NUS Press. ISBN 978-9971-69-373-2.
- Bosma, Ulbe. Emigration: Colonial circuits between Europe and Asia in the 19th and early 20th century, European History Online, Mainz: Institute of European History, 2011, retrieved: 23 May 2011.
- Colombijn, Freek; Thomas Lindblad, eds (2002). Roots of violence in Indonesia: Contemporary violence in historical perspective. Leiden: KITLV Press.
- Dick, Howard; et al. (2002). The Emergence of a National Economy: An Economic History of Indonesia, 1800-2000. University of Hawaii Press. Arhivirano iz originala 25. 12. 2019. g. online edition Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. decembar 2019)
- Elson, Robert (2008). The idea of Indonesia: A history. Cambridge University Press.
- Kumar, Ann (1997). Java. Hong Kong: Periplus Editions. str. 44. ISBN 978-962-593-244-6.
- Schwarz, A. (1994). A Nation in Waiting: Indonesia in the 1990s. Westview Press. str. 3-4. ISBN 978-1-86373-635-0.
- Witton, Patrick (2003). Indonesia. Melbourne: Lonely Planet. str. 23-25. ISBN 978-1-74059-154-6.
- Braudel, Fernand, The perspective of the World, vol III in Civilization and Capitalism, 1984
- Furnivall, J. S. (1944). Netherlands India: A Study of Plural Economy. Cambridge U.P. str. viii. ISBN 9781108011273., comprehensive coverage
- Gouda, Frances (1996). Dutch Culture Overseas: Colonial Practice in the Netherlands Indies, 1900-1942.
- Nagtegaal, Luc (1996). Riding the Dutch Tiger: The Dutch East Indies Company and the Northeast Coast of Java, 1680–1743. 250pp
- Robins, Nick (2006). The Corporation that Changed the World: How the East India Company Shaped the Modern Multinational. ISBN 0745325238. excerpt and text search
- Taylor, Jean Gelman (1983). The Social World of Batavia: Europeans and Eurasians in Colonial Indonesia.
- Lindblad, J. Thomas (1989). „The Petroleum Industry in Indonesia before the Second World War”. Bulletin of Indonesian Economic Studies. 25 (2): 53—77. doi:10.1080/00074918812331335569.
- Panikkar, K. M. (1953). Asia and Western dominance, 1498-1945, by K.M. Panikkar. London: G. Allen and Unwin.
Spoljašnje veze
uredi- 11 Dutch Indies objects in 'The European Library Harvest'
- Cribb, Robert, Digital Atlas of Indonesian History [1]
- Historical Documents of the Dutch Parliament 1814–1995
- Parallel and Divergent Aspects of British Rule in the Raj, French Rule in Indochina, Dutch Rule in the Netherlands East Indies (Indonesia), and American Rule in the Philippines
- Yasuo Uemura, "The Sugar Estates in Besuki and the Depression" Hiroshima Interdisciplinary Studies in the Humanities, Vol.4 page.30-78
- Yasuo Uemura, "The Depression and the Sugar Industry in Surabaya" Hiroshima Interdisciplinary Studies in the Humanities, Vol.3 page.1-54
„Surabaya”. Collier's New Encyclopedia. 1921.- „Surabaya or Soerabaya. The largest city in Java”. New International Encyclopedia. 1905.
