Herkul

Za druge upotrebe, pogledajte Herkul (višeznačna odrednica).

Herkul (Herkules) je u rimskoj mitologiji bio Bog i heroj, sličan grčkom Heraklu. Herkul je bio poznat po svojoj snazi i brojnim avanturama.

Pozlaćen bronzani kip „Herkula iz Pompejevog teatra“, pronađen kraj Pompejevog teatra 1864, (Vatikanski muzej, Rim)

Zavetna ara od kamena posvećena Herkulu. Pronađena je u Pustom Šilovu, potiče iz perioda II-III veka. Nalazi se u Narodnom muzeju u Leskovcu.

Mitologija

Legende o Herkulu nisu međusobno povezane ni po vremenu ni po mestu zbivanja. Poznato je predanje o borbi Herkula i Kaka, u vezi sa kojim je podignut žrtvenik Jupiteru, pored Trojnih vrata. U Laciju je Herkula primio kralj Faun koji je običavao da bogovima prinosi na žrtvu strance. Pošto je to nameravao da učini i sa Herkulom, junak ga je ubio. Osim ovoga, Herkulu se pripisuju veliki poduhvati, poput podizanja nasipa u Kampaniji, između mora i jezera Lukrina.

Kult

Statua Herkula, Narodni muzej u Požarevcu

Legende i kult u vezi sa grčkim Heraklom su preneti u Rim ili preko grčkih kolonija ili preko Etruraca, jer je u 6. veku p. n. e. Herkul bio značajan segment etrurskog pantenona. Heraklov kult je bio rasprostranjen u svim delovima južne Italije, gde je predstavljao htonsko božanstvo, a posebno u Metapontu i Krotonu. U Krotonu je najverovatnije nastala legenda o borbi Herakla i Geriona, na koju su nadogređni mitovi o Herkulu. Ipak, Herkulov kult sadrži i originalne crte koje ne mogu da se dovedu u vezu sa Heraklom. U Rimu mu je bilo posvećeno više svetilišta. U samom gradu, njegov kult je ozvaničen 339. p. n. e., a van gradskih zidina, svetilište postoji još od 5. veka p. n. e. Apije Klaudije je nastojao da privatni kult zameni državnim, pa se njemu pripisuje izgradnja Velikog žrtvenika (Ara maxima) koji se pominje 312. p. n. e. i to je prvo zvanično kultno mesto ovog heroja u Rimu. Ostala njegova svetilišta u tom gradu su kasnijeg datuma. I u rimskoj i u etrurskoj religiji bio je poistovećen sa bogom rata, Marsom, a smatrali su ga i božanstvom igara u arenama i domaćeg ognjišta.

U umetnosti

U likovnoj umetnosti je često predstavljan, pa su čak i pojedini rimski imperatori, poput Komoda i Maksimijana predstavljani u liku Herkula ili sa njegovim atributima. Jednu od prvih skulptura izradio je etrurski skulptor Vulka iz Veja, a kasnije predstave su najčešće rađene po uzoru na Lisipove statue ovog junaka.