Helenistička umetnost

Helenizam (od grčke reči „helios“ koja označava praoca Grka) je u istoriji umetnosti i kulturi epoha istočnog sredozemlja i prednje Azije od osvajanja započeta 338. p. n. e. makedonskim vladarem Filipom II i njegovim sinom Aleksandrom Velikim i nastavljena je nastupajućim državama (Makedonija sa Grčkom, imperijom Seleukida, Ptolemeja, Baktrijsko carstvo, Pergamska imperija i dr.) sve do 30. p. n. e. i samovlade prvog rimskog cara Oktavijana Avgusta, do doba kada je poslednja helenistička država izgubila samostalnost, Ptolemejski Egipat. Obrazovanje, umetnost, vrednosti i umetnički stilovi starih Grka primali su red naroda, i u isto vreme obogaćivali domaće tradicije.

Hram Zevsa u Atini

Pergamski oltar – rekonstrukcija iz Pergamskog muzeja u Berlinu

Laokoonova grupa – rimska kopija, Vatikanski muzeji u Rim

Nike sa Samotrake- 180. p. n. e. Luvr Pariz

Afrodita, fragment rimske kopije Luvr Pariz

Helenizam se smatra značajnim periodom antičke kulture i umetnosti i u to doba se uticaji Grčke šire daleko na istok gde su se u Aziji mešali sa elementima orijentalnog sveta. Helenizam je pronikao u zemlje sredozemlja ne samo južno italijanske već i na Kartaginu i Rim. U to se vreme širi uticaj grčkog jezika i pisma.

Najvažnija sedišta helenističke kulture su;

• Aleksandrija
• Antiohija
• Pergam
• Efes
• Halikarnas
• Atina
• Rodos

Arhitektura

Razvija se arhitektura i građevinarstvo pre svega javnih zgrada, hramova i svetilišta. Dolazi do slobodnijeg korišćenja tradiocionalnih stilova grčke arhitekture i ponekad kombinovanja stilova a naročito se primenjuje i usavršava korintski stil. Izvodili su se i građevine kružnih oblika kao što je Zavetni spomenik Lizikrata u Ateni. U arhitekturi se razvija gradnja galerija, biblioteka i pogrebnih spomenika. Novi razvoj koji se karakteriče impozantnošću i raznovrsnošću se, pošto je sve u Aleksandriji u toku vremena nestalo, nalazi u Pergamu (Zevsov hram iz 180. p. n. e.) senatu u Miletu i mauzoleju u Halikarnasu.

Vajarstvo

Vajarstvo 4. veku je mnogo raznovrsnije nego što je arhitektura. Nastajale su mnoge nage venere koje su se inspirisale Praksitelovim i Skopasovim delima. Skulptura se karakteriše snažnim pokretom i složenih je oblika, kao Laokonova grupa (Vatikanski muzej, Rim), ili prožeta snažnim osećanjima kao Nike sa Samotrake (Luvr, Pariz). Nastaju i dela koje su odlivena u bronzi kao i manji radovi od terakote. Neke skulpture su sačuvane do danas, kao što je Praksitelijeva statua Hermesa koji drži dete Dionisa koje mu je poverio Zevs. Skulptura je pronađena 1877. godine u ruševinama hrama boginje Here u Olimpiji. Kao i neke Skopasove glave sa timpanona hrama u Tegiji, negde oko 360. godine. Jedna od tih glava predstavlja jednog ratnika s timpanona u Tegeji, a druga golobradog Herakla.

Još jedan veliki umetnik iz 4. veka Bio je i Lisip. On je bio dvorski vajar Aleksandra Makedonskog i on je za razliku od Praksitela i Skopasa koji su radili u mermeru ,radio u bronzi.

Slikarstvo

Već sa 4. vekom p. n. e. vazno slikarstvo se iscrpljuje i upada u krizu. U vreme Aleksandra Velikog veliku slavu je dostigao Aples, ali nisu sačuvana njegova dela koja su se izgubila tokom vremena. Njegove teme, kompozicije i motivi se mogu rekonstruisati zahvaljujući prikazima na keramici i brojnim kopijama. Sačuvan je mozaik koji predstavlja Aleksandra Velikog u bici kod Isa. Slikarstvo helenističkog perioda je jako uticalo na rimsko slikarstvo i umetnost.

Literatura

U literaturi je delom pronikao realistički pristup što je primetno u helenističkoj komediji u kojoj nastupaju tipovi prostih ljudi i povećava se broj likova na sceni. U doba helenizma se razvija naučna literatura, poezija i nauka o jeziku.

Vidi još

• Istorija umetnosti
• Istorija
• Umetnost
• Stara Grčka
• Umetnost stare Grčke

Literatura

• Dejiny umenia, Michael V, Altpatov, Martin 1976.
• Umění, Hendrik Willem van Lon, Praha 1939.
• Enciklopedija likovnih umjetnosti, L.Z. FNRJ, Zagreb 1959.
• Mala prosvetina enciklopedija, Beograd, 1959.
• Svet umenia, IKAR, Bratislava 2002.
• Dejiny umenia, Mladé letá Bratislava 2001.
• Svetové dejiny umenia, B.F. Groslier, Larusse, Praha 1996.
• Istorija drevne umetnosti, J.J. Vinkelman, Novi Sad 1996.
• Dejiny estetiky, Wladislaw Tatarkiewitz, Bratislava 1985.

Spoljašnje veze

• Selection of Hellenistic works at the British Museum
• Selection of Hellenistic works at the Louvre
• Hellenistic Art, Insecula.com