Ukrajinska grkokatolička crkva

Ukrajinska grkokatolička crkva (ukr. Українська греко-католицька церква, lat. Ecclesia Graeco-Catholica Ucrainae) je istočna katolička crkva, koja spada u grupu grkokatoličkih crkava. Koristi vizantijski obred, na crkvenoslovenskom jeziku. Organizovana je kao samoupravna (sui iuris) istočnokatolička crkva, koja se nalazi u punom jedinstvu sa Rimokatoličkom crkvom i njenim poglavarom, rimskim papom. Na čelu crkve se počevši od 2011. godine nalazi kijevski arhiepiskop Svjatoslav Ševčuk (ukr. Святослав Шевчук).

Ukrajinska grkokatolička crkva
Osnovni podaci
Samostalnost	samostalna crkva
Verski poglavar	Svjatoslav Ševčuk
Sedište	Kijev, Ukrajina
Jurisdikcija	Ukrajina Poljska
Dijaspora	Kanada SAD Argentina Brazil Australija
Jezik	ukrajinski, crkvenoslovenski (Ukrajina) ukrajinski, španski, engleski, itd. (dijaspora)
Kalendar	gregorijanski
Broj
Upravnih područja	29 (Ukrajina) , 3 (Poljska)
Verskih objekata	115 manastira, 3646 hramova
Vernika	5,3% ukupnog stanovništva Ukrajine

Ukrajinska grkokatolička crkva ima nadležnost nad istočnim katolicima vizantijsko-slovenskog obreda u gotovo celoj Ukrajini i Poljskoj. Takođe ima nadležnost nad istočnokatoličkim delom ukrajinske dijaspore u srednjoj i zapadnoj Evropi, Americi i Australiji. U samoj Ukrajini živi oko 5,3% grkokatolika, što ih čini manjinom u odnosu na građane pravoslavne veroispovesti. Prema ukupnom broju vernika, najveća je istočnokatolička crkva vizantijskog obreda.

Terminologija

Svjatoslav Ševčuk, poglavar Ukrajinske grkokatoličke crkve

Današnja ukrajinska odrednica u nazivu Ukrajinske grkokatoličke crkve novijeg je porekla, a ozvaničena je sredinom 20. veka, u vreme održavanja Drugog vatikanskog sabora (1962-1965). Sve do tada, u službenoj (latinskoj) terminologiji Katoličke crkve postojala su samo dva zvanično priznata naziva za grkokatoličke crkvene ustanove u istočnoslovenskim oblastima, a njihovo označavanje je vršeno putem upotrebe opštih grkokatoličkih (lat. Graeco-Catholici) ili posebnih rutenskih obrednih (lat. Rutheni ritus) odrednica.

Iako je Katolička crkva prvobitno imala nameru da sve Istočne Slovene koji su prihvatili uniju održi na okupu, u okvirima koji su bili definisani upotrebom rutenskog obreda, ta zamisao je tokom 19. veka dovedena u pitanje, usled pojave ukrajinskog nacionalnog pokreta.

Pošto su se rutenske odrednice u svom osnovnom značenju odnosile na širi istočnoslovenski korpus, ukrajinski grkokatolici su krajem 19. i početkom 20. veka počeli da zahtevaju od Rima da se u službenoj terminologiji Katoličke crkve ozvaniči i ukrajinsko narodno ime. Usled snažnog otpora poljske katoličke jerarhije, grkokatolički Ukrajinci su tek sredinom 20. veka uspeli da se izbore za pravo na zvaničnu upotrebu ukrajinskog imena (lat. Ucraini) u službenoj latinskoj terminologiji Katoličke crkve, a proces postepenog uvođenja ukrajinskih odrednica u zvanične nazive crkvenih ustanova započeo je tek za vreme pape Jovana XXIII (1958-1963).

Taj proces je dovršen tokom prvih godina uprave pape Pavla VI (1963-1978), tako da Ukrajinska grkokatolička crkva tek od tog vremena postoji pod svojim današnjim ukrajinskim imenom.

Pristanak Rima na ozvaničenje tog imena smatra se velikim uspehom ukrajinskog nacionalnog pokreta, pošto je dobijanjem novog službenog naziva postavljena osnova za upotrebu ukrajinskih odrednica u povratnom (istorijskom) i proširenom (teritorijalnom) kontekstu. Tokom starije prošlosti i sve do početka 20. veka, ukrajinske oblasne odrednice su označavale samo centralno područje današnje Ukrajine, odnosno prostor u porečju Dnjepra. Međutim, pošto se grkokatoličke eparhije u susednim oblastima Podolije, Volinije i Galicije danas nalaze u sastavu Ukrajinske grkokatoličke crkve, njihova starija istorija se u povratnom smislu svrstava pod istoriju današnje crkve.

Istorija

Prvi koraci ka unijaćenju Istočnih Slovena učinjeni su nakon sklapanja Firentinske unije (1439), ali tadašnji pokušaji su imali ograničen i privremeni domet. Tek nakon sklapanja Brestovske unije (1596) i Užgorodske unije (1646), postavljen je temelj za stvaranje prvih grkokatoličkih eparhija, koje su tokom 17. i 18. veka uspele da zažive i opstanu.

Sve do 20. veka, grkokatoličke eparhije na širem području koje danas pokriva Ukrajinska grkokatolička crkva bile su organizovane u nekoliko odvojenih crkvenih jurisdikcija, koje su imale svoja regionalna obeležja i posebne istorije. Efektivno objedinjavanje je izvršeno tek nakon reorganizacije (1989-1991) grkokatoličkih ustanova u Ukrajini.

Istorija američkog ogranka ove crkve započinje tokom 19. veka, u vreme doseljavanja istočnoslovenskih imigranata, među kojim je bilo i onih koji su po veroispovesti bili grkokatolici. Krajem 19. i početkom 20. veka, među doseljenicima iz istočne Galicije i susednih oblasti tadašnje Malorusije, počela je da se širi ukrajinska nacionalna ideologija, što je među istočnoslovenskim grkokatolicima dovelo do unutrašnjih podela na Ukrajince i Rusine. Svi oni zajedno su u latinskoj i engleskoj terminologiji nazivani Rutenima, tako da su 1913. godine okupljeni pod jedinstvenom jurisdikcijom, koja je kasnije (1924) ipak morala biti podeljena na dva apostolska egzarhata: karpatsko-rutenski (rusinski) i galičko-rutenski (ukrajinski).

Vidi još

• Katolička crkva u Ukrajini
• Istorija Ukrajine
• Ukrajinci (narod)
• Ukrajinizacija
• Antiukrajinstvo
• Grkokatolicizam
• Istočne katoličke crkve
• Brestovska unija
• Užgorodska unija
• Rutenija
• Ruteni
• Rusini
• Rutenska grkokatolička crkva

Literatura

• Bohachevsky-Chomiak, Martha (2018). Ukrainian Bishop, American Church: Constantine Bohachevsky and the Ukrainian Catholic Church. Washington: Catholic University of America Press. 
• Budurowycz, Bohdan (2003). „The Greek Catholic Church in Galicia, 1914-1944”. Harvard Ukrainian Studies. 26 (2002-2003) (1-4): 291—375. 
• Véghseő, Tamás (2015). „Reflections on the Background to the Union of Uzhhorod / Ungvár (1646)” (PDF). Eastern Theological Journal. 1 (1): 147—181. 
• Litwin, Henryk (1987). „Catholicization among the Ruthenian Nobility and Assimilation Processes in the Ukraine during the Years 1569-1648” (PDF). Acta Poloniae Historica. 55: 57—83. 
• Moser, Michael A. (2018). „The Fate of the Ruthenian or Little Russian (Ukrainian) Language in Austrian Galicia (1772-1867)”. Harvard Ukrainian Studies. 35 (2017-2018): 87—104. 
• Nemec, Ludvik (1968). „The Ruthenian Uniate Church in its Historical Perspective”. Church History. 37 (4): 365—388. 
• Pekar, Athanasius B. (1979). The Bishops of the Eparchy of Mukachevo, with Historical Outlines. Pittsburgh: Byzantine Seminary Pres. 
• Procko, Bohdan P. (1973). „Soter Ortynsky: First Ruthenian Bishop in the United States, 1907-1916”. The Catholic Historical Review. 58 (4): 513—533. 
• Shipman, Andrew J. (1912a). „Ruthenian Rite”. The Catholic Encyclopedia. 13. New York: Robert Appleton Company. str. 276—277. 
• Shipman, Andrew J. (1912b). „Ruthenians”. The Catholic Encyclopedia. 13. New York: Robert Appleton Company. str. 277—279. 
• Sorokowski, Andrew (2003). „The Lay and Clerical Intelligentsia in Greek Catholic Galicia, 1900-1939: Competition, Conflict, Cooperation”. Harvard Ukrainian Studies. 26 (2002-2003) (1-4): 261—290. 
• Frick, David A. (1984). „Meletij Smotryc'kyj and the Ruthenian Question in the Early Seventeenth Century”. Harvard Ukrainian Studies. 8 (3-4): 351—375. 
• Himka, John-Paul (1999). Religion and Nationality in Western Ukraine: The Greek Catholic Church and the Ruthenian National Movement in Galicia, 1870-1900. Montreal & Kingston: McGill-Queen's University Press. 
• Himka, John-Paul (2003). „The Greek Catholic Church in Galicia, 1848-1914”. Harvard Ukrainian Studies. 26 (2002-2003) (1-4): 245—260. 
• Wolff, Larry (2003). „The Uniate Church and the Partitions of Poland: Religious Survival in an Age of Enlightened Absolutism”. Harvard Ukrainian Studies. 26 (2002-2003) (1-4): 153—244. 

Spoljašnje veze

• Večernje novosti (2019): Papa kritikovao ukrajinske grkokatolike