Таковски устанак (slika)
Takovski ustanak je naziv dve približno identičke uljane slike koje je naslikao srpski umetnik Paja Jovanović. Slike prikazuju vođu ustanika Miloša Obrenovića kako na Cveti 1815. godine podstiče svoje sunarodnike na borbu protiv Osmanskog carstva i započinje Drugi srpski ustanak. Ovaj rad predstavljao je Kraljevinu Srbiju na Svetskoj izložbi u Parizu 1900. godine.
 Takovski ustanak Paje Jovanovića, verzija slike urađena 1894. godine, izložena u Muzeju rudničko-takovskog kraja | |
| Umetnik | Paja Jovanović |
|---|---|
| Godina | 1894. |
| Pravac | Realizam |
| Tehnika | ulje na platnu |
| Dimenzije | 256×160 cm |
| Mesto | Muzej rudničko-takovskog kraja, Gornji Milanovac |
Kompozicija
urediNa slici su objedinjene tri celine. U pozadini sa leve strane je crkva brvnara. U prvom planu na sredini predstavljeno je razvijanje i predaja barjaka Simi Milosavljeviću Paštrmcu od strane Miloša koji stoji na kamenoj ploči starog groblja u stavu zakletve, dok je pored njega arhimandrit Melentije Pavlović sa krstom. Prisutni narod pozdravlja izbor Miloša za vođu sa uzdignutim rukama, jataganima i sa tri prsta. U gornjem desnom uglu nazire se takovski grm. Zanimljiv je i jedan simbolički element – skroz levo se pojavljuje dete koje mlada žena drži a koje se popelo na krst groba. Uprkos grobovima palih za slobodu, uvek će biti novih naraštaja da nastave započetu borbu.
Na slici se vide i Milutin Savić Garašanin, učesnik oba ustanka sa ispruženom sabljom u ruci, Vule Gligorijević ispred njega, dok je iza Garašanina u košuljama sa širokim rukavom, pištoljem za pojasom i sabljom u ruci Luka Vukomanović. Iza Sime Paštrmca levo su Vukomanovići a desno je Nikola Lunjevica. Do njega stoji vojvoda Milić Drinčić sa uzdignutom rukom, dok je u samom uglu sa čalmom na glavi i kitnjastom gornjom haljinom Jovan Obrenović. Prikazani su i Lazar Mutap, knez Vasilije iz Beršića, Toma Vučić Perišić i ostali.[1]
Prva verzija
urediPrva verzija, dimenzija 256×160 cm, naslikana je u Parizu 1894. godine, a prvi put je izložena u Beogradu početkom sledeće godine u fotografskom ateljeu Pajinog brata Milana Jovanovića. Navedena je kao delo „za privatnu galeriju Njegovog veličanstva” kralja Aleksandra, iako su obe verzije rađene po narudžbini kralja u abdikaciji Milana Obrenovića i Ministarstva prosvete. Nalazi se u stalnoj postavci Muzeja Drugog srpskog ustanka u Takovu.
Druga verzija
urediDruga verzija je manja i to dimenzija 190×125,5 cm. Naslikana je 1898. godine. Kao deo svojih priprema nakon dolaska iz Beča, Jovanović je proučavao autentične kostime i naoružanje iz tog vremena, posetio je Takovo i tamo kao i u okolini provodio dosta vremena. Skicirao je crkvu brvnaru i veliko drvo pod kojim je Miloš podigao ustanak, kao i fizionomiju ljudi, nošnju, oružje itd.
Litografska reprodukcija slike je ubrzo postala široko dostupna, a Ministarstvo prosvete i crkvenih dela Kraljevine Srbije isporučilo je reprodukcije gimnazijama, učiteljskim školama i bogoslovijama, što je doprinelo kasnijoj popularnosti slike. Ova verzija je u vlasništvu Narodnog muzeja u Beogradu. Istoričar umjetnosti Lilijen Filipović-Robinson Takovski ustanak smatra jednim od najfinijih Jovanovićevih radova.
Galerija
uredi-
Takovski ustanak (Đura Jakšić)
Reference
uredi- ^ Bolović, Ana (9. 3. 2020). „Pavle Paja Jovanović, Takovski ustanak”. Muzej rudničko-takovskog kraja. Pristupljeno 8. 6. 2021.
Vidi još
urediLiteratura
uredi- Antić, Radmila (1970). Paja Jovanović. Belgrade, Yugoslavia: Belgrade City Museum. OCLC 18028481.
- Filipovitch-Robinson, Lilien (2008). „Paja Jovanović and the Imagining of War and Peace” (PDF). Journal of the North American Society for Serbian Studies. Bloomington, Indiana: Slavica Publishers. 22 (1): 35—53. ISSN 0742-3330. Arhivirano iz originala (PDF) 8. 12. 2015. g.
- Filipovitch-Robinson, Lilien (2014). „From Tradition to Modernism: Uroš Predić and Paja Jovanović”. Ur.: Bogdanović, Jelena; Filipovitch-Robinson, Lilien; Marjanović, Igor. On the Very Edge: Modernism and Modernity in the Arts and Architecture of Interwar Serbia (1918–1941). Leuven, Belgium: Leuven University Press. ISBN 978-90-5867-993-2.
- Judah, Tim (2000). The Serbs: History, Myth and the Destruction of Yugoslavia (2nd izd.). New Haven, Connecticut: Yale University Press. ISBN 978-0-300-08507-5.
- Kusovac, Nikola (2009). Paja Jovanović [Paja Jovanović]. Belgrade: National Museum of Serbia. ISBN 978-86-80619-55-2.
- Milojković-Djurić, Jelena (1988). Tradition and Avant-Garde: Literature and Art in Serbian Culture, 1900–1918. 1. Boulder, Colorado: Eastern European Monographs. ISBN 978-0-88033-131-9.
- Petrović, Petar (2012). Paja Jovanović: Sistematski katalog dela [Paja Jovanović: A Systematic Catalogue of His Works]. Belgrade, Serbia: National Museum of Serbia. ISBN 978-86-7269-130-6.
- Segesten, Anamaria Dutceac (2011). Myth, Identity and Conflict: A Comparative Analysis of Romanian and Serbian Textbooks. Lanham, Maryland: Lexington Books. ISBN 978-0-7391-4867-9.
- Singleton, Frederick Bernard (1985). A Short History of the Yugoslav Peoples. Cambridge, England: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-27485-2.
- Šuber, Daniel; Karamanić, Slobodan (2012). „Shifting Extremisms: On the Political Iconology in Contemporary Serbia”. Ur.: Alexander, Jeffrey C.; Bartmański, Dominik; Giesen, Bernhard. Iconic Power: Materiality and Meaning in Social Life. New York, New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-13701-286-9.
