Pravo Evropske unije
Pravo Evropske unije, naziva se još i evropsko pravo, čini zbir svih propisa važećih u okviru Evropske unije.
Izvori evropskog prava
urediHijerarhijski gledano, zakonodavstvo EU uobičajeno se deli na primarno i sekundarno. Primarno zakonodavstvo u pravnom sistemu EU je najvišeg ranga, a sve ostale pravne norme temelje se i podređene su normama primarnog zakonodavstva.
Primarno zakonodavstvo čine osnivački ugovori. Tu su uključeni i svi dodaci, protokoli, konvencije i izjave uz pojedine ugovore.
Sekundarno zakonodavstvo čine pravni akti institucija EU i međunarodni sporazumi kojima se uređuju međusobni odnosi EU i drugih međunarodnih organizacija ili trećih država.
U izvore prava EU trebalo bi ubrojiti i sudsku praksu Evropskog suda.
Ukupnost pravnih propisa Evropske unije zbirno se se naziva acquis communautaire (pravne tekovine EU), a podeljena je na 35 poglavlja za potrebe pregovora o pristupanju (u pregovorima za peto proširenje EU bio je podeljen na 31 poglavlje).
Osnivački ugovori
urediKada se govori o ugovorima o osnivanju (osnivački ugovori) misli se na sve međunarodne ugovore kojima su osnovane Evropske zajednice i Evropska unija i na kojima se temelje njihova ovlašćenja. Tim pojmom obuhvaćeni su i sporazumi, odnosno ugovori kojma se menjaju i/ili dopunjuju osnivački ugovori. Tu spadaju još i svi ugovori o pristupanju.
Iako se o ugovorima govori u množini, formalnopravno postoji samo jedan Ugovor - Ugovor o Evropskoj uniji (poznatiji kao Ugovor iz Mastrihta), čiji su sastavni delovi Ugovor o Evropskoj zajednici i Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju (tzv. Rimski ugovori) kao i odredbe kojima se regulišu nadležnosti iz drugog i trećeg stuba EU.
Osnivački ugovori su:
- Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i čelik (Pariski ugovor) iz 1951.
- Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici (Rimski ugovor) iz 1958.
- Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju (Rimski ugovor) iz 1957.
- Ugovor o spajanju iz 1965.
- Jedinstveni evropski akt iz 1986.
- Ugovor o Evropskoj uniji (Ugovor iz Mastrihta) iz 1992.
- Ugovor iz Amsterdama iz 1997.
- Ugovor iz Nice iz 2001.
- svi ugovori o pristupanju u članstvo:
- s Danskom, Irskom i Ujedinjenim Kraljevstvom iz 1972.
- s Grčkom iz 1979.
- s Portugalom i Španijom iz 1985.
- s Austrijom, Finskom i Švedskom iz 1994.
- s Kiprom, Češkom, Estonijom, Letonijom, Litvanijom, Mađarskom, Maltom, Poljskom, Slovačkom i Slovenijom iz 2003.
- s Bugarskom i Rumunijom iz 2005.
- s Hrvatskom iz 2011.
Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i čelik (Pariski ugovor) bio je jedan od izvora primarnog prava sve do polovine 2002. godine. Njime je osnovana Evropska zajednica za ugalj i čelik. Taj ugovor je, za razliku od svih ostalih nabrojenih, bio sklopljen na 50 godina, pa su države članice odlučile da ne obnove ugovor po isteku 2002. Evropske nadležnosti koje su bile utvrđene tim ugovorom nisu, međutim, nestale, već su raspodeljene pod postojeće Ugovore.
Ako bude usvojen Ustavni ugovor, njegovim stupanjem na snagu ukinuće se dosadašnji Ugovori (Ugovor o EU i Ugovor o EZ-u), i biće zamenjeni novim celovitim tekstom. Ugovor o Euratomu i dalje će ostati na snazi kao zaseban ugovor.
| Evropska unija - ugovori, struktura, istorijski razvoj | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1952. | 1958. | 1967. | 1993. | 1999. | 2003. | ? |
| EZ - Evropska zajednica... | E V R O P S K A U N I J A (E U ) | |||||
| Evropska zajednica za ugalj i čelik (EZUČ) | ||||||
| Evropska ekonomska zajednica (EEZ) |
Evropska zajednica (EZ) | |||||
| ...Evropske zajednice: EZUČ, EEZ (EZ, 1993), Euratom | Pravosuđe i unutrašnji poslovi |
|||||
| Policijska i pravosudna saradnja u krivičnim predmetima | ||||||
| Zajednička spoljna i bezbednosna politika (ZSP) | ||||||
| Euratom (Evropska zajednica za atomsku energiju) | ||||||
| Pariski ugovor |
Rimski ugovori |
Ugovor o spajanju |
Ugovor iz Mastrihta |
Ugovor iz Amsterdama |
Ugovor iz Nice |
Evropski ustav |
| "STUBOVI EU" - Evropske zajednice (EZ, Euratom), Zajednička spoljna i bezbednosna politika (ZSP), Policijska i pravosudna saradnja u krivičnim predmetima | ||||||
Institucionalni akti
urediPrvi stub
Evropske zajedniceDrugi stub
Zajednička spoljna i bezbednosna politikaTreći stub
Policijska i pravosudna saradnja u krivičnim predmetimaObavezujući akti:
- uredbe
- direktive
- odluke
Neobavezujući akti:
- preporuke
- mišljenja
- zajedničke strategije
- zajednički stavovi
- zajedničke akcije
- zajednički stavovi
- okvirne odluke
- odluke
- konvencije
- uredbe