Podbara

Podbara spada u jedan od najstarijih delova grada Novog Sada. Prema podacima iz aprila 2005. Podbara ima 11.746 stanovnika. Na teritoriji Podbare se nalaze dve mesne zajednice: MZ Podbara i MZ Dunav.

Podbara
Kosovska ulica
Administrativni podaci
Grad	Novi Sad
Geografske karakteristike
Koordinate	45° 15′ 47″ S; 19° 50′ 48″ I
Podbara Podbara na karti Novog Sada

Granice četvrti

Novi Sad - gradske četvrti

Almaška crkva na Podbari

Podbara - Almaški kraj, ulice pored almaške crkve.

Južne granice ovog dela grada su ulice Miloša Bajića, Trg Republike, Daničićeva, Zlatne grede, Nikole Pašića, Matice srpske, Sterijina i Hadžić Svetića, zapadna granica je Temerinska ulica, severna granica je kanal Dunav—Tisa—Dunav, a istočna Dunav.

Susedne četvrti

Susedne gradske četvrti su Salajka na zapadu i Stari Grad na jugu.

Istorija

XVIII vek

Stanovnici sela Almaša, koje se nalazilo na močvarnom zemljištu negde između današnjeg Temerina, Nadalja, Siriga i Srbobrana, pre 290 godina rešili su da napuste svoja ognjišta i u potrazi za boljim životom da se presele u obližnji Petrovaradinski šanac (današnji Novi Sad). Almašani su svoju pokretnu imovinu natovarili na volovske i konjske samare i seljačka kola i na krajnjoj periferiji Petrovaradinskog šanca, na Suvoj gredi, iza zadnjih kuća kod velike bare našli svoje utočište. Oni su tokom 1718. godine na tom području obrazovali svoje naselje, koje je zbog bare dobilo naziv Podbara, a po stanovnicima, odnosno doseljenicima, iz sela Almaša, Almaški kraj. U početku Podbara je bila siromašna, a njeni stanovnici stanovali su u skromnim kućama napravljenim od pruća, oblepljenim blatom i pokrivenim trskom. Žene su, zajedno sa decom, obrađivale zemlju, što su činili i muškarci za vreme mira u svojstvu slobodnih seljaka. Iz ovog se može zaključiti da su prvi Podbarci bili graničari – seljaci. Krajem četrdesetih i početkom pedesetih godina 18. veka, austrijska carica Marija Terezija (1740–1780) postepeno je počela da ukida vojne granice koje su formirane još posle Velikog bečkog rata (1683 – 1699). Vremenom je na red stigla i Podunavska vojna granica, u sklopu koje su bili, između ostalih, i svi graničari Petrovaradinskog šanca. Svesni činjenice da će vojna granica biti razvojačena (ukinuta), stanovnici Šanca podneli su zahtev Bečkom dvoru za dobijanje elibertacionog akta na osnovu kojeg je Petrovaradinski šanac dobio status slobodnog i kraljevskog grada 1. februara 1748. godine. Nakon toga, 1751. godine došlo je do ukidanja Podunavske vojne granice, što su mnogi graničari, kako oni sa Podbare tako i oni iz drugih krajeva, dočekali sa razočaranjem. Zbog toga Almašani – graničari, koji su ostali bez vojne granice, u određenom broju napuštaju Podbaru i grad Novi Sad i sele se u podunavska sela gde se u to doba osnovao „Šajkaški bataljon“ sa sedištem u Titelu. Međutim, bilo je i onih koji su se povukli sa oberkapetanom u Srem, u Stare Banovce. Ipak, veliki broj tadašnjih Podbaraca ostaje u Almaškom kraju baveći se u narednom periodu povrtarstvom, ratarstvom, stočarstvom i ribolovom.

Po popisu stanovništva iz 1753. godine vidi se da su Podbarci koji su ostali da žive u Novom Sadu imali kuće i kućišta u Čenejskim sokacima i na zemljištu Helene Bogner. Pod Čenejskim sokacima podrazumevaju se današnje ulice; Gundulićeva, Jug Bogdanova i Patrijarha Čarnojevića, a za zemljište Helene Bogner nisu poznati podaci koje su to ulice danas, ali se zna da je to zemljište pripadalo kvartu u kome je bio Almaški kraj – Podbara. Na samom kraju 18. veka Podbarci su sagradili novu Almašku crkvu. Ona je osvećena 1797. godine, i od tada je po volji i želji Podbaraca postala najveća pravoslavna crkva u gradu. Želja stanovnika Podbare i Almaškog kraja da imaju najveću crkvu potiče još od stava prvih Novosađana koji su se delili po kraju u kom žive. Naime, oni koji su živeli od tadašnjeg Dunavskog mosta prema Sabornoj crkvi i dalje prema Temerinskom putu bili su u centru grada i smatrali su sebe za gospodu, a Almašane i ostale za paore i nižu klasu. Želeći da svoju vrednost, odanost i ljubav prema Podbari i crkvi dokažu novosadskoj gospodi, onima koji su u to vreme već uveliko sagradili novu Sabornu, Nikolajevsku, Uspensku i Jovanovsku crkvu, Almašani su odlučili da sagrade najveću crkvu u gradu. Nova crkva građena je oko stare u kojoj se i dalje bogoslužilo, sve dok poslovi oko izgradnje nove crkve nisu završeni. Tek tada je stari hram srušen, materijal iznet, posle čega je nova Almaška crkva osvećena.

XIX vek

Tokom 19. veka Podbara se razvija u duhu novog vremena, jer ceo grad doživljava svojevrsni napredak u mnogim sferama života. Nakon revolucionarnih dešavanja 1848/49. godine, Podbara je obnovljena i tih godina obuhvatala je područje od Dunavske ulice prema Dunavu i dalje prema današnjem kanalu, pa od Rajine šume (naspram strelišta, pre današnjeg puta za Zrenjanin) skoro do Širina (današnje brodske okretnice), zatim od mesta gde će biti napravljeno igralište FK „Slavija“ prema Temerinskoj ulici, sve do Pašićeve i njenog spajanja sa Dunavskom. Odlukom austrijskog dvora pored Novog Sada prokopan je kanal 1875. godine čime je isušena i tzv. „Bara četiri krajcare“, Naime, na potezu od Almaške crkve i ugla današnjih ulica Đorđa Rajkovića i Marka Miljanova pa prema današnjoj ulici Filipa Višnjića i dalje, nalazila se bara koju su još zatekli Almašani 1718. godine. Ime „Bara četiri krajcara“ nastalo je zbog obaveze da je svaki vlasnik čamca koji je ulazio u grad preko bare morao da plati četiri krajcara. Tada je postojala i zemljana ćuprija i tzv. „zlatna greda“ na mestu današnjih ulica koje nose ta imena. Posle 1875. godine, taj do juče močvarni deo Podbare pretvoren je u pašnjake, a kasnije je na tom mestu počela da se stvara prva industrijska zona u Novom Sadu. Tada se do Podbare najlakše stizalo ulicom Zlatne grede, pa preko ulice Zemljane ćuprije prelazilo se u ulicu Save Vukovića (Crnog petla sokak), iz koje se moglo ući u ulicu Bele njive i izbiti na Temerinsku ulicu (Carski drum) u kojoj su poslednje kuće s desne strane bile u današnjoj ulici Patrijarha Čarnojevića (Srpski sokak). Pored ovih ulica tada su postojale i Almaška ulica (Almaški sokak), Baranjska ulica (Mišji sokak), Gundulićeva ulica (Čenejski sokak), Jug Bogdanova ulica (Rivički sokak), ulica Marka Nešića (Bara sokak), ulica Milana Rakića (Fabrički sokak), ulica Miloša Obilića (Medeni sokak), ulica Petra Kočića (Medeni sokak), Pećka ulica (Mesečev sokak), Svetosavska ulica (Jazavački sokak), Skerlićeva ulica, Tekelijina ulica (Pašnjački sokak ili Ružin sokak ili Vrbin sokak ili Dugorep) i Hadžić Svetićeva ulica (Sedam vođa sokak ili Gušterski sokak).

XX vek

Prvih decenija 20. veka malo toga se promenilo na Podbari. Pre sam rat 1940. godine u aprilu će se probiti nasipi tadašnjeg kanala i veći broj ulica će se naći pod vodom oko dve nedelje, uglavnom ulice oko Marka Miljanova. Tokom rata, deo Podbare naslonjen na industrijsku zonu pretrpeće teška oštećenja usled savezničkog bobardovalja avgusta-septembra 1944. godine. Posle Drugog svetskog rata, tokom šezdesetih godina 20. veka industrijska zona koja se do tada nalazila na jednom delu Podbare preseljena je na drugu lokaciju i gotovo sve fabrike iz tog dela grada iseljene su, osim „Elektroporcelana“ i „Nive“. Tada Podbara počinje urbanistički da se razvija po važećem Generalnom i Regulacionom planu. Na mestu gde se nalazila fabrika svile („Svilara“), na obodnom gradskom pravcu, podignute su stambene zgrade od 12 do 16 spratova, sa nastavkom pada prema centru Podbare gde su zidane zgrade od 7 spratova u Kosovskoj ulici i od 5 spratova u ulici Đorđa Rajkovića i nekoliko objekata oko crkve. U ostatku Podbare planirana je izgradnja stambenih zgrada od 4 sprata. Međutim, krajem sedamdesetih godina 20. veka, otvorena su nova gradilišta na Novom naselju i Detelinari, a zbog povoljnih uslova za granju većina investitora prelazi na ta gradilišta. Tada je stopiran urbanistički razvoj Podbare čime je počela svojevrsna degradacija ovog dela grada. Osim tekućeg održavanja, od tog vremena prestala su sva značajnija ulaganja gradskih vlasti u Podbaru.

Škole

U ovom delu grada se nalaze dve osnovne škole "Đuro Daničić" i "Ivan Gundulić" kao i srednja saobraćajna škola „Pinki“ i adventistička gimnazija „Živorad Janković“.

• 
  Adventistička gimnazija „Živorad Janković“
• 
  Srednja saobraćajna škola „Pinki“
• 
  Osnovna škola „Ivan Gundulić“
• 
  Supermarket „Tempo“ na Podbari

Spoljašnje veze

• Zvanična prezentacija Mesne zajednice Podbara