Peroj

Peroj
Peroj;
	Pravoslavna crkva Svetog Spiridona u Peroju
Administrativni podaci
Država	Hrvatska
Županija	Istarska
Grad	Vodnjan
Stanovništvo
— 2011.	833
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 57′ 06″ S; 13° 47′ 52″ I / 44.95170514274993° S; 13.79783444211322° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	32 m
	Peroj Peroj na karti Hrvatske
	Peroj Peroj na karti Istarske županije
Ostali podaci
Poštanski broj	52215 Vodnjan
Pozivni broj	+385 52
Registarska oznaka	PU

Peroj (ital. Peroi) je naselje u sastavu grada Vodnjana u Istarskoj županiji, Hrvatska. Prema popisu stanovništva iz 2011. godine u naselju je živelo 833 stanovnika.^[1]

Geografija

Peroj se nalazi nadomak turističkog mesta Fažane, 18 км od Pule, 5 км zapadno od Vodnjana, oko 1 км od mora. U blizini se nalazi Nacionalni park Brioni.

Istorija

Mesto je bilo naseljeno u praistoriji o čemu svedoči nekropola koja se nalazi unutar starih gradskih zidova. Peroj takođe predstavlja arheološki lokalitet iz rimskog doba. U to vreme mesto je bilo poznato kao Pedrolo.

Kroz istoriju Peroj su naseljavali ljudi sa raznih prostora. Godine 1562, mesto je bilo pogođeno malarijom i kugom, pa su zatim doseljene 124 porodice iz Romanje (današnje Italije). Međutim, porodice su se kasnije odselile zbog protivljenja stanovnika Pule. U razdoblju 1578—1583. godine doseljeno je oko 50 grčkih porodica sa Peloponeza i Kipra. Ove porodice su se kasnije ili odselile ili izumrle od kuga, pa je Peroj 1644. godine imao samo tri stanovnika.

U Peroju postoji crkva Sv. Foška, smeštena na livadi van mesta, koja je građena oko 600. godine.

Doseljavanje Srba

Godine 1657. doseljeno je 15 srpskih pravoslavnih porodica, sa 77 duša iz Crne Gore, tačnije iz Crmnice, koji su bežali od turskog okupatora. "Dukala" kojom se Crnogorcima daje zemlja u Istri nosi datum 26. novembar 1657. godine. Srbi Crmničani predvođeni Mašom Brajkovićem i Mihailom Ljubotinom, doterali su i 300 grla izgladnele stoke. Mletačka država im je dala kućevne placeve i zajam za podizanje kuća. Po jednoj odredbi Duždevoj, nije se mogao muškarac iz Peroja oženiti ako nije posadio 50 maslina i 250 vinovih loza. Vladala je verska tolerancija, a Mlečani su očekivali da će se Perojci vremenom pokatoličiti i odroditi. Drugo naseljavanje Srba u Istri, koje je manje poznato mada je bilo veće i bučnije usledilo je 1671. godine.^[2] Početkom juna 1671. godine svi rišnjanski hajduci (sa zaslugama za Mletačku republiku) njih 1.500 duša (od kojih su 500 bili ratnici), ukrcani su na mletačke brodove i prevezeni u Pulu. Veze mesta i tamošnjih Srba, Peroja i Pule bile su oduvek jake, i u njima su jedine pravoslavne crkve u Istri.

Naseljeničke srpske porodice su ostale kompaktne i opstale, a malobrojni katolici su što izumrli, što se iselili. Napuštenu katoličku crkvu uzeli su za sebe pravoslavci Srbi 1788. godine. Pregradili su je i preuredili da bude pravoslavna crkva Sv. Spiridona^[3], a u njoj se čuva poznati ikonostas iz 16. veka. Godine 1837. knjigu vaspitnu su kupili u Peroju: paroh pop Petar Maričević i građani Petar, Vasilije i Hristifor Vučerić, te Spiridon Vučetić i Jovan Braić.^[4] Kapelan u Peroju bio je nekoliko godina (1848—1850) pravoslavni sveštenik i pesnik Jovan Sundečić.^[5]

Iako je vršen je pritisak na porodice da konvertuju u katolicizam, one se snagom narodnog karaktera suprotstavljaju tome. Današnji stanovnici Peroja su uglavnom njihovi potomci, koji su i dalje pravoslavni i služe se ćirilicom. Peroj je sa svojim pravoslavnim življem (kao i Beč) imao poseban status (bio zasebna parohija) u Eparhiji Dalmatinskoj i Istarskoj, krajem 19. veka.^[6] Perojci su upravljali od prve decenije 19. veka i sa pulskom pravoslavnom crkvom Sv. Nikole, koju su gradili pravoslavni Grci.

Pored pravoslavnog hrama Sv. Spiridona se nalazi stara crkva Sv. Stefana (zatvorena 1826. godine), koja je donedavno služila kao štala.

Peroj je 1913. godine "crnogorska naseobina" od dvesta godina, koja je sačuvala jezik, veru, običaje i žensku nošnju. Strežnjevski je tokom istraživačkog puta, svratio u Peroj gde je zabeležio pet epskih (junačkih) pesama. Pravoslavni paroh je tada pop Petar Petrović Maričević, rođeni Perojac. Mesto je živopisno, sa kućicama lepo postrojenim, ima dosta zelenila, i nalazilo se tada na pola kilometra daleko od mora.^[7]

Na zidu porte crkve Sv. Spiridona su 16/17. avgusta 2008. nepoznati počinioci ispisali grafit neprimerenog šovinističkog sadržaja, upućen na ime srpskog naroda. Obaveštena je policija i vlasti grada i grafit je ubrzo uklonjen.^[8]^[9]

Danas u mestu postoji kulturna organizacija „Peroj 1657“.

Obrazovanje

Prva i to nepotpuna osnovna škola u mestu otvorena je 1845. godine, a predavao je mesni paroh. Perojska srpska škola imala je 1883. godine 13 učenika. Školu tada izdržava mesna pravoslavna parohija, u kojoj je 54 doma sa 230 parohijana.^[10] Škola je pred Prvi svetski rat zatvorena, a dozvolu za javni rad potpune po zakonu uređene škole čekali su tri godine 1914—1917. Kada je 1917. godine sa odobrenjem otvorena prava osnovna škola sa srpsko-hrvatskim nastavnim jezikom, nije dugo radila. Vojne vlasti iz pulskog pristaništa su joj uskoro zabranili rad, jer je na zgradi pisalo na ćirilici: "Narodna škola", a u nastavi su korišćeni i udžbenici na ćirilici. Kada su Italijani na kraju rata zauzeli Istru, otvorena je tu italijanska škola (sa italijanskim jezikom) sa učiteljicom Italijankom. Pravoslavni sveštenik je u njoj, na srpskom jeziku samo držao časove veronauke.

Stanovništvo

Peroj je bio jedino srpsko selo u Istri, a nalazio se u srezu Pulskom. Stanovništvo se bavilo izvozom drva i maslinovog ulja. Broj stanovnika u Peroju je rastao sa vremenom. Popisano je 1880. godine 189, a 1910. godine 270 Srba.^[11] Bilo je 1925. godine u Peroju 60 pravoslavnih domova sa 300 duša. Tokom 20. veka deo stanovnika se pohrvatio, a jedan deo je počeo da se izjašnjava Istranima i Crnogorcima (nakon ozvaničenja posebne crnogorske nacije). Razvojem turizma u Peroj se doseljavaju ljudi iz drugih krajeva, zbog čega je etnička struktura naselja znatno izmenjena.

Na popisu stanovništva 2011. godine, Peroj je imao 833 stanovnika.

Nacionalni sastav prema popisu iz 2011.‍

Hrvati	502	60,3%
Crnogorci	92	11%
Srbi	71	8,5%
Bošnjaci	22	2,6%
Italijani	19	2,3%
Slovenci	16	1,9%
Albanci	12	1,4%
regionalno opredeljeni	66	7,9%
Ukupno: 833

Napomena: Uračunati i stanovnici Barbarige

Raniji popisi

Nacionalnost^[12]	1961.	1971.	1981.	1991.
Hrvati	273 (54,81%)	199 (48,65%)	149 (36,97%)	168 (35,22%)
Srbi	12 (2,40%)	43 (10,51%)	11 (2,72%)	33 (6,91%)
Jugosloveni	2 (0,40%)	8 (1,95%)	105 (26,05%)	17 (3,56%)
Italijani	8 (1,60%)	4 (0,97%)	2 (0,49%)	4 (0,83%)
regionalno opredeljeni	—	—	2 (0,49%)	89 (18,65%)
ostali, neopredeljeni i nepoznato	203 (40,76%)	155 (37,89%)	134 (33,25%)	166 (34,80%)
Ukupno	498	409	403	477

Napomena: Među „ostalima“, najviše je onih koji su se izjasnili kao Crnogorci.

Prema popisu iz 2001. godine, u opštini Vodnjan je živelo 163 Srba i 81 Crnogorac, a većina od njih je u Peroju. U naselju Peroj živelo je 752 stanovnika^[13] koji su živeli u 212 porodičnih domaćinstava.^[14]

Kretanje broja stanovnika po popisima 1857—2011:^[15]

godina popisa	1857.	1869.	1880.	1890.	1900.	1910.	1921.	1931.	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2001.	2011.
br. stanovnika	178	219	222	341	361	419	328	392	475	484	498	409	403	477	752	833

Napomena: Od 1857. do 1890. zatim u 1921. i 1931. deo podataka sadržan je u naselju Vodnjan.

Popis 1991.

Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Peroj je imalo 477 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:

Nacionalni sastav prema popisu iz 1991.‍

Hrvati	168	35,22%
Crnogorci	119	24,94%
Srbi	33	6,91%
Jugosloveni	17	3,56%
Muslimani	8	1,67%
Slovenci	6	1,25%
Italijani	4	0,83%
Makedonci	3	0,62%
Slovaci	3	0,62%
Albanci	1	0,2%
Česi	1	0,2%
neopredeljeni	6	1,25%
regionalno opredeljeni	89	18,65%
nepoznato	19	3,98%
ukupno: 477

Vidi još

Reference

^ „Grad Vodnjan 2011.”. dzs.hr.
^ "Politika", Beograd 23. maj 1925.
^ "Pravda", Beograd 19. novembar 1933.
^ "Opominjanija Fenelonova materama...", prevod, Pešta 1837.
^ "Nova iskra", Beograd 1900.
^ "Istočnik", Sarajevo 1899.
^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1913.
^ „Novosti”. Arhivirano iz originala 17. 09. 2008. g. Pristupljeno 23. 4. 2013.
^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 22. 2. 2016. g. Pristupljeno 23. 8. 2008.
^ "Školski list", Sombor 1883.
^ "Pravda", Beograd 1933.
^ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
^ „Popis stanovništva 2001. Stanovništvo po naseljima, www.dzs.hr”. Pristupljeno 23. 4. 2013.
^ „Kućanstva prema obiteljskom sastavu i obiteljska kućanstva prema broju članova, Popis 2001, www.dzs.hr”. Pristupljeno 23. 4. 2013.
^ „Peroj 1857—2001.”. dzs.hr.

Literatura

Gelo, Jakov (1998). Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima. Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. ISBN 978-953-6667-07-9.

Spoljašnje veze

[1] „Grad Vodnjan 2011.”. dzs.hr.

[2] "Politika", Beograd 23. maj 1925.

[3] "Pravda", Beograd 19. novembar 1933.

[4] "Opominjanija Fenelonova materama...", prevod, Pešta 1837.

[5] "Nova iskra", Beograd 1900.

[6] "Istočnik", Sarajevo 1899.

[7] "Prosvetni glasnik", Beograd 1913.

[8] „Novosti”. Arhivirano iz originala 17. 09. 2008. g. Pristupljeno 23. 4. 2013.

[9] „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 22. 2. 2016. g. Pristupljeno 23. 8. 2008.

[10] "Školski list", Sombor 1883.

[11] "Pravda", Beograd 1933.

[Савезни_завод_за_статистику_СФРЈ-12] Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.

[13] „Popis stanovništva 2001. Stanovništvo po naseljima, www.dzs.hr”. Pristupljeno 23. 4. 2013.

[14] „Kućanstva prema obiteljskom sastavu i obiteljska kućanstva prema broju članova, Popis 2001, www.dzs.hr”. Pristupljeno 23. 4. 2013.

[15] „Peroj 1857—2001.”. dzs.hr.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]