Mletačko-turski rat (1714—1718)
Mletačko-turski rat (1714—1718) vođen je uporedo sa Austrijsko-turskim ratom (1716—1718). Oba rata završena su potpisivanjem Požarevačkom mira 21. jula 1718. godine.[2] U italijanskoj i zapadnoevropskoj istoriografiji, ovaj rat se naziva i "Drugim morejskim ratom".[1]
| Mletačko-turski rat (1714—1718) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Mletačko-turski ratovi | |||||||||
 Mletački grenadiri napadaju tursku tvrđavu u Dalmaciji 1717. | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
 Osmansko carstvo |
 Mletačka republika | ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
| Damat Ali-paša |
Johan Šulenburg Alvize Moćenigo[1] | ||||||||
| Jačina | |||||||||
| 40.000[1][a] | 1.500 vojnika i 5.000 uskoka[1][b] | ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
| znatni[1] | znatni[1] | ||||||||
Pozadina
urediPosle turskog poraza u Drugoj opsadi Beča 1683. godine, obrazovana je Sveta liga 1684. godine. U savez su ušle Poljska, Austrija, Mletačka republika, Sveto rimsko carstvo, a kasnije im se pridružila i Rusija. Poražena u Velikom turskom ratu, Turska je Karlovačkim mirom primorana da se odrekne velikog dela teritorije u korist Habzburške monarhije. Mletačka republika je ovim mirom dobila Moreju, Knin, Sinj, Vrgorac i Gabelu. Turci su, nakon potpisivanja mira želeli da povrate ove teritorije, naročito Moreju. Ipak, mir je održavan više od 12 godina. U međuvremenu, Turska obnavlja svoju mornaricu, a evropske sile, zauzete Ratom za špansko nasleđe i Nordijskim ratom nisu mogle da Mletačkoj republici priteknu u pomoć.
Turci su svoje probleme sa Rusima rešili u Rusko-turskom ratu (1710—1711) i osigurani sa te strane mogli su da započnu rat sa Mlecima. Kao povod za započinjanje rata poslužilo je to što je Mletačka pružila utočište crnogorskom episkopu Danilu nakon neuspešnog ustanka protiv Turaka.[1]
Tursko osvajanje Moreje
urediTokom prvih meseci 1715. godine, veliki vezir Silahdar Damat Ali-paša sa vojskom od 70.000 vojnika do juna stiže do logora Tebe. Istovremeno, turska mornarica sa 80 ratnih brodova osvaja poslednje mletačke teritorije u Egejskom moru, Tinos i Aiginu. Mleci skoro da nisu ni imali kopnene snage pa nisu uspevali da pružaju otpor Turcima na kopnu. 25. juna Turcima se predao Akrokorint uz garancije da vojnici mogu bezbedno izaći iz grada. Međutim, janičari željni borbe upadaju u utvrđenje i masakriraju Mlečane. Veliki broj vojnika tada je ubijen ili odveden u ropstvo. Spasilo se samo 180 mletačkih vojnika koji su pobegli na Krf. Ovi događaji poslužili su kasnije kao inspiracija Lordu Bajronu za pesmu „Opsada Korinta“. 20. jula Turci osvajaju i Nafplio, centar mletačkih snaga u Moreji. Ne dobijajući pomoć, mletačka vojska kapitulira, a ceo Peloponez ponovo je osvojen u narednih 100 dana.
Opsada Krfa
urediNakon uspeha u Moreji, Osmanlije su se okrenule osvajanju mletačkih Jonskih ostrva. Oni bez problema odvajaju ostrvo Lefkadu (8. jula 1716) koje su im Mleci oteli 1684. godine. Odatle kreću u napad na mletačko najvažnije ostrvo Krf. Opsada Krfa počela je 19. jula 1716. godine. U utvrđenju je ostalo 8000 Mlečana pod vođstvom Johana Šulenberga.[1] Nakon velikog nevremena koje je ostrvo zadesilo 9. avgusta, Osmanlije prekidaju opsadu. Branioci Krfa ovo nevreme pripisivali su njihovom svecu zaštitniku, Svetom Spiridonu.
Austrijska intervencija i kraj rata
urediU leto 1715. godine bosanski paša kreće, sa vojskom od 40.000 ljudi u osvajanje mletačkih poseda u Dalmaciji. Turski vojnici poraženi su kod Sinja. Osmanski napad na Dalmaciju navodi Austriju da uđe u rat.
Uz finansijsku podršku pape Klimenta XI i garancija od napada Francuske, Austrija je spremna za rat sa Turskom. 13. aprila 1716. godine austrijski car Karlo VI obnavlja savez sa Mletačkom republikom zbog čega Turska objavljuje rat Austriji. Posle velikih austrijskih pobeda u bici kod Petrovaradina i opsade Beograda Turci su primorani da traže mir. On je sklopljen 21. jula 1718. godine u Požarevcu. Požarevačkim mirom Venecija je dobila Jonska ostrva i Dalmaciju, ali je izgubila posede na Kritu i Peloponezu. Mir je trajao do novog Austrijsko-turskog rata (1735—1739).[1]
Napomene
urediVidi još
urediReference
urediLiteratura
uredi- Veselinović, Rajko (1986). „Srbi u Dalmaciji”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 7—66.
- Ingrao, Charles; Samardžić, Nikola; Pešalj, Jovan, ur. (2011). The Peace of Passarowitz, 1718. West Lafayette: Purdue University Press.
- Jačov, Marko (1984). Venecija i Srbi u Dalmaciji u XVIII veku. Beograd: Istorijski institut SANU.[mrtva veza]
- Stanojević, Gligor (1955). Crna Gora u doba vladike Danila. Cetinje: Istoriski institut.
- Stanojević, Gligor (1970). Jugoslovenske zemlje u mletačko-turskim ratovima XVI-XVIII vijeka. Beograd: Istorijski institut.
- Stanojević, Gligor (1975). „Crna Gora u XVIII vijeku”. Istorija Crne Gore. knj. 3, sv. 1. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 229—499.
- Samardžić, Radovan (1986). „Bosna i Hercegovina u XVIII veku”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 432—497.