Manastir Uspenja Presvete Bogorodice Čajničke

Manastir Uspenja Presvete Bogorodice Čajničke
Manastir Uspenja Presvete Bogorodice Čajničke
Osnovni podaci
Jurisdikcija	Srpska pravoslavna crkva
Eparhija	Mitropolija dabrobosanska
Osnivanje	14. vijek
Osnivač	Milutin
Arhitektura
Nivo značaja	Nepokretno kulturno dobro Republike Srpske
Lokacija
Mesto	Čajniče
Država	Bosna i Hercegovina, Republika Srpska
Koordinate	43° 33′ 28.68″ N 19° 04′ 21.38″ E / 43.5579667° S; 19.0726056° I
	Manastir Uspenja Presvete Bogorodice Čajničke Manastir Uspenja Presvete Bogorodice Čajničke na karti Bosne i Hercegovine

Manastir Uspenja Presvete Bogorodice (Hram Uspenija Presvete Bogorodice) je manastir Srpske pravoslavne crkve posvećen Uspenju Presvete Bogorodice. Manastir se nalazi u centru Čajniča. Stara manastirska crkva potiče iz 14. vijeka.

Istorijat

Stara crkva

Najraniji sačuvani zapis o staroj čajničkoj crkvi potiče iz 1492. godine, kada se na čajničkom Prologu pominje ime hrama i godina 1492, što ukazuje da je hram postojao i ranije. U rukopisnoj knjizi Prolog u kojoj je dat kratak opis života svetaca, hram se pominje kao Čajnička crkva Uspenija Presvete Vladičice naše Bogorodice 1492. godine. Hram se ponovo pominje 1804. godine kada je na njemu vršena popravka, zatim 1820. godine kada je u hramu počela da radi škola za srpsku djecu, i 1837. kada je građena crkvena ograda. Hram je stradao od eksplozije tokom Drugog svjetskog rata između 11. i 12. aprila 1943. godine, a sačuvani su samo zidovi. Crkva je obnovljena 1946. godine u istim proporcijama.^[1]

Nova crkva

Gradnja nove i veće crkve počela je 1857. godine u periodu kada su evropske velike sile Ujedinjeno Kraljevstvo, Francuska i Rusija, vršile pritisak na Osmansko carstvo da dozvoli vjerske slobode svojim građanima, odnosno da da dozvolu za izgradnju crkava. Samoj izgradnji hrama prethodio je Pariski mir 1856. godine kojim je Turska, na insistiranje drugih zemalja, priznala ravnopravnost muslimana i hrišćana. Ovo je u praksi značilo da se dozvoljava zidanje novih i obnova starih crkava, kao i otvaranje škola. U ovom periodu pred kraj viševjekovne vladavine Osmanskog carstva, na prostoru jugoistočne Evrope koji su naseljavali Srbi, izgrađen je veliki broj srpskih pravoslavnih hramova, dok se izgradnja velikih sabornih hramova ograničavala na gradske sredine i dotadašnja sjedišta mitropolija i eparhija Srpske pravoslavne crkve. U ovom periodu pred kraj vladavine Osmanskog carstva, i ostvarivanja vjerskih sloboda nakon viševjekovne okupacije, su izgrađene Saborna crkva u Beogradu (1837—1845), Saborna crkva u Novom Sadu (1851), Saborna crkva u Nišu (1856—1872), Saborna crkva u Nikšiću (1875—1880), Saborni hram svetog velikomučenika Georgija u Smederevu (1850—1854), Saborna crkva u Mostaru (1863—1873), te Saborna crkva u Sarajevu (1859—1874).

Novu crkvu je zidao neimar Petar Todorović iz Velesa, a izgradnja je trajala od 1857. do 1863. godine. Crkvu je osveštao Mitropolit dabrobosanski Ignjatije 1863. godine. Zvonik je naknadno podignut u periodu (1893—1897) godine. Za vrijeme Drugog svjetskog rata, Italijani su podmetnuli eksploziv u crkvenu portu, što je dovelo do većeg oštećenja hrama. Obnova hrama je počela pedesetih godina dvadesetog vijeka u vrijeme tadašnjeg paroha jeromonaha Vasilija Domanovića. Obnova hrama je trajala do 1959. godine, kada je na Malu Gospojinu osvještao Patrijarh srpski German.

Manastirske vrijednosti

Pored čajničke Krasnice, u crkvi se čuva ikona Svetog Georgija sa 12 scena koje ilustruju njegovo žitije, rad anonimnog slikara druge polovine 16. vijeka, zatim ikona Svetog Nikole rad Andrije Raičevića iz 17. vijeka i ikone Svete Trojice, rad nepoznatog vojvođanskog slikara, koja je darovana 1848. godine. Najstarija rukopisana knjiga je četvorojevanđelje iz 14. vijeka, kao i jevanđelje iz manastira Papraće sa zapisom sveštenika Olivera iz 1513. godine.

Čudotvorna ikona Sv. Bogomajke, Bogorodice Čajničke (Čajnička Krasnica)

Ikona je slikana na drvenoj ploči sa obje strane. Sa prednje je Bogomajka sa malim Hristom na ryci, a na poleđini je Sv.Jovan Krstitelj, koji desnom rykom blagosilja. Likovi sy tamni od starosti i vjerovatno od požara. Vidljivi sy samo likovi, jer su ostali djelovi dopojasnih figyra pod okovom srebrene i pozlaćene rize, lijepe izrade. Okov je radio poznati kujundžija, Risto Andrić 1868. godine.

Prvobitno je boravila na dvoru Nemanjića, pa je car Uroš poklonio manastiry Banji, posle svog dyžeg bolovanja i srećnog izlečenja u manastiry. Tu je bila do vremena kada sy mošti Sv. Save odnesene iz Mileševa, kada su Turci u istom pohody spalili i opljačali manastir Banjy. Po legendi, neki seljak iz okoline Rudog, posle čudesnog javljanja Presvete Bogorodice u snu, spasava ikony iz vatre i preko Lima donosi je u Čajniče, gdje je smještena u Staru crkvu. Godine 1943., po dolasku ustaških odreda, Stara crkva bješe opljačkana i tom prilikom obili su crkvenu kasu i iz nje odnijeli sve dragocjenosti. Prije samog opustošenja mještani su iz crkve iznijeli sve stvari i knjige, a ikony odnijeli u kuću srpkinje, Milke Spremo. Posle odlaska ustaških odreda, osam ljudi je prenijelo ikonu u crkvy sela Strečanja (izmeđy Čajniča, Foče (tadašnje Srbinje) i Pljevalja). Sa Strečanja ikona je premještena y jedny pećinu, radi veće sigurnosti, gdje je čuvana pod jakom stražom. Iz pećine je premještena u selo Slatina (kod Foče), i smještena u crkvy u tom selu, da bi kasnije prenesena u selo Trpinje, gdje je ostala do kraja rata. Tu je sveštenik povremeno dolazio i služio, a narod se iskupljao y priličnom broju. Posle rata, po opravci Stare crkve, ikona je vraćena na svoje negdašnje mjesto. Danas je smještena u ovoj crkvi.^[2]