Manastir Dobrun

Manastir Dobrun
Manastir Dobrun
Osnovni podaci
Jurisdikcija	Srpska pravoslavna crkva
Eparhija	Mitropolija dabrobosanska
Osnivanje	1340.
Osnivač	župan Pribil
Lokacija
Mesto	Višegrad, Dobrun
Država	Bosna i Hercegovina, Republika Srpska
Koordinate	43° 45′ 24.5″ N 19° 23′ 51.5″ E / 43.756806° S; 19.397639° I
	Manastir Dobrun Manastir Dobrun na karti Bosne i Hercegovine

Manastir Dobrun je manastir Srpske pravoslavne crkve koji se nalazi u Dabrobosanskoj mitropoliji.

Manastir se nalazi u blizini Višegrada, na reci Rzav. Ovo je jedan od najstarijih manastira na prostorima današnje Bosne i Hercegovine.^[1] Trenutno (januar 2008) je iguman manastira otac Kalistrat.^[1]

Najpoznatije freske u manastiru su freska cara Dušana sa ženom Jelenom i sinom Urošem, kao i freska sa ktitorom manastira, županom Pribilom, njegovim sinovima i zetom Stanom koje su i do danas sačuvane.^[2]

U stenama iznad manastira se nalazi pećina čiji je ulaz nekada bio ozidan sigom. U njoj su živeli isposnici koji su u manastir silazili samo za vreme velikih praznika.^[2]

U sastavu manastira postoji izdavačka kuća „Dabar“ koja izdaje istoimeni časopis posvećen mitropoliji dabrobosanskoj. Sem njega ova izdavačka kuća je štampala oko 50 drugih duhovnih naslova^[1]^[2]

Istorija

Mitropolit Sava Kosanović je pisao o ploči iznad ulaznih vrata Dobrunske crkve iz koje se vidi da je pripratu dao sagraditi 891. godine veliki župan Petar, u monaštvu Jovan. Stariju crkvu, bez priprate, je podigao njegov otac Pribislav.^[3]

Prema izvorima koji tvrde da je manastir nastao za vreme vladavine cara Dušana manastir je osnovao župan Pribil. Na severnom zidu priprate i danas se nalaze sačuvani portreti kralja Dušana, žene mu Jelene i sina im Uroša iz 1343.^[4] godine. Župan Pribil je pored županskog dvora u tvrđavi između 1340. i 1343. godine sagradio i manastir. Manastirska crkva je bila skromna, zidana je od kamena i sige, imala je oblik jednobrodne zasvedene bazilike bez kupole. Hram su živopisali vrsni zografi iz južne Srbije. Postoje i izvori koji tvrde da je manastir nastao za vreme vladavine cara Dušana kada je u Dobrunu dužnost čuvara tog dela zapadne granice srpske države vršio župan Pribil.^[5]

Posle monašenja župana Pribila (monaško ime Varnava) nasleđuju ga sinovi prvo Stefan a potom Petar, koji je dozidao spoljnu pripratu i riznicu sa severne strane i živopisao ih 1383. godine.^[6] "Djebr - Dabar - Dobrun" sa crkvom posvećenom prazniku Uspenju Presvete Bogorodice je zadužbina Petra župana. To je bila najstarija stolica dabrobosanskih mitropolita, a nalazio se pored reke Rzava.^[7] U vreme župana Petra u Dobrunu je bilo oko 720 monaha. Pod uticajem bosanskih vlastelina Radinovića i Pavlovića, koji su stolovali u Višegradu, povlači se župan Petar i po primeru svoga oca zamonašio se pod imenom Jovan.

Dobrun je pao pod Turke 1462. godine. Prema sačuvanoj legendi, osvojen je izdajom. Jedan srpski sluga otkrio je Turcima da su iz Dobruna otišli svatovi po mladu u Prijepolje. Turci su sačekali svatove u povratku iza Bijelih Brda, pobili ih, preobukli se u svatove, ušli u grad Dobrun i zauzeli ga. Tom prilikom razrušili su grad dok je manastir oštećen. Mlađi monasi su se razbežali po nepristupačnim isposnicama širom dobrunske oblasti dok su u manastiru ostali samo stariji. Posle smrti ovih monaha manastirska crkva je otvarana samo o velikim praznicima dok manastir nije porušen i potpuno zapusteo.

Manastir u XVI veku obnavljaju monasi, koji su nakon napuštanja dobrunskog manastira osnovali metoh u mestu Vagan. Turci su ga ponovo porušili krajem XVII veka a monasi su se razbežali po starim isposnicama. Narod dobrunskog kraja je ponovo obnovio je manastir krajem XVIII veka. Ipak u manastiru nije bilo monaha pa se služilo tri puta godišnje: na Božić, Vaskrs i na Duhove.

Ustanak u Bosni i Hercegovini 1875. godine Turci su kaznili rušenjem velikog broja svetinja među kojima i manastira Dobruna. Berlinskim kongresom 1878. godine Bosna je dobila novog gospodara, umesto Turske, Bosnu su okupirali Austrougari. Zahvaljujući mitropolitu Savi Kosanoviću, narodu dobrunskog kraja i pomoći baronese Vilhelmine Nikolić manastir Dobrun je 1884. godine ponovo obnovljen. Obnovljena je prvobitna crkva župana Pribila, ali ne i priprata i riznica župana Petra.

Tokom Prvog svetskog rata manastir je ponovo stradao. Sa obnavljanjem se počelo 1921. godine. Prilikom obnove prekrečen je ktitorski natpis iznad nadvratnika na ulazu u narteks, a stare freske u zasvedenom tremu pokrivene su novim slojem živopisa. Nova nesreća zadesila je manastir u Drugom svetskom ratu. Nemci su crkvu koristili kao magacin za mine, koje su januara 1945. godine aktivirali i razorili manastir do temelja. Ovo je bilo najteže razaranje manastira. Ostali su samo priprata i zvonik.

Za godinu dana narod je ponovo obnovio manastirsku crkvu, koja je osvećena u nedelju po Mitrovdanu 1946. godine.

Godine 1994, nakon 250 godina, odlukom mitropolita Dabrobosanskog Nikolaja manastir je ponovo naseljen monasima.

Godine 2004, kada je obeleženo 200 godina od podizanja Prvog srpskog ustanka, manastirskom kompleksu su dodati novi objekti^[1]. Među tim objektima nalazi se i Karađorđev konak u kome je, na prvom spratu smešten Muzej Prvog srpskog ustanka, dok se na drugom spratu nalazi muzej dabrobosanskih mitropolita u kome je prikazan istorijat ove mitropolije. U sastavu muzeja dabrobosanskih mitropolita se nalazi i mala kapela koja je posvećena svetom apostolu Andreju Prvozvanom, krsnoj slavi kraljevske porodice Karađorđević^[1].

Godine 2004. je na steni pored velikog belog krsta, iznad manastirske porte postavljen spomenik Karađorđu^[1]. Iste godine je poznati dobrotvor i poslovni čovek iz Čikaga Slobodan Pavlović finansirao izgradnju pešačkog mosta preko reke Rzav.

U toku je i opravljanje stare crkve Uspenja presvete Bogorodice^[1]. U iskopinama ispod crkve su pronađeni ostaci fresaka iz srednjeg veka, keramike, kao i austrougarski metalni novac. Takođe je u iskopinama otkriveno i preko dva kvadratna metra delova fresaka, koje su najverovatnije zatrpane nakon eksplozije koju su izazvali nemački vojnici 1945. godine. Arheolozi su takođe otkrili više ljudskih posmrtnih ostataka i jedan ceo grob, što ukazuje na to da su se ovde u prošlosti sahranjivali crkveni velikodostojnici, kao i ktitori^[1].

Galerija

Manastir Dobrun, Karađorđev konak
Manastir Dobrun
Manastir Dobrun, lokomotiva
Manastir Dobrun
Manastir Dobrun
Kapija manastira Dobrun

Vidi još

Reference

^ ^a ^b ^v ^g ^d ^đ ^e ^ž Politika, izdanje od 6. januara 2008. godine „(izdanje na internetu)”. Arhivirano iz originala 16. 04. 2013. g. Pristupljeno 12. 4. 2013.
^ ^a ^b ^v „Članak o manastiru na sajtu Turističke organizacije Višegrada”. Arhivirano iz originala 11. 10. 2007. g. Pristupljeno 12. 4. 2013.
^ Kosanović, Sava (2019). Krstom i perom, sabrani spisi. Nikšić-Beograd: Eparhija budimljansko nikšićka i Institut za teološka istraživanja. str. 110, 111, 204. ISBN 978-86-7405-217-4.
^ S. Radojčić, Portreti srpskih vladara u Srednjem veku, Beograd 1996.
^ Stranica o manastiru Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. jul 2007) na zvaničnom sajtu mitropolije Dabrobosanske
^ Ljubomir Stojanović: "Stari srpski zapisi i natpisi", Beograd 1902. godine
^ "Zastava", Novi Sad 1883. godine

Literatura

Đurić, Aleksandar B. (2005). Pravoslavni manastiri u Bosni i Hercegovini: Duhovno-istorijski i turistički pregled. Bijeljina: Eparhija zvorničko-tuzlanska.
Kajmaković, Zdravko (1971). Zidno slikarstvo u Bosni i Hercegovini. Sarajevo: Veselin Masleša.
Marković, Ignatije (2008). Pravoslavni manastiri u Bosni i Hercegovini. Gacko-Beograd: Filip Višnjić.
Nilević, Boris (1990). Srpska pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini do obnove Pećke patrijaršije 1557. godine. Sarajevo: Veselin Masleša.
Puzović, Predrag (2004). Srpska pravoslavna eparhija dabro-bosanska: Šematizam. Srbinje: Duhovna akademija Sv. Vasilija Ostroškog.
Ševo, Ljiljana (2002). Pravoslavne crkve i manastiri u Bosni i Hercegovini do 1878. godine. Banja Luka: Glas srpski.

Spoljašnje veze

[Политика-1] v ^g ^d ^đ ^e ^ž Politika, izdanje od 6. januara 2008. godine „(izdanje na internetu)”. Arhivirano iz originala 16. 04. 2013. g. Pristupljeno 12. 4. 2013.

[ТОВ-2] v „Članak o manastiru na sajtu Turističke organizacije Višegrada”. Arhivirano iz originala 11. 10. 2007. g. Pristupljeno 12. 4. 2013.

[3] Kosanović, Sava (2019). Krstom i perom, sabrani spisi. Nikšić-Beograd: Eparhija budimljansko nikšićka i Institut za teološka istraživanja. str. 110, 111, 204. ISBN 978-86-7405-217-4.

[4] S. Radojčić, Portreti srpskih vladara u Srednjem veku, Beograd 1996.

[Митрополија-5] Stranica o manastiru Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. jul 2007) na zvaničnom sajtu mitropolije Dabrobosanske

[6] Ljubomir Stojanović: "Stari srpski zapisi i natpisi", Beograd 1902. godine

[7] "Zastava", Novi Sad 1883. godine

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]