Iđoš

Iđoš
Iđoš;
	Pravoslavna crkva u Iđošu
Administrativni podaci
Država	Srbija
Autonomna pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Severnobanatski
Grad	Kikinda
Stanovništvo
— 2011.	1.822
— gustina	33/km2
Geografske karakteristike
Koordinate	45° 49′ 26″ S; 20° 18′ 35″ I / 45.824° S; 20.309666° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	83 m
Površina	66,3 km2
	Iđoš Iđoš na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	23323
Pozivni broj	0230
Registarska oznaka	KI

Iđoš (mađ. Tiszahegyes) je naselje u Srbiji, u gradu Kikindi, u Severnobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2011, u Iđošu je bilo 1.822 stanovnika.

Ime

Ime dolazi od mađarske reči Hegyes, što znači brdovit, jer je oko naselja bilo brežuljaka. Međutim, u narodu se ime Iđoš tumačilo i ovako: Kada su Srbi naselili Iđoš, državni inženjeri su vukli lanac i premeravali mesto na kome će dići selo. Onome što je vukao lanac vikao je inženjer Idi još! Idi još! - da još dalje vuče lanac. Otuda se selo prozove Idijoš, odnosno Iđoš.^[1]

Istorija

Prvi pisani pomen Iđoša datira iz 12. marta 1339. godine, ali pod imenom Hegyesegyhas (mađ. hegyes — „bregovit”; mađ. egyház — „crkva”). Selo je pomenuo mađarski kralj Karlo Robert i koji tom prilikom taj posed daje Mikošfi Balintu. Od 1433-1442 posed pripada porodici Hađmaši. 4. marta 1458. kralj Matija Korvin posed daruje svom ujaku Silađi Mihalju, nakon čije smrti ono prelazi u ruke Tamiškom županu Kiniži Palu. On na njemu gradi zamak (pretpostavlja se da je zamak razrušen prilikom pljačkaškog pohoda Bali-beg Malkočoglua 1521. godine). 1489. godine Kiniži Pal prodaje posed, selo i pustaru Harasti Ferencu. Nakon njegove smrti posed ponovo dolazi u ruke porodice Heđmaši i u njihovom je vlasništvu do 1561. godine kada mađarski kralj Ferdinand I Habzburški, zbog izdaje oduzima posed Hađmeši Krištofu i daje ga Kerečenji Laslu, kapetanu grada Đula (u današnjoj Mađarskoj). Sredinom narednog veka selo je još uvek naseljeno, a po dokumentu iz 1647. godine u posedu je Ištvana Erdeljija, vicekapetana grada Balašađarmat. 1660. godine u selu su zabeleženi: pop Subota, jeromonah Maksim, jeromonah Stepan i Steja Grujić. Za vreme turske okupacije selo je poznato pod imenom Idios. Stanovnici tog mesta bili su Srbi, koji su u njemu ostali i nakon proterivanja Turaka. 1717. godine selo, koje tada broji 30 srpskih kuća, je priključeno Bečkerečkom okrugu. Usled nedostatka javne bezbednosti i odsustva vojske, u zimu 1720. godine, dolazi do rasejavanja stanovništva zbog nebrige temišvarske administracije. Narednih par godina ulažu se napori da se stanovnici vrate na svoje napuštene posede. 1727. godine selo ima 16 domova. 1736. godine imao je 40 poreskih obveznika. U jesen 1738. godine Iđoš je zadesila još jedna nevolja. Kuga je poharala stanovništvo, koje je imalo dosta problema i sa razbojnicima koji su tumarali ovim krajevima. Uprava Temišvara je tako 1739. godine bila prinuđena da ovde stacionira grupu Gilanijevog puka radi pružanja zaštite. Te 1739. godine, kao najveći posednik pominje se baron Ivan Bajić. 1740. godine imao je 18 domova. 5. maja 1751. godine nove vlasti su odredile da se selo naseli pomoriškim srpskim graničarima (dolaze sa severa oko reke Moriš), a sa Srbima u selo dolaze i Mađari. Međutim, oni ga kasnije i napuštaju i osnivaju selo Padej, tako da selo ostaje većinsko srpsko. Današnji stanovnici Iđoša mahom su potomci nekadašnjih graničara. 1758. godine zabeleženi su sveštenici: Teodor (Pavlović) Popović rodom iz Vasiljkova (Mađarska), Trifun (Filipović) Popović rodom iz Petrova Sela (u Bačkoj) i Milutin Sokolović rodom iz Beograda. 1773. godine Iđoš beleži 230 domova.

Austrijski carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da mesto "Idioš" pripada Bečkerečkom okrugu i distriktu. Stanovništvo je bilo srpsko.^[2] 1787. godine u selu je podignuta crkva na temeljima stare. U Hiđošu je 1797. godine bilo četiri pravoslavna sveštenika. Bili su to parosi, pop Pavle Nedić (rukop. 1767), pop Konstantin Popović (1787), pop Jovan Popović (1773) i đakon Živojin Nedić.^[3]

Demografija

U naselju Iđoš živi 1.646 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,2 godina (37,4 kod muškaraca i 39,0 kod žena). U naselju ima 702 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,10.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[4]
Godina	Stanovnika
1948.	3.034
1953.	3.064
1961.	2.857
1971.	2.540
1981.	2.338
1991.	2.263	2.238
2002.	2.174	2.195

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[5]

Srbi	1.916	88,13%
Mađari	61	2,80%
Jugosloveni	55	2,52%
Romi	34	1,56%
Crnogorci	15	0,68%
Makedonci	9	0,41%
Rumuni	8	0,36%
Hrvati	5	0,22%
Albanci	2	0,09%
Muslimani	1	0,04%
nepoznato	7	0,32%

Stanovništvo prema polu i starosti^[6]


	m	ž
?	1	2
80+	22	21
75—79	31	35
70—74	42	76
65—69	55	71
60—64	48	52
55—59	38	46
50—54	90	65
45—49	96	80
40—44	82	66
35—39	82	72
30—34	70	72
25—29	76	61
20—24	66	69
15—19	82	71
10—14	80	73
5—9	63	77
0—4	72	69
Prosek :	37,4	39,0

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	791	855	823	806	779	759	702

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	130	181	111	156	66	34	12	5	5	2	3,10

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena
Muški	881	252	547	47	35
Ženski	859	126	546	160	27
UKUPNO	1.740	378	1.093	207	62

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	459	117	13	7	148
Ženski	223	60	0	1	74
UKUPNO	682	177	13	8	222
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	8	29	19	0	59
Ženski	3	2	20	4	12
UKUPNO	11	31	39	4	71
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	7	1	21	3	16
Ženski	1	2	6	13	21
UKUPNO	8	3	27	16	37
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	5	0	0	6
Ženski	3	0	0	1
UKUPNO	8	0	0	7

OŠ Milivoj Omorac i spomen bista Milivoja Omorca
Spomenik palim borcima NOB-a, rad vajarke Ljubice Tapavički
Pravoslavna Crkva

Vidi još

Reference

^ O., Tih. (1900). „Narodno predanje o mestima”. Karadžić. VIII/IX: 12.
^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze

[1] O., Tih. (1900). „Narodno predanje o mestima”. Karadžić. VIII/IX: 12.

[2] J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.

[3] "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.

[4] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[5] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[6] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]