Zemlje krune Svetog Stefana
Zemlje krune Svetog Stefana (mađ. Szent István Koronájának Országai) je bio naziv za zemlje koje su se nalazile u istorijskoj vezi sa Kraljevinom Ugarskom. Naziv je korišćen kao oznaka za ugarski deo Austrougarske monarhije između 1867. i 1918. godine, a odnosio se na takozvanu užu Ugarsku, Hrvatsku i Slavoniju, grad Rijeku i Bosnu i Hercegovinu, koja je činila austrougarski kondominijum[1][2][3].
| Zemlje krune Svetog Stefana Szent István Koronájának Országai (mađarski) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1867.—1918. (51 god.) | |||||||||
.svg) Zastava
.svg) Grb
| |||||||||
 Austrougarska 1910. godine — Zemlje krune Svetog Stefana su označene zelenom bojom na karti (16 i 17), BiH (18) je imala poseban položaj kondominijuma | |||||||||
| Glavni grad | Budimpešta | ||||||||
| Regija | srednja Evropa, Balkan | ||||||||
| Zemlja |  Austrougarska | ||||||||
| Površina | 325.411 km2 | ||||||||
| Stanovništvo | 20.886.487 (1910) | ||||||||
| Događaji | |||||||||
| Status | bivša administrativna teritorija | ||||||||
| Vladavina | |||||||||
| • Oblik | monarhija | ||||||||
| Kralj | |||||||||
• | Franc Jozef | ||||||||
| Istorijska era | novi vek, savremeno doba | ||||||||
• Uspostavljeno | 1867. | ||||||||
• Ukinuto | 1918. (51 god.) | ||||||||
| |||||||||
.svg)
Naziv
urediOva zajednica je imala i svoj latinski zvaničan naziv: Ugarsko nadkraljevstvo (lat. Archiregnum Hungaricum). Centralni pojam u imenu je bila Kruna Svetog Stefana.
Istorijska upotreba
urediNaziv „Zemlje krune Svetog Stefana” se upotrebljavao u 18. i 19. veku i označavao je delove Habzburške monarhije a kasnije i Austrougarske koji su istorijski bili povezani sa Kraljevinom Ugarskom, za razliku od drugih habzburških zemalja koje su istorijski bele povezane sa Svetim rimskim carstvom.
Međutim, pre stvaranja dvojne Austrougarske monarhije 1867. godine, ovaj naziv je bio čisto nominalne prirode, s obzirom da su zemlje za koje je ovaj naziv upotrebljavan činile posebne habzburške pokrajine, administrativno odvojene od habzburške Ugarske.
Prilikom sklapanja Austro-ugarske nagodbe 1867. godine, ugarski sabor je uspeo da dobije upravu nad Erdeljom, ali su Dalmacija, Bosna i Hercegovina, Galicija i Lodomerija ostale pod austrijskom upravom. Ovu podelu nisu priznale Ugarska i Hrvatska[3].
Posle ulaska Erdelja u zajednicu sa Ugarskom (1848. i 1867. godine), naziv Zemlje krune Svetog Stefana je označavao Kraljevinu Ugarsku sa autonomnom Hrvatskom i Slavonijom.
Nakon završetka Prvog svetskog rata ova politička zajednica se raspala i naziv Zemlje krune Svetog Stefana je nestao iz upotrebe[4][5][6].
Spisak zemalja
uredi- uža Ugarska, uključivala je današnju Mađarsku, kao i delove današnje Rumunije, Slovačke, Ukrajine, Austrije, Slovenije, Hrvatske i Srbije (Bačka i Banat).
- Hrvatska i Slavonija, uključivala je delove današnje Hrvatske i Srbije (Srem)
- Rijeka
- Bosna i Hercegovina (kondominijum)
- Vojna granica (do 1882. godine)
Erdelj, koji je ranije činio posebnu administrativnu teritoriju, uključen je u užu Ugarsku 1867. godine, dok je Dalmacija, koja je istorijski takođe smatrana jednom od zemalja krune Svetog Stefana, bila pod upravom austrijskog dela Dvojne monarhije.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Hungary”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski) (11 izd.). Cambridge University Press.
- ^ Reinstatement to the Constitution the historical Union between the Kingdom of Hungary and the Kingdom of Croatia; Slavonia, and Dalmatia
- ^ a b
Aldásy, Antal (1913). „Hungary”. Ur.: Herbermann, Charles. Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company.
- ^ Budisavljević Srđan, Stvaranje Države SHS, (Creation of the state of SHS), Zagreb, 1958, pp. 132—133.
- ^ Dr. Aleksandar Horvat Povodom njegove pedesetgodišnjice rodjenja, Hrvatsko pravo, Zagreb, 17/1925, no. 5031
- ^ Hrvatska Država, newspaper Public proclamation of the Sabor 29 October 1918. Issued 29 October 1918. no. 299. p.1.
Literatura
uredi- Berić, Dušan M. (2013). Državno pravo Kraljevine Ugarske: Prekidi i kontinuitet. Kosovska Mitrovica: Filozofski fakultet.
- Krestić, Vasilije (1969). Hrvatsko-ugarska nagodba 1868. godine. Beograd: SANU.