Eparhija žička
Eparhija žička je eparhija Srpske pravoslavne crkve. Sedište eparhije se nalazi u Kraljevu gde je i Saborna crkva. Nadležni arhijerej je episkop Justin (Stefanović).
| Eparhija žička Srpska pravoslavna crkva | |
|---|---|
 Monogram Eparhije žičke | |
 | |
| Osnovni podaci | |
| Sedište | Kraljevo |
| Država |  Srbija |
| Osnovana | 13. vek |
| Broj namesništava | 13 |
| Broj manastira | 36 |
| Zvanični veb-sajt | |
| Arhijerej | |
| Arhijerej | Justin (Stefanović) |
| Čin arhijereja | episkop |
| Titula arhijereja | episkop žički |
 | |
Istorija
urediTokom istorije, na prostorima savremene Žičke eparhije postojalo je nekoliko spiskopija, čije nasleđe baštini današnja objedinjena eparhija. Tokom 11. i 12. veka, crkvena jurisdikcija nad zapadnomoravskim prostorima bila je podeljena između starih pravoslavnih episkopija Raške i Beogradske, koje su se u to vreme nalazile u sastavu drevne Ohridske arhiepiskopije.[1]
Krajem 12. veka, za vreme vladavine srpskog velikog župana Stefana Nemanje (1166-1196), njegov brat Stracimir je kao udeoni knez u oblasti Zapadne Morave podigao manastir Bogorodice Gradačke (kod današnjeg Čačka).[2]
Prilikom stvaranja autokefalne Srpske arhiepiskopije sa sedištem u manastiru Žiči, formirana je i središnja arhiepiskopska eparhija, koja je obuhvatala veliki deo Zapadnog Pomoravlja, dok je preostali deo pripadao susednoj Moravičkoj eparhiji. Usled potonjeg premeštanja arhiepiskopskog sedišta iz Žiče u Peć, koje je izvršeno krajem 13. veka, došlo je do raznih promena, a zatim je početkom 14. veka stvorena nova Gradačka eparhija sa sedištem u Bogorodici Gradačkoj. Sredinom 15. veka, u vreme turske najezde, despot Đurađ Branković je razmatrao mogućnost prenosa sedišta Srpske patrijaršije iz ugroženog Pećkog manastira u neko bezbednije mesto na severu države, što se odnosilo na Žiču ili Smederevo.[3]
Tokom razdoblja turske vlasti, na širem području zapadnog Pomoravlja postojale su dve eparhije: Užička (naslednica stare Moravičke) i Rudnička (naslednica stare Gradačke), koje su se nalazile u sastavu obnovljene Srpske patrijaršije (1557-1766),[4][5] a potom je usledio period neposredne potčinjenosti Carigradskoj patrijaršiji (1766-1831).[6][7]
Krajem 1831. godine, dotadašnja Užičko-valjevska eparhija podeljena je na dve episkopije (Užičku i Šabačku), koje su uključene u sastav samoupravne Beogradske mitropolije. Užička eparhija je prvobitno obuhvatala tri okruga (Užički, Požeški, Rudnički). Proširena je 1833. godine, prema jugu, priključenjem delova Starog Vlaha u vreme pripajanja šest nahija, a potom je 1854. godine dodatno proširena priključenjem Kruševačkog okruga.[8]
Promena naziva eparhije iz Užička u Žička izvršena je 26. juna 1884. godine u vreme velikih crkvenih previranja u Kraljevini Srbiji, koja su u nastupila nakon smenjivanja beogradskog mitropolita Mihaila Jovanovića (1881) i smrti užičkog episkopa Vićentija Krasojevića (1882). Inicijativom grupe od 20 narodnih poslanika na čelu sa Urošem Kneževićem od 20. maja 1884. godine tražena je promena naziva Vladičanstva užičkog i Vladičanstvo žičko, sa obrazloženjem da eparhija se u doba Nemanjića, a i kasnije, zvala Žička. Narodna skupština je tu inicijativu prihvatila 13. juna 1884. godine.
Mnogi istaknuti crkveni velikodostojnici Srpske pravoslavne crkve su bili episkopi Žičke eparhije. Među njima se izdvaja Sveti vladika Nikolaj Velimirović, koji je 2003. godine kanonizovan za svetitelja, zatim episkop German Đorić — kasniji patrijarh srpski, episkop Vasilije Kostić — jedan od episkopa SPC koga su najviše proganjale komunističke vlasti SFRJ, vladika Stefan Boca — ugledni crkveni velikodostojnik i počasni doktor nauka Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu i drugi.
Danas vladičanstvo ima preko 200 crkava i kapela, 28 manastira, kao i veliki broj crkvišta manastirišta.[9]
Teritorija
uredi
Eparhija žička je jedna od najvećih, najznačajnijih i najuticajnijih eparhija u Srbiji. Sedište eparhije i episkopa je u Kraljevu. Od ostalih većih gradova u sastav eparhije ulaze Čačak, Užice, Požega, Gornji Milanovac, Ljig Ivanjica, Arilje.
Teritorijalni obim je bio i veći do jeseni 2010. kada je obnovljeno kruševačko vladičanstvo, jer su arhijerejska namesništva Trsteničko i Župsko ušla u sastav kruševačkog vladičanstva.[9]
Episkopi
urediEpiskopi od 1831. godine su:
| Portret | Ime i prezime | Položaj i vreme službe |
|---|---|---|
|
Nikifor Maksimović | episkop užički 1831—1853. |
|
Joanikije Nešković | episkop užički 1854—1873. |
|
Vićentije Krasojević | episkop užički 1873—1882. |
| Kornilije Stanković | episkop 1883—1885. | |
|
Nikanor Ružičić | episkop 1886—1889. |
|
Sava Barać Dečanac | episkop 1889—1913. |
.JPG)
|
Nikolaj Velimirović | episkop 1919—1920. |
|
Jefrem Bojović | episkop 1920—1933. |
|
|
Nikolaj Velimirović | episkop 1934—1956, od 1941. odsutan |
|
Vikentije Prodanov | administrirao 1941—1947. |
|
Valerijan Stefanović | administrirao 1947—1949. |
|
Josif Cvijović | administrirao posle 1950. u trajanju od 18 meseci |
|
German Đorić | episkop 1956—1958, pre toga administrirao ovu eparhiju |
| Vasilije Kostić | episkop 1961—1978. | |
.jpg)
|
Stefan Boca | episkop 1978—2003. |
|
Hrizostom Stolić | episkop 2003—2012. |
|
Jovan Mladenović | administrator 2012—2014. |
| Justin Stefanović | episkop od 2014. |
Manastiri
uredi_1.JPG)
,_zima_23.jpg)
Ovčarsko-kablarska klisura
urediNamesništva
urediArhijerejska namesništva:
- Gružansko — Knić
- Dragačevsko — Guča
- Žičko — Kraljevo
- Kačersko — Ljig
- Ljubićko — Mrčajevci
- Moravičko — Ivanjica
- Požeško-ariljsko — Požega
- Račansko — Bajina Bašta
- Studeničko — Raška
- Takovsko — Gornji Milanovac
- Trnavsko — Čačak
- Užičko — Užice
- Crnogorsko — Kosjerić
Reference
uredi- ^ Kalić 1979, str. 27-53.
- ^ Kalić 1993, str. 47-56.
- ^ Janković 1985.
- ^ Tričković 1980, str. 61–164.
- ^ Šuletić 2010, str. 177-193.
- ^ Radosavljević 2000.
- ^ Radosavljević 2007.
- ^ Radosavljević 2014, str. 233-248.
- ^ a b Džomić, Velibor (2019). Pravoslavlje, br. 1261, 1. oktobar, Žička crkvena povesnica. Beograd: SPC. str. 42.
Literatura
uredi- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd: Evro.
- Janković, Marija (1985). Episkopije i mitropolije Srpske crkve u srednjem veku. Beograd: Istorijski institut.
- Kalić, Jovanka (1979). „Crkvene prilike u srpskim zemljama do stvaranja arhiepiskopije 1219. godine”. Sava Nemanjić-sveti Sava: Istorija i predanje. Beograd: SANU. str. 27—53.
- Kalić, Jovanka (1993). „Srbija u doba kneza Stracimira” (PDF). Bogorodica Gradačka u istoriji srpskog naroda. Čačak: Narodni muzej. str. 47—56.
- Novaković, Dragan (2009). „Crkvena politika kneza Miloša i borba za autonomiju Pravoslavne crkve u Srbiji”. Crkvene studije (6): 365—382.
- Radosavljević, Nedeljko V. (2000). Užičko-valjevska mitropolija 1739-1804. Valjevo: Istorijski arhiv.
- Radosavljević, Nedeljko V. (2007). Pravoslavna crkva u Beogradskom pašaluku 1766—1831: Uprava Vaseljenske patrijaršije. Beograd: Istorijski institut SANU.
- Radosavljević, Nedeljko V. (2014). „Autonomija Pravoslavne crkve u Kneževini Srbiji i arondacija episkopija 1831—1836”. Istraživanja. Filozofski fakultet u Novom Sadu. 25: 233—248.
- Radosavljević, Nedeljko V. (2015). „Danilo, mitropolit užičko valjevski i trnovski” (PDF). Srpske studije. 6: 145—162. Arhivirano iz originala (PDF) 14. 02. 2019. g. Pristupljeno 08. 04. 2020.
- Tričković, Radmila (1980). „Srpska crkva sredinom XVII veka”. Glas SANU. 320 (2): 61—164.
- Radić, Radmila; Isić, Momčilo (2015). Srpska crkva u Velikom ratu 1914—1918. Beograd-Gacko: Filip Višnjić, Prosvjeta.
- Šuletić, Nebojša (2010). „Podaci o beratima arhijereja Pećke i Ohridske arhiepiskopije u defteru prihoda Kancelarije crkvenih mukata (BOA, KK 2542-33)” (PDF). Srpske studije. 1: 177—193. Arhivirano iz originala (PDF) 25. 05. 2019. g. Pristupljeno 19. 08. 2024.
Spoljašnje veze
uredi- Eparhija žička
- Eparhija žička (manastiri)
- Pregled crkve eparhije žičke 1919—1938 (digitalna biblioteka)
- Miloš Timotijević: Episkopi žički (1834—1911) — biografije iz „Pregleda crkve eparhije žičke”
- Kako je Čačak ostao bez vladičanstva („Politika”, 4. decembar 2017)
- Žička episkopija u srednjem veku, doktorska disertacija (2014)
