Википедија

Aćif Hadžiahmetović

Aćif Hadžiahmetović (Novi Pazar, 1887 — Novi Pazar, 21. januara 1945), poznat i kao Aćif Bljuta (alb. Aqif Blyta), među bošnjačkim pristalicama poznat i kao Aćif-efendija, bio je albanski političar iz Sandžaka u Kraljevini Jugoslaviji tokom međuratnog perioda, kada je bio gradonačelnik Novog Pazara i zamenik predsednika Džemijeta i Drugog svetskog rata, kada je od strane nemačkog okupatora na teritoriji vojne uprave u Srbiji ponovo postavljen za gradonačelnika Novog Pazara, a od 1943. do 1944. bio je poslanik u albanskom parlamentu. Bio je i član Centralnog odbora Druge prizrenske lige. Krajem rata, partizani su ga streljali zbog saradnje sa okupatorom i masovnih zločina nad Srbima i Albanacima i Muslimanima, koji su bili protiv njegove vlasti.[1]

Aćif Bljuta Hadžiahmetović
Lični podaci
Puno imeAćif Bljuta Hadžiahmetović
Datum rođenja1887.
Mesto rođenjaNovi Pazar, Osmansko carstvo
Datum smrti21. januar 1945.(1945-01-21) (57/58 god.)
Mesto smrtiNovi Pazar, DFJ
NarodnostAlbanac
Religijaislam
UniverzitetTurska vojna akademija u Bitolju
Porodica
SupružnikMahija Hadžiahmetović
DecaĆamil i Mejrema
Politička karijera
Politička
stranka		Džemijet (1919—1925)

Biografija

uredi
 
Aćif Hadžiahmetović sa ocem Emin-agom

Aćif Bljuta Hadžiahmetović je rođen 1887. godine u Novom Pazaru od oca Emin-age i majke Jalduze.[2] Novi Pazar se tada još uvek nalazio pod Turcima kao središte Novopazarskog sandžaka, upravne jedinice Osmanskog carstva. Aćif Hadžiahmetović je bio etnički Albanac, a njegova porodica se iselila iz Đakovice u Novi Pazar.[2] Patronim Hadžiahmetović je uzeo po dedi Ahmetu koji je bio hadžija,[2] ali je ipak zadržao očevo prezime Bljuta koje je posebno naglašavao i isticao tokom okupacije od 1941. godine kako bi se definisao kao Albanac kod nemačkih nacističkih vlasti. Pored maternjeg albanskog jezika, govorio je još turski i srpski.[3]

Završio je nižu gimnaziju u Novom Pazaru nakon čega je radio kao sudski pisar i sekretar opštine u Vučitrnu.[3] Završio je tursku vojnu akademiju u Bitolju,[3] istu onu koju je i završio Mustafa Kemal Ataturk. Kao oficir sa činom kapetana, borio se u Balkanskim ratovima i dobio nemački gvozdeni krst II klase za hrabrost.[3] Nakon što je srpska vojska oslobodila Novi Pazar, pobegao je u Tursku 1913. godine.

Aćif Hadžiahmetović i njegova supruga Mahija nisu imali dece, ali su usvojili dvoje siročadi iz Đakovice, Ćamila i Mejremu.[4]

Po povratku u Novi Pazar nakon rata, učlanjuje se u Džemijet — muslimansko-albansku islamističku, protursku i separatističku stranku. Stranka je bila aktivna na geografskom prostoru Makedonije, Kosova, Metohije i Raške. Kao član Džemijeta od osnivanja te stranke 1919. godine, izabran je za gradonačelnika Novog Pazara 1920. godine.[4] Bio je izabran i za predstavnika oblasti Sandžaka u skupštini Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1923. godine. Lider partije i albanski nacionalista Ferhat-beg Draga je bio njegov najbliži saradnik. Zbog svog ekstremističkog i separatističkog programa, kršenja državnog i ustavnog poretka Kraljevine SHS, zbog rada na razbijanju Kraljevine SHS i stvaranju Velike Albanije, stranka Džemijeta je zabranjena 1924. godine, a njen lider Ferhat-beg Draga je uhapšen i osuđen na 20 godina zatvora. Takođe glavni razlog za zabranu partije je bio taj što je bila podržana i finansirana iz ambasade fašističke Italije.[5] Stranka je otvoreno radila na stvaranju Velike Albanije i ujedinjenu Albanaca i muslimana iz Raške oblasti. Hadžiahmetović je preživeo dva atentata.[4]

Kolaboracija i zločini nad Srbima

uredi

Hadžiahmetović je organizovao ceremonijalnu dobrodošlicu i službeni banket u Novom Pazaru nemačkim okupacionim snagama 16. aprila 1941.[6] U aprilu 1941. komanda nemačke okupacione vojske ga je postavila na čelnu funkciju u Novom Pazaru.[7] Hadžiahmetović je osnovao upravni odbor u Novom Pazaru od 11 članova od kojih su bili svi Albanci, i takođe je uspostavio muslimansku žandarmeriju koja je bila proalbanska i čiji su pripadnici nosili albanske simbole.[8] Bio je jedan od potpisnika Sarajevske rezolucije 1941. Iste godine, njegove snage su počele da sprovode ratne zločine nad srpskim civilnim stanovništvom, i da ubijaju Albance koji su se protivili njegovoj vlasti.[1] Kako bi nesmetano sprovodio svoju politiku, okupio je mnoge muslimane Novog Pazara i okoline, a zatim i pozvao u pomoć i albansku miliciju pod izgovorom da se brani od komunista i zajedno sa njima je 1941. godine izvršio proterivanja, paljevine, pljačke, pokolje i masovne zločine nad Srbima. Istovremeno sa albanskim oficirima kao što je bio Šaban Poluža koji je bio pod njegovom komandom, i koji je takođe bio odgovoran za krvava ubistva i masakr nad 150 srpskih civila u Ibarskom Kolašinu septembra 1941,[9][10] organizovao je odbranu oblasti od napada četničkih i partizanskih snaga pokreta otpora.[11] Da bi narod što više zastrašio, naredio je da se podignu dva vešala — jedna na glavnom trgu u Novom Pazaru, a druga u srezu Štavičkom u Suvodolu.

Projekat Velike Albanije

uredi

Glavni cilj albanskih kolaboracionih snaga bio je stvaranje Velike Albanije koja bi uključivala i Novi Pazar u njenom sastavu. Kao posledica toga, učinjeni su napori da se muslimansko stanovništvo Novog Pazara prisilno albanizuje, a ono što je najviše izazvalo revolt među lokalnim muslimanima kao deo takve politike, bila je zabrana nošenja fesa.[11] Hadžiahmetović je postavio Ahmeta Dacu za sreskog načelnika, a prvi neodložan zadatak bio je da srezove: Deževski, Štavički i Cjenički koji su bili naseljeni muslimanskom većinom pripoji kraljevini Velikoj Albaniji koja je bila protektorat fašističke Italije. Uz podršku hodže Ramiza Paljevca, Ejupa Ljajića, Vladimira Zolatarevskog i Osmana Džanefendića, Hadžiahmetović je pod okriljem okupatora obezbedio i pomoć albanske milicije. Kada su prve albanske vojne snage prodrle u Novi Pazar oktobra 1941, Hadžiahmetović je držao javni govor u kojem je upozoravao javnost da su oni "Albanci, a ne Bošnjaci" izjavivši: "Iza nas stoji tri miliona Albanaca, naš Pazar je centar Albanije i mi ćemo stvoriti Veliku Albaniju".[11] Tokom još jednog javnog govora, zabeležena je Hadžiahmetovićeva izjava da je "stanovništvo koje zauzima sve zemlje — od Raške do najjužnije tačke Albanije — albansko".[11]

Godine 1943, pridružio se Drugoj prizrenskoj ligi kao izabrani član centralnog odbora.[12] Par meseci kasnije, nakon priključivanja Mitrovice u sastav Velike Albanije, postao je predstavnik regiona u albanskom parlamentu zajedno sa Ferhatom Abidijem, Husenom Husnijem i Šabanom Mustafom.[13]

Učešće u holokaustu

uredi

Za vreme Hadžiahmetovićeve vladavine, 1942. godine, celo jevrejsko stanovništvo Novog Pazara koje je brojalo 221 ljudi je pohapšeno, zatim poslato u koncentracioni logor Sajmište i tamo ubijeno.[14]

Smrt

uredi

Nakon što su partizani oslobodili Novi Pazar, u novembru 1944. godine, Hadžiahmetović je pobegao i predao se u Đakovici. Nakon toga partizani ga sprovode u Novi Pazar gde je javno streljan 21. januara 1945. godine zbog saradnje sa okupatorom i zbog zločina nad Srbima i zbog ubistava oko 7.000 Srba.[15]

Nasleđe

uredi

Krajem 2000-ih Bošnjačko nacionalno vijeće pokrenulo je proces istorijske rehabilitacije Aćifa Hadžiahmetovića. Među pojedinim pristalicama rehabilitacije našao se političar i muftija Muamer Zukorlić, koji ga je hvalio u javnosti izjavivši: "Aćif-efendija je naš heroj",[16] iako je on bio Albanac koji je javno naglašavao svoju nacionalnu pripadnost ne prezajući pritom da zarad svojih političih ciljeva ubije svakog muslimana neistomišljenika koji se protivio njegovoj vlasti i njegovoj politici prisilne albanizacije. Kampanja je kulminirala otkrivanjem spomen-ploče posvećene Hadžiahmetoviću 3. avgusta 2012. u Novom Pazaru. Na otkrivanju spomen-ploče prisustvovali su tadašnji ministar bez portfelja u Vladi Ivice Dačića, Sulejman Ugljanin, predsednik Bošnjačkog nacionalnog vjeća Esad Džudžević i zamenik gradonačelnika Novog Pazara Ahmedin Škrijelj. Ministarstvo pravde i državna uprave je naložilo upravi u Novom Pazaru da ukloni tablu.[17] Na fudbalskoj utakmici između Novog Pazara i Crvene zvezde u oktobru 2009. godine, navijači Novog Pazara istakli su transparent na kome je pisalo "Stadion Aćif Efendija".

Protivnici rehabilitacije Hadžiahmetovića naglašavaju da se borio za projekat stvaranja Velike Albanije, da mu je cilj bio da albanizuje muslimane u Sandžaku, da je sarađivao sa okupatorom tokom celog perioda rata, da je slao komuniste u koncentracione logore, kao i da je radio na eliminaciji Srba, Jevreja i Roma stvarajući tako etnički čistu Veliku Albaniju. Zbog svoje kolaboracije odlikovan je Gvozdenim krstom od strane Nacističke Nemačke.[18] Zvanično u Srbiji Hadžiahmetović ima status ratnog zločinca.

Vidi još

uredi

Reference

uredi
  1. ^ a b Zečević, Miodrag Đ.; Popović, Jovan P. (2000). Dokumenti iz istorije Jugoslavije: državna komisija za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača iz Drugog svetskog rata, tom IV (PDF). Belgrade: Arhiv Jugoslavije. str. 49—50. 
  2. ^ a b v Živković 2012, str. 72.
  3. ^ a b v g Živković 2012, str. 75.
  4. ^ a b v Azizi, Ismet. „Përvjetori i 67-të i pushkatimit të liderit politik e ushtarak të Sanxhakut të Pazarit të Ri”. Mesazhi (na jeziku: Albanian). Arhivirano iz originala 17. 01. 2013. g. Pristupljeno 11. 01. 2013. 
  5. ^ Novosti, Mr Pavle Dželatović: Aćif Bljuta vođa krvavog talasa, pristupljeno oktobar 2012.
  6. ^ Živković, Milutin (09. 11. 2013). „Sandžak hoće svoju istoriju”. Večernje Novosti. Belgrade, Serbia. Pristupljeno 17. 10. 2017. 
  7. ^ „Džudžević: Nismo očekivali ovakvu "histeriju" oko Aćifa”. Press online. Tanjug. 09. 8. 2012. Arhivirano iz originala 11. 08. 2012. g. Pristupljeno 23. 08. 2012. „u aprilu 1941. godine, komanda nemačke okupacione vojske je postavila na čelnu funkciju u Novom Pazaru.” 
  8. ^ Maliković, Milija K. (1971). Raška i okolina. Istorijski arhiv. str. 81. Pristupljeno 04. 9. 2012. 
  9. ^ Antonijević, Nenad. Stradanje srpskog i crnogorskog civilnog stanovništva na Kosovu i Metohiji 1941. godine. str. 362. „Više hiljada vulnetara i žandarma pod komandom Bislima Bajgore i Šabana Poluže napali su Ibarski Kolašin 30. septembra….Vulnetari su u Ibarskom Kolašinu 1941. ubili 150 ljudi.” 
  10. ^ Jakšić, Slobodan (1996). Prosveta i škole u starom Kolašinu. Ars Libri. str. 116. OCLC 69423634. „Ovaj napad je toliko bio divljački i krvnički da su ga Nemci nazvali "krvavi talas".” 
  11. ^ a b v g Šušević, Izudin (2001), „Dnevnik događaja u Novom Pazaru”, Novopazarski zbornik, Novi Pazar, Museum Ras 
  12. ^ Neuwirth, Hubert. Widerstand und Kollaboration in Albanien 1939–1944. Otto HarrassowitzVerlag. str. 145. ISBN 9783447057837. Pristupljeno 11. 01. 2013. 
  13. ^ Ligjëvënësit Shqiptarë 1920–2005, Parliament of Albania, str. 41 
  14. ^ Mušović, Ejup (1979). Etnički procesi i ethnička struktura stanovništva Novog Pazara. Etnografski Institut. str. 48. 
  15. ^ Mehonić, Almir (13. 08. 2012). „Aćif efendija okupirao Vladu”. Al Jazeera. Arhivirano iz originala 17. 08. 2012. g. Pristupljeno 23. 08. 2012. „Još prije toga srbijanska javnost je Hadžiahmetovića optužila da je za vrijeme Drugog svjetskog rata sa svojom oružanom jedinicom bio u službi fašističke Njemačke i da su ga partizani strijeljali 1945. godine, jer je bio odgovoran za ubistvo blizu 7.000 Srba. Uslijedila je odluka Vlade: “Skidaj Aćifa, jer je bio saradnik okupatora”.” 
  16. ^ Zukorlić, Muamer (15. 08. 2012). „Zukorlić: Aćif-efendija naš heroj”. Danas. B92. Pristupljeno 23. 08. 2012. „Bošnjaci su jedini narod u Evropi koji nikada nije imao fašističku niti bilo koju srodnu ideologiju. Aćif-efendija je naš heroj, rekao je muftija Zukorlić.” 
  17. ^ „Odalović: Naloženo uklanjanje table Aćif-efendiji”. Beta. 23. 08. 2012. Pristupljeno 23. 08. 2012. „Ministarsvo pravde i državne uprave je naložilo upravi u Novom Pazaru da ukloni tablu posvećenu Aćif-efendiji, upravniku Novog Pazara u Drugom svetskom ratu, izjavio je sekretar Vlade Veljko Odalović.” 
  18. ^ Ćorović, Aida (07. 8. 2012). „Aida Ćorović: BNV rehabilituje Kurtu i Murtu”. Sandžačke novine. Arhivirano iz originala 05. 6. 2014. g. Pristupljeno 23. 08. 2012. „Njegovo ime danas zagovornici iz BNV uporno vezuju za odbranu bošnjačkog življa u Sandžaku od četnika, ali se prećutkuje činjenica da je on bio eksponent Velike Albanije, da je njegov zadatak bio da albanizuje bošnjačko stanovništvo u Sandžaku i da je sve vrijeme okupacije sarađivao s okupatorom i poslao veliki broja novopazarskih komunista i učesnika NOR-a u logore. Istovremeno, u vreme strašnih pokolja koje su počinili četnici pod vodstvom Pavla Đurišića na sjeveru Crne Gore, Bljuta nije reagovao iako je bio u poziciji da ih spriječi ili minimalizuje….Za saradnju sa okupatororn, Bljutu je nacistička Njemačka nagradila gvozdenim krstom.” 

Literatura

uredi

Spoljašnje veze

uredi
Preuzeto iz „https://sr.wiki.x.io/w/index.php?title=Аћиф_Хаџиахметовић&oldid=28719004”