Aleksije I

Patrijarh Aleksije I je bio Patrijarh moskovski i sve Rusije od 4. februara 1945. do 1970. godine. Bio je patrijarh ruski više od 25 godina - najduže u istoriji Ruske pravoslavne crkve.

Aleksije I
Patrijarh Moskovski i sve Rusije
Lični podaci
Datum rođenja	27. oktobar 1877.
Mesto rođenja	Moskva, Rusija
Datum smrti	1970.
Mesto smrti	Peredelkino, Sovjetski Savez
Patrijarh Moskovski i sve Rusije
Godine	1945.

Poreklo, obrazovanje, vojna služba

Bio je potomak dinastije Rurikoviča, Ivana III i Sofije Paleolog praunuk u 13tom kolenu . Bio je prvorođeni u porodici Vladimira Simjnskog (1853-1929), koji je kasnije imao i drugu decu: Anu (1878), Andreja (1882), Filareta (1885), Aleksandra (1887). Vladimir Simjanski je služio u kancelariji moskovskog generalnog guvernera, zatim u Sirotištu; 1891. penzionisan je sa titulom komornik u Carskom dvoru i doživotno je raspoređen u Kancelariju Svetog sinoda RPC.

Osnovno obrazovanje stekao je kod kuće. Od 1888. do 1891. studirao je na Lazarevskom Institutu Orijentalnih jezika, koji se tada sastojao od petogodišnje gimnazije i posebnih odeljenja sa trogodišnjim trajanjem studija za arapski, persijski, turski jezik, kao i istorija, dr. jezici i kultura zemalja Istoka i Zakavkazja.

1891. premešten je u Moskovski licej Carevića Nikolaja, čiji je direktor u to vreme bio monarhista Vladimir Gringmut. Obrazovanje u ovoj ustanovi imalo je značajan uticaj na svetonazor mladih, zbližio se sa moskovskim monarhističkim pokretom, a kasnije, 1908. godine u Tuli izabran za predsednika pokrajinskog odeljenja Saveza ruskog naroda.

Po završetku Liceja 1896. godine, upisao je Pravni fakultet Moskovskog univerziteta, nastavljajući da živi u Liceju. Radio je pod rukovodstvom profesora međunarodnog prava Grofa Leonida Kamarovskog, napisao je svoje delo "" "Borci i neborci tokom rata." Diplomirao na Univerzitetu sa diplomom 1. stepena.

1899-1900 bio je na vojnoj službi kao dobrovoljac u samogitskom 7. grenadirskom puku. Penzionisan u činu zastavnika.

Godine 1900. upisao je Moskovsku bogoslovsku akademiju, na kojoj je diplomirao 1904. godine sa doktoratom teologije „Koncepti preovlađujući u savremenom moralnom i pravnom poretku svest pred sudom mitropolita Filareta ”.

Monaštvo i učenje

9. februara 1902. u zamonašen je u Getsimanskom skitu Trojice-Sergijeve lavre od episkopa Arsenija. 17. marta iste godine rukopoložen je u čin jerođakona a, 21. decembra 1903. u jeromonaha.

1904.-1906. bio je inspektor u Pskovskoj bogosloviji, u isto vreme je predavao Sveto pismo Novog zaveta. Godine 1906. postao je arhimandrit i rektor Tulske bogoslovije.

6. oktobra 1911. izabran je za rektora Novgorodske bogoslovije i ujedno iguman Manastira Antonijev.

Episkop pri Patrijaršiji

28. marta 1913. godine, car Nikolaj II je odobrio izveštaj Svetog sinoda o izboru arhimandrita Aleksija za episkop tihvinskog i vikarnog episkopa Novgorodske eparhije gde je arhiepiskop Arsenije (Stadnitski bio eparhijski episkop).

Nakon revolucije 1917., u januaru 1920. godine, zajedno sa mitropolitom novgorodskim Arsenijem je uhapšen, ali su ubrzo oba episkopa oslobođena. U novembru 1920. pojavio se pred sudom pod optužbom za neovlašćeno ispitivanje relikvija svetaca uoči njihove obdukcije od strane vlasti i osuđen je na uslovnu kaznu.

21. februara 1921. patrijarh Tihon na zahtev mitropolita petrogradskog Venjamina (Kazan)imenovan je za episkopa jamburškog, i prvog vikara Petrogradske eparhije. Nakon preseljenja u Petrograd, živeo je u Kuća u Kazanskoj katedrali, zatim u Lavri Aleksandra Nevskog.

29. maja 1922. godine, nakon hapšenja mitropolita Venjamina (Kazanskog), preuzeo je upravu eparhije.

Odbio je da se potčini obnoviteljskoj Vrhovnoj crkvenoj upravi mitropolita Antonina (Granovskog). S obzirom na poslednji ultimatum, da prizna vlast ili napusti Petrograd, on je 24. juna 1922. podneo ostavku na dužnost privremenog administratora eparhije. Dva meseca kasnije, zajedno sa još jednim Petrogradskim vikarom, episkopom Nikolajem (Jaruševičem) iz Peterhofa, uspostavio je „Petrogradsku autokefalnost“, koja je izjavila lojalnost vlastima, ali se nije pridružila nijednom pokretu.

U oktobru 1922. uhapšen je pod optužbom za „kontrarevolucionarnu aktivnost“, osuđen i krajem iste godine prognan na tri godine u grad Karkaralinsk (sada u Karagandskoj oblasti), gde je imao priliku da služi u gradskoj crkvi; bio u prepisci sa patrijarhom Tihonom i mitropolitom Sergijem (Stragorodskim).

U martu 1926. dozvoljeno mu je da se vrati u Lenjingrad, gde je nastavio svoju borbu protiv obnoviteljstva. Septembra 1926. godine mitropolit Sergije imenovao ga je za upravnika Novgorodske eparhije sa titulom arhiepiskopa Tihvina, kasnije Hutinjskog (eparhijski episkop Mitropolit Arsenije bio je u egzilu u Centralnoj Aziji i nije mogao da upravlja eparhijom). U to vreme živeo je u očevom stanu u ulici Boljšaja Dvorjanska na Petrogradskoj strani. Obično je služio u drvenoj Trojice-Petrovskoj crkvi na Petrogradskoj strani (srušena 1936).

Od 1927. do 1935. - bio je član Privremenog patrijaršijskog svetog sinoda, čiju je legalizaciju postigao mitropolit Sergije (Stragorodski). Podržavao je crkveno-politički kurs potonjeg. Jedan od zahteva za mitropolita Sergija (Stragorodskog), izražen u pismu sveštenstva i laika Lenjingrada, suprotan „Deklaraciji iz 1927. godine“, koja je predočena mitropolitu Sergiju 12. decembra 1927. godine, bio je: „Da se ​​revidira sastav Privremenog patrijaršijskog sinoda i uklone iz njega sporne osobe, posebno mitropolita Tverskog Serafima (Aleksandrov) i arhiepiskopa Aleksija (Simanskog)“.

U avgustu 1933. imenovan je za mitropolita Novgoroda (nakon zvaničnog prelaska Vladike Arsenija u Taškentsku eparhiju).

5. oktobra 1933. godine, po odlasku u penziju mitropolita Serafima (Čičagova), regionalnog mitropolita Lenjingrada preuzeo je njegov tron. Stigao u Lenjingrad 29. oktobra; nastanili se u odajama igumena Novodevičkog manastira u blizini moskovske ispostave; 1937. iseljen je odatle i živeo je u zvoniku katedrale kneza Vladimira; od 1940. - u horu Nikoljdansko-pomorske crkve, gde je od tada obično služio.

Tokom Velike čistke 1937-1938, streljano je oko 800 sveštenika i đakona koji su služili na „području Lenjingradskog mitropolita“, a do 1941. broj crkava koje su služile na ovoj teritoriji, uključujući Lenjingrad, pao je na ispod 20.

Tokom opsade Lenjingrada, boravio je u gradu, obavljao liturgije i molitve, propovedao, ohrabrivao i tešio vernike. Radnim danima, često bez đakona, i sam je pričešćivao i čitao opela. Stalno se obraćao svom stadu patriotskim porukama.

”Pravoslavna ruska crkva, zajedno sa svim narodima velikog Sovjetskog Saveza, gori jednom željom - da na svaki mogući način pomogne napredujućoj Crvenoj armiji. Lenjingradska eparhija - sveštenstvo i vernici, inspirisani patriotskim pokretom čitavog sovjetskog naroda, od prvih dana Velikog otadžbinskog rata naše otadžbine protiv omraženih nemačkih fašističkih osvajača počeli su da podržavaju vojno -patriotske mere usmerene na izgradnju i jačanje odbrana SSSR-a i našeg grada-fronta, herojski su branili njegov integritet. Lenjingradska biskupija pod blokadom, koju ja vodim, do sada je u gotovinski fond odbrambenog fonda zemlje uplatila 3.182.143 rubalja, kao i donacije vrednih stvari. Vodeći se apelom patrijarhalnog poziva, mitropolita moskovskog Sergija, eparhija doprinosi još 500.000 rubalja za izgradnju kolone tenkova koja nosi ime Dmitrija Donskoja. Prikupljanje sredstava se nastavlja sa verom u nepokolebljivu pobedu našeg pravednog cilja nad krvavim ludilom fašizma. Ozbiljno se molimo Bogu za pomoć u vašem velikom istorijskom pozivu - da branimo čast, slobodu i slavu naše zemlje.” Aleksije - mitropolit Lenjingradski

4. septembra 1943. bio je zajedno sa mitropolitima Sergijem (Stragorodskim) i Nikolajem (Jaruševičem) na sastanku sa Staljinom u Kremlju. Rezultat sastanka je bilo Staljinovo uputstvo o izboru patrijarha i dozvola za otvaranje crkvenih obrazovnih ustanova; Vjačeslav Molotov postao je partijski kustos crkvene politike, njen direktni vodič - pukovnik Državne bezbednosti Georgij Karpov.

8. septembra 1943. učestvovao je na Arhijerejskom saboru, koji je na patrijaršijski presto izabrao mitropolita Sergija. Bio je stalni član Svetog sinoda formiranog pod patrijarhom Sergijem. 10. decembra 1943. godine, čak i pre oslobađanja Novgoroda od okupacije, dobio je titulu „mitropolita Lenjingrada i Novgoroda“.

Bio je veoma oprezan prema prvim izjavama vernika o otvaranju crkava. Tako je u decembru 1943. na kolektivnu molbu za nastavak službi u kapeli Blažene Ksenije stavio rezoluciju: „Potrebno je pokrenuti peticiju za otvaranje kapele“.

Patrijaršijski period

Patrijarh Sergije (Stragorodski) umro je 15. maja 1944. godine. Prema njegovom testamentu, sačinjenom u oktobru 1941. godine, Njegova Milost Aleksije je postao administrator patrijaršije.

2. februara 1945. mitropolit Aleksije je izabran za patrijarha moskovskog i cele Rusije na prvom Pomesnom saboru Patrijaršijske crkve (a ne obnovljenika) posle 1918. godine.

10. aprila 1945. održan je sastanak Patrijarha i Staljina na kome su sa crkvene strane učestvovali i mitropolit Nikolaj (Jaruševič) i protoprezviter Nikolaj Kolčicki, šef poslova Moskovske patrijaršije; Vladu je, osim Staljina, zastupao V. Molotov.

Staljin je arhijerejima izložio svoju viziju doprinosa Moskovske patrijaršije jačanju međunarodnih pozicija Sovjetskog Saveza, usmeravajući ih da preuzmu vodeću ulogu u univerzalnom pravoslavlju, steknu potrebne kontakte i politički neutrališu anti Sovjetska ruska emigracija. Razgovaralo se i o mogućnostima proširenja mreže bogoslovskih škola i stvaranja crkvene izdavačke i štamparske baze.

Od 27. maja 1945. do 26. juna 1945. patrijarh Aleksije je uz dozvolu Staljina, koji mu je obezbedio „ličnu zaštitu u civilu“, napravio prvo hodočašće u istoriji moskovskih prvosveštenika u Svetu zemlju (Jerusalim, Aleksandrija, Kairo, Bejrut, Damask i Lida), posetivši istočne patrijarhe. Tokom putovanja politički cilj je bio povezivanje neslovenskih pravoslavnih crkava sa Moskovskom patrijaršijom, što je donekle uspelo u odnosu na antiohijskog patrijarha Aleksandra III. Tokom posete, Aleksije I se sastao i sa koptskim patrijarhom Makarijem III.

Srpska crkva je 22. oktobra 1945. formalizovala prenos Mukačevsko-praševske eparhije u kanonsku nadležnost Moskovske patrijaršije. Takođe je poznato da je u proleće 1946. godine tajnom odlukom vlade SSSR -a ukinuta Grkokatolička crkva Ukrajine na teritoriji SSSR -a, njeno stado i sveštenstvo (sa izuzetkom prethodno uhapšenih). episkopi bili su ponovo ujedinjeni sa Ruskom pravoslavnom crkvom, koja je primila na korišćenje sve grkokatoličke crkve u zapadnoj Ukrajini.

Od otvaranja Trojice-Sergijeve lavre na Uskrs 1946. godine, on je njen sveti arhimandrit. Brigom patrijarha Aleksija Lavra je brzo postala duhovno središte ruskog pravoslavlja.

Od 20. maja do 3. juna 1946. boravio je u zvaničnoj poseti Bugarskoj.

Kada mu je predsedavajući Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR -a Nikolaj Švernik 23. avgusta 1946. godine uručio prvi državni orden Radničke Crvene zastave, rekao je: „Dozvolite mi, dragi Nikolaj Mihajlovič, da se u vašoj ličnosti zahvalim Vrhovni sovjet našeg Saveza i vlada na čelu sa našim velikim vođom Josifom Vissarionovičem Staljinom za veliku pažnju prema meni, izraženu dodelom Ordena radne crvene zastave.

U proleće 1947. godine, patrijarh je zatražio od Saveta za poslove Ruske pravoslavne crkve da podnese peticiju vladi da neke od ranije zaplenjenih relikvija prenese Patrijaršiji i eparhijama, što je vlada delimično zadovoljila (posebno, relikvije) Aleksija prenete su u Bogojavljensku katedralu u Moskvi, uprkos negativnom stavu Sabora po ovom pitanju.

Od 1. do 15. juna 1947. boravio je u zvaničnoj poseti Rumuniji .

U maju 1948. posetio je Harkov, Poltavu, Kijev i Černigov.

U julu 1948. u Moskvi je svečano proslavljena 500. godišnjica autokefalnosti Ruske crkve.

Od sredine 1948. stav države prema Crkvi i religiji postao je mnogo oštriji. Počele su represije protiv pojedinih aktivnih episkopa, a aktivno mešanje Sabora u kadrovsku politiku Patrijaršije postalo je otvoreno.

Godine 1952, na 75. godišnjicu patrijarha, vlada je Moskovskoj patrijaršiji dodelila teritoriju nekadašnjeg imanja Kolichevs-Bode Lukino (Peredelkino). Tu je postavljena patrijarhalna rezidencija u blizini Moskve.

Još ranije, 1946. godine, u Uspenskom manastiru u Odesi počelo je opremanje letnje rezidencije Patrijarha.

Posle Staljina

Centralni komitet KPSU je 7. jula 1954. usvojio rezoluciju „O velikim nedostacima naučne ateističke propagande i merama za njeno poboljšanje“, koja je pozvala partijske organizacije da se aktivno bore protiv „verskih predrasuda i sujeverja“, da razotkriju „reakcionarnu suštinu i štetu religije “. 10. novembra iste godine Centralni komitet Komunističke partije Sovjetskog Saveza izdao je rezoluciju „O greškama u vođenju naučne i ateističke propagande među stanovništvom“, koja je označila privremenu obustavu aktivnog napada na religiju .

U septembru 1956. otputovao je u Kišinjev. U septembru 1957. boravio je u zvaničnoj poseti Bugarskoj, a od 11. do 31. oktobra iste godine - Jugoslaviji.

Dana 17. maja 1958. Patrijarha je, zajedno sa mitropolitom Nikolajem (Jaruševičem), primio Nikita Hruščov kao šef vlade SSSR -a; razgovor, tokom kojeg je patrijarh postavio niz zahteva, ulio mu je određeni optimizam. Međutim, u jesen iste godine u partijskom aparatu pobedila je linija za frontalni napad na religiju i verske organizacije u SSSR-u.

Krajem 1958. započela je nova velika kampanja za iskorenjivanje religije u SSSR-u, koju je pokrenuo Hruščov: crkve (posebno u Ukrajini, Belorusiji i Moldaviji) bile su zatvorene na stotine, mnoge su odmah uništene. Zatvoreno je više od 40 manastira, uključujući Kijevo-Pečersku lavru, pet od osam bogoslovija je likvidirano, objavljivanje časopisa Egzarhije Ukrajine „Pravoslavni visnik“ (obnovljeno 1968. godine) prekinuto, broj episkopa smanjen. Neki od najaktivnijih verskih vođa bili su predmet krivičnog gonjenja, tokom uskršnjih službi organizovane su provokacije i zverstva, jedan broj sveštenika javno je uklonio svoje dostojanstvo i angažovao se u ateističkoj propagandi koju je finansirala država. U početku je patrijarh pokušavao da se odupre anticrkvenom napadu u meri svojih ograničenih mogućnosti. Tokom sastanka sa Karpovom 20. februara 1959. godine, patrijarh je protestovao protiv poreza na proizvodnju sveća i napada u štampi na crkvu i sveštenstvo, na šta je Karpov odgovorio da se dekreti neće otkazati i da se moraju u potpunosti primeniti; po pitanju otvaranja „13-15 crkava“, što je, prema patrijarhovim rečima, ranije obećao Hruščov tokom njihovog susreta, Karpov je „podsetio patrijarha da N. S. Hruščov nije obećao otvaranje novih crkava, ali je naveo da, kada pismo bude poslato, vlada će razmotriti ovo pitanje”.

Tokom 1959. patrijarh je neuspešno tražio sastanak sa Hruščovom , poslao mu je pismo i belešku, što je Karpov smatrao „kao neku vrstu žalbe Savetu“ (kako je to direktno izjavio patrijarhu) [32]. U pismu Karpovu od 20. novembra 1959. godine, patrijarh je izneo spisak (11 tačaka) problema koje bi želeo da pokrene u razgovoru sa Hruščovom, od kojih je prvi bio: „1. Kontinuirani napad na sveštenstvo i vernike pod zastavom antireligiozne propagande, sa izopačenjima i neproverenim činjenicama, sa zaključcima koji vređaju verska osećanja vernika, sa diskreditacijom sveštenstva uopšte u očima ljudi u cilju diskreditacije čitava crkva i njeni službenici “. 10. decembra iste godine, patrijarha i druga lica primio je Karpov, koji je, saslušavši zabrinutost patrijaršije, posebno rekao da je „naučna i ateistička propaganda postojala i da će se nastaviti, a biće sprovedeno u još širim razmerama - ovo je zakon razvoja našeg društva “; rezimirajući razgovor, Karpov je rekao: „Još jednom kažemo da sa naše tačke gledišta nema pitanja za podizanje vlade u ovim pitanjima“. To je bio poslednji susret Karpova sa patrijarhom.

Sveti sinod je 30. decembra 1959. godine doneo rezoluciju: „Bivši protojerej i bivši profesor Lenjingradske bogoslovske akademije Aleksandar Osipov, bivši protojerej Nikolaj Spaski i bivši duhovnik Pavel Darmanski, i drugi duhovnici koji su javno prkosili imenu Božijem, trebalo bi smatran izopštenim iz sveštenstva i lišenim svakog pričešća. ...> Evgraf Duluman i drugi bivši pravoslavni laici, koji su proklinjali ime Božje, trebalo bi da budu izopšteni iz Crkve“.

U februaru 1960. godine, na sastanku Konferencije sovjetske javnosti za razoružanje (Moskva, 1960), patrijarh je govorio o istorijskim zaslugama Pravoslavne crkve i o činjenici da ona danas nepravedno „doživljava napade i osudu“.

Verovatno zbog činjenice da je govor percipiran kao nelojalan i prkosan, mitropolit Krutitski i Kolomna Nikolaj (Iarushevich) preuzeo je njegovo stvarno autorstvo. Dana 21. aprila 1960. u izveštaju na Svesaveznom sastanku opunomoćenika Saveta za pitanja Ruske pravoslavne crkve pri Savetu ministara SSSR-a, novi predsednik Saveta Vladimir Kurojedov citirao je u izvod iz patrijarhovog govora na javnoj konferenciji, rekao je: „Ovaj govor je u suštini bio napad na naučnu i ateističku propagandu. Sabor je objasnio patrijarhu da su takvi stavovi neprijateljski raspoloženi. Patrijarh i mitropolit Nikolaj bili su upozoreni da će sovjetski državni organi oduzeti sveštenicima koji vrše antisovjetske napade i kršenje zakona o kultovima pravo da se bave crkvenim aktivnostima i privesti ih pravdi “.

Početkom juna 1960. ponovo je pokušao da pošalje pismo Hruščovu, koje je 7. juna arhimandrit Pimen (Hmelevski) odneo preko punomoćnika u Kremlj.

15. juna 1960. godine održan je razgovor između Kuroiedova i patrijarha, na kojem je patrijarh ubeđen o „potpuno nezadovoljavajućoj isporuci“ spoljnog rada patrijaršije. Kurojedov je zahtevao da se mitropolit Nikola ukloni sa mesta predsedavajućeg OIKR -a i sa krutičke katedre, što je učinjeno u fazama.

Savet za pitanja Ruske pravoslavne crkve je na svom sastanku 12. septembra 1960. između ostalog odlučio: „1. Prepoznati svrsishodnost ulaska Ruske pravoslavne crkve u članove Svetskog saveta crkava kako bi se povećala pažnja na prirodu i smer njenog delovanja u interesu mira. 3. Uputite druga Kuroedova da razgovara sa patrijarhom Aleksijem po pitanju pristupanja Ruske pravoslavne crkve Svetskom savetu crkava “. Iste godine Aleksije odlazi u inostranstvo, gde se 25. novembra 1960. sastao sa koptskim patrijarhom Kirilom.

U novembru - decembru 1960. hodočastio je u zemlje Bliskog i Srednjeg istoka (Aleksandrija, Kairo, Damask, Liban i Jerusalim).

Godine 1961. nije mogao da odoli zahtevu Saveta za poslove Ruske pravoslavne crkve da se uloga rektora u parohijama ograniči na čisto liturgijske i pastirske dužnosti, prenoseći sve ekonomske i finansijske funkcije na izvršna tela verske zajednice ( parohija), odnosno parohijsko veće i starešina, koje su zapravo imenovali državni organi.vlasti. Odgovarajuće izmene u 4. odeljku („O parohijama“) „Pravilnika o upravljanju Ruskom pravoslavnom crkvom“ (usvojenog na Pomesnom saboru 1945) uveo je Arhijerejski savet 18. jula 1961. godine, nakon izveštaja od arhiepiskopa Pimena (Izvekova). Pokušaj pojedinih episkopa na čelu sa episkopom Hermogenom (Golubevim) da postignu njihovo ukidanje 1965. godine, nakon uklanjanja Hruščova, vlasti su potisnule. (Aktivnosti nadbiskupa Hermogena Sinod je 30. jula 1968. godine priznao kao „beskorisne“ za crkvu). Savet 1961. godine takođe je odobrio odluku Svetog sinoda od 30. marta 1961. o ulasku RPC u Svetski savet crkava.

Od 14. jula do 21. jula 1963. u Moskvi i Trojice-Sergijevoj lavri održane su proslave u vezi sa 50. godišnjicom patrijarhove episkopske službe.

U septembru 1964. posetio je Atinu, Ženevu i London. Bio je prvi poglavar Ruske pravoslavne crkve koji je posetio Ujedinjeno Kraljevstvo u pastirskoj poseti. Poseta je izvršena na poziv Majkla Remzija, nadbiskupa Kenterberijskog.

Prvih 10-15 godina, na čelu crkvene uprave, najbliži patrijarhovi saradnici bili su mitropoliti Nikolaj (Jaruševič) i Grigorije (Čukov), kao i protoprezviter Nikolaj Kolčicki. Mitropolit Grigorije je umro 1955. godine, a 1960. godine protoprezviter Nikola je otišao u penziju zbog bolesti i mitropolit Nikola je razrešen. U poslednjoj deceniji patrijarhovog života, njegov lični sekretar Daniil Ostapov uticao je na njega i svakodnevni tok crkvene uprave; spoljni crkveni odnosi patrijaršije bili su u potpunosti u rukama predsedavajućeg OIKR -a, arhimandrita (kasnije mitropolita) Nikodima (Rotova).

Od 1963. izdavačko odeljenje je vodio episkop volokolamski Pitirim (Nečajev). Aleksi (Ridiger) je od 22. decembra 1964. bio upravnik Moskovske patrijaršije. Arhiepiskop Filaret (Denisenko) imenovan je 14. maja 1966. za egzarha Ukrajine (25. februara 1968. uzdignut u čin mitropolita).

4. februara 1970. godine proslavljena je 25 godina od ustoličenja patrijarha Aleksija. Junak dana dobio je čestitku od predsednika Saveta ministara SSSR -a Alekseja Kosigina. Poslednja služba je obavljena 14. februara 1970. uveče (celonoćno bdenije na praznik Vavedenja Gospodnjeg).

Pokušaj atentata

1. aprila 1961. godine, u jeku antireligiozne kampanje, tokom celonoćnog bdenija u patrijaršijskoj katedrali Bogojavljenja, napadnut je patrijarh Aleksije. Izvesni građanin, naoružan nožem, napao je patrijarha dok se penjao stepenicama do oltara. Patrijarh je mogao zaštititi glavu štapom, ali je ranjen u rame. Nakon istrage, prestupnik je zvanično proglašen ludim.

Smrt i sahrana

17. aprila 1970. godine, uoči Lazareve subote, patrijarh je preminuo u Peredelkinu od srčane insuficijencije u 93. godini; neposredno pre toga je pretrpeo infarkt miokarda.

Od 18. do 20. aprila kovčeg sa telom novopečenog bio je u Bogojavljenskoj katedrali u Jelohovu. Nakon ograđivanja kovčega oko sabornog hrama, pogrebna povorka je otišla u Trojice-Sergijevu lavru, gde je 21. aprila, nakon Liturgije pređeosvećenih darova, obavljena parastos u neogrevanom prostoru.

Sahranjen je blizu groba mitropolita Makarija (Nevskog), koji je on duboko poštovao, u kripti Uspenske katedrale u Lavri.