Janjevci

данас хрватска мањина на Косову и Метохији

Janjevci su danas hrvatska manjina na Kosovu i Metohiji. Ime su dobili po naselju Janjevo, opština Lipljan, 30 kilometara jugoistočno od Prištine. Ostala naselja u kojima žive su: Okosnica i Šišarka, isto opština Lipljan, i Letnica, Šašare, Vrnavokolo, Vrnez, opština Vitina.

Janjevci
Ukupna populacija
8.161 (1991)
Regioni sa značajnom populacijom
 Srbija (Kosmet)oko 350[1]
 Hrvatskapreko 4.000[2]
Jezici
prizrensko-timočki dijalekat srpskog jezika
Religija
katolicizam[3]
Srodne etničke grupe
kosmetski Srbi

Istorija

uredi

Potiču od trgovaca i rudara iz Dubrovnika , dubrovačkog primorja uključujući Cavtat i Bosne i Hercegovine, koji su tokom 14. veka došli na Kosmet. Katoličku veru su sačuvali do današnjih dana. Prvi put ih spominje papa Benedikt XI 1303. godine koji Janjevo navodi kao središte katoličke župe Svetog Nikole. Janjevci su sačuvali običaj slavljenja krsne slave.

Najproširenija je slava Sveti Nikola koja je ujedno i hramovna slava - Prenos moštiju svetog Nikole u Bari (u Janjevu poznata kao "Sveti Nikola Letnji"), a slede je Sveti Antun, Sveti Sevastijan, Sveta Ana te Velika Gospojina, a posebno se svečano slavio i Đurđevdan. Veče uoči samog praznika su se po okolnim brdima dizali šatori i pravila se "Rifana" - igranka koju bi tradicionalno organizovali mladi Janjevci.

Demografija

uredi
 
Etnički sastav Kosmeta prema popisu iz 1981. godine (plavom bojom označeni Janjevci)

Prema popisu iz 1948. godine na Kosmetu je bilo 5.290 deklarisanih Hrvata ili 0,7% stanovništva, 1961. je bilo 7.251, 1971. 8.264, a 1981. godine 8.718 Hrvata, 1991. Hrvata je bilo nešto manje i to 8.161, a po procenama iz 1998. ima ih samo 1.800. Trenutno je na Kosmetu preostalo nekoliko stotina Janjevaca.

Jezik

uredi

Janjevci govore prizrensko-timočkim ili torlačkim dijalektom srpskog jezika[4], koji oni nazivaju janjevački govor.[5] Branislav Nušić je 1902. godine zapisao kako Janjevci govore vrlo lepim, čistim srpskim jezikom[6], dok je Gligorije Elezović 1911. godine naveo da govore kosovskim dijalektom, kao i Srbi tog područja.[7]

Janjevci u Hrvatskoj

uredi

Janjevci su počeli da migriraju u Hrvatsku već pedesetih godina 20. veka, pretežno u Zagreb. Početkom sedamdesetih godina u zagrebačkoj četvrti Dubravi je postojala značajna zajednica Janjevaca.

Zbog nemira na Kosovu i Metohiji, početkom devedesetih godina i kasnije, počinje intenzivnije iseljavanje u Hrvatsku na zemlju proteranih Srba. 1992. godine neki stanovnici Letničke župe su napustili svoja sela i iselili se u Hrvatsku, njih su hrvatske vlasti naselile u mesta Voćin i Garešnicu u zapadnoj Slavoniji po napuštenim srpskim kućama. Iz Janjeva prvi talas od oko 2.400 ljudi se iselio početkom devedesetih, a drugi od 1.600 se preselio 1996. godine u mesto Kistanje, severna Dalmacija, odakle su nakon operacije Oluja proterani Srbi.[2] Nakon 1999. oko 300 ljudi iz Letničke župe je naseljeno u mestu Dumače kod Petrinje.[8] Janjevaca ima i u Rijeci i Dubrovniku.

Godina Hrvati Udeo
1948 5.290 0.7%
1953 6.201 0.8%
1961 7.251 0.8%
1971 8.264 0.7%
1981 8.718 0.6%
1991 8.161 0.4%
Mesto Opština Popis 1961. Popis 1971. Popis 1981.
Hrvati Udeo Srbi Udeo Hrvati Udeo Srbi Udeo Hrvati Udeo Srbi Udeo
Janjevo Lipljan 3.052 81.1% 47 1.2% 3.761 79.3% 51 1.2% 3.534 69.5% 21 0.4%
Šišarka Lipljan 104 100% 0 0% 101 99.0% 0 0% 51 100% 0 0%
Okosnica Lipljan 73 87.9% 1 1.2% 0 0% 65 85.5% 43 91.5% 0 0%
Letnica Vitina 297 91.4% 10 3.1% 399 87.3% 25 5.5% 696 91.6% 28 3.7%
Vrnavokolo Vitina 529 99.4% 1 0.2% 528 98.7% 6 1.1% 702 98.6% 2 0.3%
Vrnez Vitina 343 88.2% 0 0% 452 93.4% 1 0.2% 654 95.3% 2 0.3%
Šašare Vitina 833 99.2% 3 0.3% 1072 98.9% 0 0% 1.381 99.6% 2 0.1%

Prema popisu iz 2011. godine, koji su organizovale institucije samoproglašene Republike Kosovo, Janjevci nisu prikazani kao posebna kategorija već su uvršteni pod kategoriju Ostali. U Janjevu se tako izjasnilo 234, Letnici 26, a u ostalim janjevačkim naseljima po nekoliko građana.

Mesto Popis 2011 Ostali Udeo
Janjevo 2.137 234 10.9%
Šišarka 0 0 0%
Okosnica 2 2 100%
Letnica 267 26 9.7%
Vrnavokolo 12 7 58.3%
Vrnez 1 1 100%
Šašare 146 7 4.8%

Vidi još

uredi

Reference

uredi

Literatura

uredi