Autohtoni narodi Arktika

Arktički narodi ili cirkumpolarni narodi jeste zajednički termin za raznovrsnu grupu starosedelačkih naroda Arktičkog (cirkumpolarnog) regiona.

Praistorija

Najraniji stanovnici severnoameričkog centralnog i istočnog Arktika su pripadali arktičkoj kulturi malih alata koja je postojala do 2500. godine p. n. e. Narodi ove kulture pripadaju paleoeskimskim kulturama, koje uključuju nezavisnu I i predorsetsku kulturu sa Grenlanda.^[1]^[2] Dorsetska kultura (inuktitut: tuniit ili tunit) odnosi se na naredne naseljenike centralnog i istočnog Arktika. Dorsetska kultura se dalje razvijala zbog tehnoloških i ekonomskih promena tokom perioda 1050—550 p. n. e. Sa izuzetkom poluostrva Kvebek/Labrador, dorsetska kultura je nestala oko 1500. n. e.^[3]

Dorset/tulska tranzicija kulture datira iz perioda oko 9—10. veka. Naučnici veruju da je bilo međusobnog mešanja dveju kultura u smislu razmene tehnologija, kao što su izrada glava harpuna. Takođe je moguće da su Tuli našli ostatke Dorseta i preuzeli njihovu kulturu.^[4] Drugi pak veruju da su Tuli zamenili Dorsete.

Istorijski i savremeni narodi

Do 1300. godine, Inuiti, današnji stanovnici Arktika i potomci kulture Tula bili su stacionirani na zapadu Grenlanda, ali su se od tada polako premeštali na istok ostrva. Vremenom su Inuiti migrirali čitavim arktičkim regionom Kanade, Grenlanda, Rusije i Sjedinjenih Američkih država.^[5]

Druge etničke grupe cirkumpolarnog kruga uključuju: Burjate, Čukčije, Evenke, Hante, Korjake, Nence, Laponce, Jukagire i Jupike, koji sebe smatraju Eskimima, čije ime znači „mrežari u zimskoj bući”, ne „oni koji jedu sveže meso” kao što se nekada greškom prevodi.^[6]

Narodi po etnolingvističkoj listi

Čukotsko-kamčatski narodi
- Korjaci, Sibir (Kamčatska Pokrajina), Rusija
- Čukči, Sibir (Čukotka), Rusija
Tunguski narodi
- Evenki, Kina (Unutrašnja Mongolija i Hejlungđang), Mongolija, Rusija
- Nanajci, Rusija (Habarovska Pokrajina), China (Hejlungđang)
- Eveni, Sibir (Magadanska oblast, Kamčatska Pokrajina i Jakutija), Rusija
- Negidalci, Sibir(Habarovska Pokrajina), Rusija
- Oroci, Sibir (Sahalinska oblast), Rusija, Japan (Hokaido)
Turkijski narodi
- Severoistočni turkijci
  - Dolgani, Sibir (Krasnojarska Pokrajina), Rusija
  - Jakuti, Sibir (Jakutija), Rusija
- Jugoistočni turkijci
  - Altajci, Sibir (Republika Altaj i Altajska Pokrajina), Rusija
  - Hakasi, Sibir (Hakasija), Rusija
  - Šorci, Sibir (Kemerovska oblast), Rusija
  - Tuvinci, Sibir (Tuva), Rusija
Eskimsko-aleutski narodi
- Eskimi
  - Jupici: Aljaska i Ruski Daleki Istok (Čukotka)
    - Alutiti, Aljaska
    - Centralnoaljaski jupici, Aljaska
    - Juiti, Sibir (Čukotsko poluostrvo), Rusija
  - Inuiti: Grenland, Severna Kanada (Severozapadne teritorije (oblast Inuvik), Nunavut, Nunavik i Nunatsiavut), Aljaska, SAD
    - Inupijati: Nortvest Arktik, Nort Sloup i Beringov moreuz, Aljaska, SAD
- Aleuti: Aleutska ostrva, Aljaska, SAD i Kamčatska Pokrajina, Rusija
Uralski narodi
- Ugarski narodi, Hantija-Mansija, Sibir, Rusija
  - Hanti, Hantija-Mansija, Sibir, Rusija
  - Mansi, Hantija-Mansija, Sibir, Rusija
- Permijanci
  - Komi, Rusija (Komija (Komi Zirjani) i Permska Pokrajina (Komi Permjaci))
  - Udmurti, Rusija (Udmurtija i Permska Pokrajina)
- Laponci: Severna Norveška, Švedska, Finska, Rusija (Murmanska oblast)
- Samojedski narodi
  - Nenci, Rusija
  - Enci, Sibir (Krasnojarska Pokrajina), Rusija
  - Nganasani, Sibir (Krasnojarska Pokrajina), Rusija
  - Selkupi, Sibir, Rusija
Jukagiri, Istočni Sibir, Rusija
Indo-Evropski
- Germani
  - Severni Germani
    - Islanđani, Island
    - Norvežani, Norveška

Vidi još

Reference

^ Hoffecker, John F. (2005). A prehistory of the north: human settlement of the higher latitudes. Rutgers University Press. str. 130. ISBN 978-0-8135-3469-5.
^ Gibbon, стр. 28–31
^ Gibbon, стр. 216–217
^ Gibbon, стр. 218
^ „First Nations Culture Areas Index”. the Canadian Museum of Civilization.
^ „Arctic Peoples”. British Museum.

Literatura

Takashi Irimoto, Takako Yamada (eds.) Circumpolar Religion and Ecology: An Anthropology of the North, University of Tokyo Press. 1994. ISBN 9780860085157.

[Hoffecker-1] Hoffecker, John F. (2005). A prehistory of the north: human settlement of the higher latitudes. Rutgers University Press. str. 130. ISBN 978-0-8135-3469-5.

[Gibbon-2] Gibbon, стр. 28–31

[3] Gibbon, стр. 216–217

[4] Gibbon, стр. 218

[5] „First Nations Culture Areas Index”. the Canadian Museum of Civilization.

[6] „Arctic Peoples”. British Museum.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]