Symphyotrichum novi-belgii
Vrsta Symphyotrichum novi-belgii koja nosi narodna imena njujorški aster i novobelgijska ili istočnoamerička zvezdica[1] dobila je naučni naziv po Novoj Belgiji teritoriji na kojoj se od prirode javlja. Nova Belgija je bila kolonija Nizozemske republike u XVII veku na istočnoj obali Sjedinjenih Država od poluostrva Delmarva sve do krajnjeg jugozapada Kejp Koda, dok su uže naseljene oblasti danas deo srednjoatlantskih država Njujork, Nju Džersi, Delaver i Konektikat. Na tom delu je i današnji Njujork, nekada Novi Amsterdam (glavni grad Kolonije), pa je naziv na većini jezika njujorški aster, ali i novobelgijski aster.
| Njujorški aster | |
|---|---|
| |
| Njujorški aster u Tašmajdanskom parku (pre rekonstrukcije). | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Divizija: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Binomno ime | |
| Symphyotrichum novi-belgii (L.) G.L. Nesom
| |
| Sinonimi | |
|
Aster novi-belgii L. | |
Opis vrste
uredi
Perena rastresitog ili gustog habitusa, obrnuto kupast, sa rizomima. Stabljike 1-5+, uspravne, prave, deblje ili tanje, često crvenkaste, gole (kod S. novae-angliae dlakave), distalno linearno maljave. Visina, zavisno od sorte, 20-100 (-140) cm.
Listovi su debeli, čvrsti, margine plitko testeraste, lice golo (kod S. novae-angliae dlakavi), na naličju glavni nerv nekad dlakav, dugi 1,7-6 cm, široki 0,6-1,1 cm. Bazalni listovi venu u vreme cvetanja. Liska ovalna, ovalno lancetasta ili lancetasta.
Glavice na golim ili slabo maljavim drškama 4-40 mm dugim, prečnika 2-5 cm, sa 1-3 brakteje. Involukrum zvonast, prečnika 6-9 mm. Filarije u serijama od 3-4, spoljne ovalno izdužene, zelene sa prozirnim dlačicama. Jezičastih cvetova 15-35; krunica obično plavoljubičasta, ređe ružičasta ili bela, lamine (6-)10-19 × 0,9-2,1 mm. Cvetova diska 28-68; krunica žuta, postaje crvenkastosmeđa do ljubičasta, 4-7,5 mm, srasli deo (cev) kraći od levkasto-zvonastog vršnog dela; režnjevi lancetasti, 1-1,5 mm.
Cipsela žutosmeđa do smeđa objajasta, spljoštena, sa 4-6 rebara, glatka. Orašica bez papusa duga 2-4 mm; papus prljavo žućkast, dug 4-6 mm.
Areal
urediIstok Severne Amerike, sem dalekog severa Kanade i južnih država SAD.
Bioekološke karakteristike
urediNajbolje uspeva na sunčanim mestima, uz zaštitu od hladnih vetrova. Otporna je na niske temperature. Pogoduju joj vlažna ali dobro drenirana zemljišta, rN 6,5-7,0. Niske sorte sade se na odstojanjima 20 h 25 sm, a za visoke je potrebno 40 h 45 sm.
Unutarvrsni taksoni
uredi-
Sorta 'Alert'. -
Sorta 'Celeste'. -
Sorta 'Daydream'. -
Sorta 'Judith'. -
Sorta 'Margrethe Viking'. -
Sorta 'Patricia Ballard'. -
Sorta 'Shout'. -
Sorta 'White Ladies'.
.jpg)
- 'Winston Churchill' je sorta sa dva reda jezičastih cvetova u toplo ružičastim cvastima prečnika 3,5 cm. Visina 75-90 cm.
- 'Alert' je kompaktna sorta sa crvenoljubičastim cvastima, dobrim za rezani cvet. Visina 40 cm.
- 'Professor Kippenburg' je patuljasta sorta, visine do 40 cm. Cveta plavičastim cvastima u septembru. Dobra za bordure.
- 'Patricia Ballard' je sorta polupunih roze cvasti. Visina 100-120 cm. Cveta avgusta-septembra. Dobra je u kombinaciji sa taksonima rodova Chrysanthemum, Helenium, Heliopsis, Rudbeckia, Solidago. Sade se 3 biljke m².
- 'White Ladies‘ visoki aster (90-120 cm) belih polupunih cvetova. Cveta u septembru. Sade se 3 biljke/m².
- 'White Swan' srednji aster (45 cm) beloružičastih do belih polupunih cvetova. Kompaktan, žbunast, oko 30 cm širok. Cveta u septembru.
- 'Mont Blanc' je klon punih belih cvasti prečnika 3,5-4 cm. Visina do 1,4 m; Cveta od avgusta do mrazeva.
Hortikulturni značaj
urediNjujorški aster je sortama najbogatiji aster, a one variraju u bojama i punoći cvasti kao i u visini. Brzo se širi pa ga treba deliti svake 3-4 godine, i ne saditi pored spororastućih nežnih biljaka, jer će ih zagušiti.
Vrlo je cenjen zbog obilnosti (do 200 cvasti na biljci) i dužine cvetanja, ali je najosetljiviji od astera na pepelnicu. Noviji klonovi pokazuju veću otpornost.
Koristi se za različite nasade zavisno od osobine sorte. Dobar je na fonu travnjaka ili tamnozelenih žbunova, a slaže se sa ukrasnim travama, kao i sa drugim asterima. Cvetne glavice upoterebljavaju se vrlo često kao rezani cvet, gde mogu da traju i do 15 dana, a i za žardinjere.
Symphyotrichum novi-belgii je morfološki vrlo varijabilan pa ima dosta podvrsta i varijeteta. Istovremeno je podložan spontanoj hibridizaciji sa drugim vrstama u rodu, a pored ostalog i sa jako invazivnim kao što je gronjasta zvezdica (Symphyotrichum lanceolatum (Willd.) G.L. Nesom)[2] što može da bude opasno po biodiverzitet.
Status u Srbiji
urediOva biljka se javlja i u prirodi, sa nedovoljno istraženim statusom invazivnosti, odnosno efikasnošću anemohornog rasprostiranja i širenja rizomima.[3] Iako je uneta kao ukrasna perena, u prirodi se sreću njene odbegle populacije. Može se naći u litoralnim zonama reka, u efemernoj i korovskoj vegetaciji obala, kao i na deponijama otpada.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ „Opis vrste na portalu Bioras”. Arhivirano iz originala 13. 08. 2020. g. Pristupljeno 28. 09. 2019.
- ^ „Opis vrste S. lanceolatum na portalu Bioras”. Arhivirano iz originala 01. 12. 2020. g. Pristupljeno 28. 09. 2019.
- ^ Opis vrste na projektu Lista invazivnih vrsta na području Vojvodine[mrtva veza]
Literatura
uredi- Armitage A. M. (1997): Herbaceous Perennial Plants: A Treatise on Their Identification, Culture, and Garden Attributes (Second Edition). Stipes Publishing, L.L.C., Champaign, Illinois
- Grbić, M., Marković, M. (2020): Cvećarstvo – Perene. Univerzitet u Beogradu. Beograd. ISBN 978-86-7299-301-1
- Nau J. (1996): Ball perennial manual: Propagation and production. Ball Publishing Co., Batavia, SAD
- Harper P., McGourty F. (1985): Perennials - How To Select, Grow & Enjoy. Hp Books
- Kaufman S.R., Kaufman W. (2007): Invasive Plants: Guide to Identification and the Impacts and Control of Common North American Species. Stackpole Books
- Rice, G. (ed.) (2006): American Horticultural Society Encyclopedia of Perennials. New York, NY: DK Publishing, Inc