Crkvena porta
Crkvena porta ili crkveno dvorište je ograđeni prostor sa kapijom oko pravoslavne crkve ili manastira.
Namena i infrastruktura
urediPored osnovnog hrišćanskog simbolizma čija je funkcija bila uspostavljanje granice između sakralnog prostora koji okružuje crkvu (parohijsku, manastirsku) i svetovnog prostora,812 ograđena porta imala je i praktičnu, ali i zaštitnu namenu. Naime kako su mnoge crkve i manastiri bili van sela i gradova, često bi da nisu imale ograđenu portu izložene šumskim zverima i stoci puštenoj na slobodnu ispašu.[1]
Unutar crkvena porte se obično nalazilo:
- groblje,
- zvonik ukoliko ga je bilo,
- škola i stan za učitelja,
- stan za sveštenika,
- konak za posetioce,
- parohijski muzej
- ćelije za monahe ili monahinje,
- razne pomoćne zgrade (trpezarija, podrum, kuhinja, različite ostave, rakijdžinica (vinski podrum) itd.
- Neki od obkjekata u crkvenoj porti
-
Nadgrobnici -
Parohijski muzej u Vraniću -
Pomoćna zgrada -
Stari konak manastira Sićevo nakon obnove 1996. godine -
Crkvena česma (Manstir Sićevo) -
Vila „Persida“, zadužbina niškog industrijalca Stavre Cvetkovića u porti manastira Sićevo -
Manastirsko groblje i zvonara sa istočne strane u Sićevu -
Spomen kosturnica u Hilandaru -
Neki od objekata u porti Hilandara
.jpg)
Pored crkve u sastavu porta nalazila se i zvonara. Međutim kako mnoge crkve nisu imale zvonaru umesto njih su korišćena klepetala, ili su zvona postavljana na samu crkvu. Ima crkava i sa više zvona različiti veličine i zvuka. Zvonici su podizani ispred crkve u formi drvenih konstrukcija – čardaka na 4 stuba, u koje su smeštana zvona, ili od tvrdog materijala ozidane zvonare.[2][3][4]
Ustrojstva o crkvenoj porti i njenoj nameni
uredi
Prema Uredbi iz 1724. mitropolit Mojsije je kao obavezu sveštenika naveo da je on dužan da se stara o podizanju crkve u svakoj parohiji, kao i da ona ne bude niska i tesna kao u vreme turske vladavine, već što je moguće šira i duža...i da crkva, između ostalih stvari, treba da ima zvono i ograđenu portu.[5][6]
Da bi se regulisalo sahranjivanje na groblju unutar crkvene porte u novim Svešteničkim pravilima u tač. 40, koje je 1733. godine izdao mitropolit Vikentije Jovanović, stoji...
samo se sveštenicima dozvoljava sahranjivanje u crkvenoj porti, dok su parohijani imali da se sahranjuju na seoskim i varoškim grobljima.[7]
Donošenjem ovog pravila s početka 18. veka želelo s estati na put masovnoj pojavi sahranjivanja u portama koje su postale tako stešnjena da brojnim grobovima od kojih je pol stojala u polju.[8]
Kulturno-istorijski značaj
urediKompleks crkvene porte sa crkvom danas predstavlja nemerljivo značajno spomeničko nasleđe. Ovaj često dobro hronološki, oblikovan i primarno funkcionalno raznorodan kompleks, čini homogenu celinu čije ukupne vrednosti nadilaze pojedinačna značenja sakralnog objekata, koji opasuju.
Takođe, ovaj prostor je i svojevrstan prikaz sprovedenih građevinskih i drugih zahvata koji daju mogućnost da se čitaju metodološki koncepti zastupljeni u različitim vremenskim razdobljima, i na osnovu njih prave analize i komparacije, odnosno pored kulturnog crkvena porta predstavlja i značajan istorijski, stručni, edukativni potencijal.
.jpg)
Vidi još
urediIzvori
uredi- ^ D. Ruvarac, Mitropolija beogradska, str. 104.
- ^ G. Vitković, Izveštaj Maksima Radkovića str.129, 181;
- ^ D. Ruvarac, Mitropolija beogradska, str. 102;
- ^ R. Grujić, Prilozi za istoriju Srbije, str. 160
- ^ Ana R. Milošević, Vizuelna kultura Srbije pod austrijskom vlašću (1718-1739), doktorska disertacija, Univerzitet u Beogradu, Filozofski fakultet Beograd, 2016. str. 178
- ^ D. Ruvarac, Mojsije Petrović, mitropolit 1713-1730., Prilog istoriji Srpske crkve, Spomenik SKA HHHIV. 1898. str. 199.
- ^ Beseda, Novi Sad 1868, 208.
- ^ G. Vitković, Izveštaj Maksima Radkovića, str. 203