Crveni vilenjak
Crveni vilenjak je vrsta elektromagnetnog pražnjenja oblaka u atmosferi, koja se javlja veoma visoko iznad grmljavinskih oblaka. Može imati različite oblike i svetluca crvenkastom ili narandžastom svetlošću na noćnom nebu. Pokreću ga visokonaponske munje. Ponekad ima oblik grozda na visinama od 50 do 90 km iznad zemljine površine. Prvi pisani zapis se čuva iz 1886. godine, a prve slike su iz 1989. godine, sa Univerziteta Minesota. Predstavlja više pojavu hladne plazme nego toplih munja iz troposfere, tako da je po svetlosti više blizak fluorescentnoj cevi nego električnom pražnjenju munja.
Istorijski izveštaji
urediPrvi izveštaji potiču iz 1730-ih godina u Nemačkoj, od strane Johana Georga Estora. Nobelovac Čarls Tomson Ris Vilson je 1925. godine, na osnovu teoretskih proračuna, zaključio da bi se električno pražnjenje moglo javiti i u gornjim slojevima atmosfere, a 1956. je i uočio nešto poput crvenog vilenjaka. Konačno su sa Univerziteta Minesota sasvim slučajno potvrđeno njihovo postojanje 1989. godine.[1]
Nekoliko godina nakon otkrića, dobili su naziv crveni vilenjaci prema liku iz Šekspirovog dela San letnje noći.[2] Nakon toga, snimljeni preko 10 000 puta.
Osobine
urediDetektovani su u gotovo svim delovima sveta i potvrđeno je da se javljaju samo tokom najjačih grmljavinskih oluja.[3][4][5] U gornjem delu se pojavljuje crvenkasti ili narančasti bljesak, dok se na donjem delu vide plavkaste vitice koje kao da vise, te ponekad mu prethodi crvenkasti venac.[6] Traju obično nekoliko milisekundi i pokreću ih visokonaponske munje između olujnih oblaka i tla. Često se javljaju u grozdovima od 2 ili više, i tipičan raspon je na visinama 50 do 90 km iznad zemljine površine.
Reference
uredi- ^ Walter A. Lyons and Michey D. Schmidt (2003). P1.39 The Discovery of Red Sprites as an Opportunity For Informal Science Education. American Meteorological Society
- ^ Sentman D.D., Wescott E. M., Osborne D. L., Hampton D. L.,Heavner M. J. Preliminary results from the Sprites94 aircraft campaign: 1. Red Sprites, Geophys. Res. Lett., vol= 22, issue = 10, p. 1205–1208, 1995
- ^ Kathy Berry (1994). Spectacular Color Flashes Recorded Above Electrical Storms. NASA
- ^ Don Savage and Kathy Berry (1995). Sprites Confirmed Over Storms Outside U.S. For First Time. NASA
- ^ „Rare Atmospheric Phenomenon Observed from Armagh”. Arhivirano iz originala 05. 09. 2013. g. Pristupljeno 09. 01. 2019.
- ^ McHarg, Haaland, Moudry and Stenbeik-Nielsen (2002). Altitude-time development of sprites.
