Википедија

Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić”

објекат и непокретно културно добро у градској општини Стари град, Србија

Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić” je izložbena zgrada u Beogradu, na Kalemegdanu, koja se nalazi u parku Mali Kalemegdan uz jugoistočni front Beogradske tvrđave. Podignuta je u periodu između 1927. i 1928. godine prema projektu arhitekte Branislava Kojića, u duhu art deko arhitekture. U zgradi je sedište Udruženja likovnih umetnika Srbije.

Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić”
Opšte informacije
MestoBeograd
OpštinaStari grad
Država Srbija
Vreme nastanka1928.
Tip kulturnog dobraSpomenik kulture
Nadležna ustanova za zaštituZavod za zaštitu spomenika kulture
beogradskonasledje.rs

Istorijat

uredi

Udruženje prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić” je osnovano februara 1922,[1] ime je dobilo po istoimenoj dubrovačkoj ljubiteljki umetnosti iz 16. veka. Godine 1923. je Udruženje došlo na ideju da u Beogradu podigne paviljon u kojem bi se isključivo izlagala umetnička dela budući da do tog vremena u Beogradu nije postojao za to namenski građen prostor već su izložbe uglavnom organizovane po gimnazijskim salama i u svečanoj sali Kapetan Mišinog zdanja. Branislav Nušić, tadašnji načelnik Umetničkog odeljenja Ministarstva prosvete, je organizovao dobrotvorni bal „Hiljadu i druga noć” u februaru 1923. u beogradskom hotelu „Kasina” kako bi se sakupili prilozi za gradnju.[2] Od 107.410 dinara čistog prihoda, za paviljon je odvojeno 71.610.[3] Bogati pojedinci, poput Đorđa Vajferta, Luke Ćelovića, Mihaila Pupina i kralja Aleksandra Karađorđevića, dali su svoj prilog, kao i Narodna banka, Jadransko–podunavska banka i Viner Bankferajn.[4]

Dve godine kasnije, 1925, Umetničko odeljenje ministarstva prosvete raspisalo je konkurs za projekat umetničkog paviljona koji je trebalo da se nalazi u blizini konaka kneginje Ljubice.[5] Prvu nagradu je osvojio arhitekta Branislav Kojić, drugu Milan Zloković i treću Mihailo Radovanović.[6] Nakon konkursa, beogradska opština je odlučila da plac za gradnju dodeli besplatno društvu, ali ne na mestu pored konaka, već na Malom Kalemegdanu. Zbog ove izmene, Branislav Kojić je morao da menja prvonagrađeni rad kako bi ga prilagodio novim okolnostima budući da je pobednički rad bio oblikovno vezan za konak, a od Kojića se očekivalo nešto sasvim drugačije, savremeno i moderno.

 
Projekat Branislava Kojića.

Paviljon je otvoren 23. decembra 1928.[7] u prisustvu Pavla i Olge Karađorđević, patrijarha Dimitrija i predstavnika akademije, vlade, beogradske opštine i univerziteta.[8] Prva jesenja izložba beogradskih slikara i vajara je održana u paviljonu odmah po završetku izgradnje, 30. decembra 1928, i na njoj su izlagala najznačajnija imena tadašnje beogradske umetničke scene poput Bete Vukanović, Milene Pavlović Barili, Vase Pomorišca, Uroša Predića, Petra Palavičinija, Tome Rosandića i drugih. Među prvim manifestacijama održanim u paviljonu „Cvijeta Zuzorić” bio je i Salon arhitekture, izložba koju je pripremila tek osnovana grupa arhitekata modernog pravca.

Umetnički paviljon je u vreme podizanja imao takav značaj za kulturni život Beograda da je poistovećivan sa likovnim životom i likovnim događajima toga vremena. Imao je značajnu ulogu u širenju likovne kulture i održavanju likovnog života u Srbiji između dva rata. Do 1940. godine se Društvo zadužilo 1,6 miliona dinara tako da se razmišljalo da beogradska opština preuzme paviljon.[9]

Na čelu paviljona je dugo godina bio istoričar umetnosti Momčilo Pavlović,[10] a danas je ovde sedište Udruženja likovnih umetnika Srbije.

Arhitektura paviljona

uredi

U vreme podizanja umetničkog paviljona „Cvijeta Zuzorić” u evropskoj arhitekturi je bio jako aktuelan stil art deko kao odjek pariske izložbe Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes održane 1925. godine. Izložbu je, uz druge članove Kluba arhitekta, posetio i Branislav Kojić. Građevina je volumetrijski razuđena sa plošnim fasadnim površinama bez bogate dekoracije. Krovni venci su istaknuti, ali su prozori bez akcenta. Ispred paviljona je 1931. godine postavljena fontana „Buđenje”, vajara Dragomira Arambašića.[11] Naga ženska figura stoji na postamentu između golubova iz čijih kljunova izlaze mlazevi vode.

Do velike rekonstrukcije paviljona sedamdesetih godina 20. veka,iznad glavnih ulaznih vrata se nalazila alegorijska predstava umetnosti izrađena u tehnici vitraža, delo slikara Vase Pomorišca.[12] Prema projektu arhitekte Gradimira Medakovića 1975. godine je izvršena rekonstrukcija enterijera kada je izgrađena galerija ali i uklonjen prvobitni stakleni krov.

Spomenik kulture

uredi

Sve do Drugog svetskog rata u Umetničkom paviljonu „Cvijeta Zuzorić” su se po pravilu održavale sve domaće i strane izložbe. Kao reprezentativan primer jednog vremena, kako sa stanovišta arhitektonskog razvoja tako i sa stanovišta opštih pojava u društvenim i umetničkim kretanjima, proglašen je za spomenik kulture 1973. godine.[13]

Položajem koji zauzima, ovaj paviljon pripada prostoru Beogradske tvrđave koja je utvrđena za nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju.

Galerija

uredi
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
    Godišnji izveštaj Udruženja prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić”
  •  
    Godišnji izveštaj Udruženja prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić”
  •  
    Godišnji izveštaj Udruženja prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić”
  •  
    Godišnji izveštaj Udruženja prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić”
  •  
    Godišnji izveštaj Udruženja prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić”
  •  
    Godišnji izveštaj Udruženja prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić”
  •  
    Godišnji izveštaj Udruženja prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić”
  •  
    Program Jugoslovenskog muzičkog festivala u organizaciji Udruženja prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić” koji je održan u Zadužbini Ilije M. Kolarca 16. aprila 1935.
  •  
    Program Jugoslovenskog muzičkog festivala u organizaciji Udruženja prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić” koji je održan u Zadužbini Ilije M. Kolarca 7. maja 1936.
  •  
    Program pozorišne večeri u organizaciji udruženja „Cvijeta Zuzorić” koje se održalo u Zadužbini Ilije M. Kolarca 2. januara 1936.
  •  
    Program predstave udruženja „Cvijeta Zuzorić” koja se održala u Zadužbini Ilije M. Kolarca 1. juna 1933.

Vidi još

uredi

Izvori

uredi
  1. ^ "Politika", 5. feb. 1922
  2. ^ Umetnički paviljon, Politika, 14.XII 1927. Arhiva Politike
  3. ^ "Politika", 4. mart 1923, str. 7
  4. ^ Za Umetnički paviljon u Beogradu, Politika, 01.XI 1925. Arhiva Politike
  5. ^ Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić“, Politika, 26.I 1925. Arhiva Politike.
  6. ^ „Politika“, podlist „Moja kuća“ stranica 3, petak, 13.1.2012.
  7. ^ Serbia, RTS, Radio televizija Srbije, Radio Television of. „Zašto je dozvoljeno da Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić“ propada”. www.rts.rs. Pristupljeno 2022-02-26. 
  8. ^ „Periodika ➜ Politika”. www.digitalna.nb.rs. Pristupljeno 2023-12-25. 
  9. ^ "Vreme", 25. dec. 1940
  10. ^ „RTS :: Društvo :: Preminuo istoričar umetnosti Momčilo Pavlović”. www.rts.rs. Pristupljeno 2023-12-25. 
  11. ^ Politika, 12. decembar 1931, str. 8[mrtva veza]
  12. ^ Danas se otvara Umetnički Paviljon, Politika, 23.XII 1925. Arhiva Politike
  13. ^ „KULTURNA DOBRA BEOGRADA”. beogradskonasledje.rs. Pristupljeno 2023-12-25. 

Spoljašnje veze

uredi
Preuzeto iz „https://sr.wiki.x.io/w/index.php?title=Уметнички_павиљон_„Цвијета_Зузорић”&oldid=28350177”