Википедија

Tribanj

Tribanj je naselje u opštini Starigrad, Zadarska županija, Republika Hrvatska.

Tribanj
Šibuljine (Tribanj)
Administrativni podaci
DržavaHrvatska
ŽupanijaZadarska
OpštinaStarigrad
Stanovništvo
 — 2011.Pad 267
Geografske karakteristike
Koordinate44° 20′ 59″ S; 15° 18′ 59″ I / 44.349784329266491° S; 15.316525893649803° I / 44.349784329266491; 15.316525893649803
Vremenska zonaUTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Aps. visina6 m
Tribanj na karti Hrvatske
Tribanj
Tribanj
Tribanj na karti Hrvatske
Tribanj na karti Zadarske županije
Tribanj
Tribanj
Tribanj na karti Zadarske županije
Ostali podaci
Poštanski broj23245 Tribanj
Pozivni broj+385 23

Geografija

uredi

Tribanj je primorsko naselje u podnožju Velebita.

Kuće mjesta Tribanj bile su grupisane u pet većih zaselaka: Šibuljina, Kozjača, Kruščica, Lisarica i Trstenica, sa manjim zaseocima Asanovac, Polibrada, Bajamovac, Matijašica, Prodani, Mataci, Reljinovac i Ljubotić. Danas se Tribanj raslojio u tri sela: Tribanj-Šibuljina, Tribanj-Kruščica i Tribanj-Sv. Marija Magdalena.

Istorija

uredi

Praistorija

uredi

Na području Tribnja kao i širem prostoru velebitskog Podgorja, postoje arheološki tragovi postojanja života još u bronzanom i gvozdenom dobu: Gradina i Velika gradina poviše Modriča, Gradina Kneževići na Malom Libinju, Zekića gradina, Mitrova gradina, Gradina poviše Jusupa, Paklarić, Gradina Marasovići, Starigrad — centar, Gradina Kojići — Milovci, Gradina i Gradinica na Malom Rujnu, Gradina na Velikom Rujnu, Gradina Sv. Trojica, Gradina Lisarica i Visoka gradina na Velikom Vitreniku. Novijim istraživanjima uočena su i nova nalazišta: Trošeljeva gradina poviše Sv. Marije Magdalene, Silna gromila poviše Tribnja Kruščice, sedam kamenih humaka, pećina Sopnjača.[1]

Antičko doba

uredi

Rimskim osvajanjem jadranske obale, prostor današnjeg Tribnja potpao je pod rimski municipij grada Argirunta (dan. Starigrad). Granica ove rimske zajednice prostirala se od današnje Sv. Marije Magdalene do Rovanjske.[1] Na lokalitetu oko Sv. Trojice i pravoslavnog groblja (Kozjača), nalaze se ostaci kasnoantičkog ili ranovizantijskog kastruma pravouganog oblika, dimenzija 170h130 metara. Ostaci kastruma, u narodu poznat kao Tribljina, oštećeni su bespravnom izgradnjom makadamskog puta tokom devedesetih godina dvadesetog veka.[1]

Srednji vek

uredi

U Povelji ugarskog kralja Andrije iz 1205. godine, prvi put se pominje Tribanj pod ovim imenom.[2]

Veliki morejski rat (1684. — 1699. godine)

uredi

Nakon proterivanja Osmanlija sa velebitskog prostora, započelo i naseljavanje najvećeg broja današnjih porodica u čitavom Tribnju. Tako je serdar Stojan Janković u jesen 1684. godine naselio 131 osobu iz Like u Šibuljinu[3], kojima je ubrzo stigla i pomoć u hrani.[4] Nakon razgraničenja s Austrijom, oblast velebitskog Podgorja pripala je Mletačkoj republici.

Drugi svetski rat

uredi

Srbi iz Tribnja Šibuljine su teško postradali tokom Drugog svetskog rata, ponajviše u ustaškom koncentracionom logoru Slano na ostrvu Pag. Prva hapšenja Srba započela su već u aprilu mesecu 1941. godine i odvođenje na stratište u Jadovno. Među njima je bio i Serđo Poljak, koji je, uprkos lakšem ranjavanju, uspeo da se izvuče iz jame i pobegne na sigurno. Te sreće nisu bili braća Ilija i Jovan Lukić, Dragan Lukić, Vladimir Babac, otac i sin Dušan i Filip Marinković te stari Iso Štrbo.[5]

Novi talas stradanja započeo je 2. avgusta 1941. godine, kada su ustaše napravile obruč oko Šibuljine i zasede po Velebitu. Tom prilikom je uhvaćeno preko stotinu Srba koji su potom utamničeni u crkvi Sv. Aranđela Mihajla. Usledila su silovanja žena i prebijanje muškaraca i pljačkanje imovine uhapšenih. Tragovi krvi, vidljivi i do današnjih dana, nisu ostali skriveni ni posle višestrukih bojenja zidova crkve. Spomen ploča postavljena na spoljašnjem zidu crkve, kao podsetnik na ovaj zločin, danas je razbijena na više delova. Deo Šibuljčana se skrivao po Velebitu pokušavajući tako izbeći ustaške patrole. Oni koji su im uspeli pobeći, spas su našli u selima Ravnih Kotara ili Ražancu.

Posle tri dana mučenja, zatočenici su transportovani brodom do logora Slano na Pagu. Logor je podignut tokom maja meseca 1941. godine, na golom kamenu, površine oko 1.500 m2, okruženom bodljikavom žicom. Komandant logora bio je Ivan Devčić Pivac iz Lukovog Šugarja, ujedno i zapovednik 13. ustaške bojne.

O zločinima počinjenim avgusta 1941. godine, posle rata svedočilo je više osoba.[6]

Među nama je bilo dosta žena, nejake djece i staraca. Moga strica Dmitra, koji je bio star 78 godina i slab na nogama, vukli su za bradu kad nije mogao hodati. Na putu do naše crkve iskoristila sam priliku i pobjegla u planinu i u jednoj se jami skrivala dva dana. Pet dana sam se skrivala u jamama, a pet noći pješačila dok nisam došla u Obrovac. U Obrovcu sam ostala 11 dana, a onda sam skupa s još nekoliko stotina Ličana prevezena u Zadar. Kada sam rujna 1941. iz Zadra došla u naše selo, u crkvi sam vidjela krvave tragove. U popovoj kući sam našla nešto odjeće moje braće koja su tada stradala. Odjeća je bila krvava. Ja sam je pokupila, odnijela i zakopala u zemlju. Čula sam od jednih ribara iz Kali kako su jednog dana, vukući mrežu negdje blizu otoka Paga, izvukli 13 leševa, među kojima su prepoznali leš Maksima Poljaka pok. Sime, koji je stradao o Ilinju 1941.
— Milica (Jandre) Babac
Poznato mi je iz vlastitog opažanja da su ustaše početkom lipnja 1941. pa dalje, kroz dva do tri mjeseca, dogonili narod pješice i kamionima iz Gospića u Karlobag, a iz Karlobaga na otok Pag, u Slanu. Prevozili su narod dan i noć. Narod cijelog mjesta Karlobaga, kao i bliže i dalje okoline, govorio je da su ustaše internirane ljude u logoru Slana tukli i klali. Koliko je naroda potučeno, nije mi poznato, ali je svakako moralo biti mnogo.
— Jure Tomljenović iz Karlobaga

Spisak ostalih Srba iz sela Tribanj Šibuljine stradalih u genocidu 1941. godine.[6][7]

  1. ALEKSA Pavla BABAC
  2. JELENA Alekse BABAC
  3. ANICA Alekse BABAC
  4. MARIJA Marka BABAC
  5. DMITAR Marka BABAC
  6. PETAR Dmitra BABAC
  7. ANDRIJA Marka BABAC
  8. TODOR Andrije BABAC
  9. JEKA Sime BABAC
  10. PERA Jovana BABAC
  11. SMILjANA Nikole BABAC
  12. SMILjANA Todora BABAC
  13. ĐURO Todora BABAC
  14. NIKOLA Andrije BABAC
  15. ĐURO Andrije BABAC
  16. DRAGICA Andrije BABAC
  17. DUŠAN Todora BABAC
  18. JOVAN Filipa LUKIĆ
  19. MANDA Sime LUKIĆ
  20. MANDA Jovana LUKIĆ
  21. MARKO LUKIĆ
  22. NIKOLA Jovana LUKIĆ
  23. BOŽO Nikole MARINKOVIĆ
  24. NIKOLA Nikole MARINKOVIĆ
  25. LjUBICA Vladete MARINKOVIĆ
  26. MILICA Luke MARINKOVIĆ
  27. NIKOLA Luke MARINKOVIĆ
  28. BOSILjKA Nikole MARINKOVIĆ
  29. JOVAN Nikole MARINKOVIĆ
  30. BOŽICA Jovana MARINKOVIĆ
  31. FILIP Rade MARINKOVIĆ
  32. MANDA Filipa MARINKOVIĆ
  33. FILIP Filipa MARINKOVIĆ
  34. DARINKA Filipa MARINKOVIĆ
  35. RADOJKA Darinke MARINKOVIĆ
  36. STOJA Filipa MARINKOVIĆ
  37. ŠPIRO Rade MARINKOVIĆ
  38. MARTA Jovana MARINKOVIĆ
  39. NIKOLA Jovana MARINKOVIĆ
  40. VERA MARINKOVIĆ
  41. LjUBICA Pave MARINKOVIĆ
  42. LjUBICA Bože MARINKOVIĆ
  43. LjUBA Nikole MARINKOVIĆ
  44. DARINKA Nikole MARINKOVIĆ
  45. ANICA Luke POLjAK
  46. TRIVUN Luke POLjAK
  47. DMITRA Trivuna POLjAK
  48. DRAGICA Trivuna POLjAK
  49. DANILO Trivuna POLjAK
  50. NIKOLA Jovana POLjAK
  51. JURKA Nikole POLjAK
  52. LUKA Đure POLjAK
  53. JOVAN Đure POLjAK
  54. ANICA Đure POLjAK
  55. STOJA Jovana POLjAK
  56. ĐURO Alekse POLjAK
  57. MAKSIM Sime POLjAK
  58. MARTA Maksima POLjAK
  59. LUKA Sime POLjAK
  60. MILICA Luke POLjAK
  61. LAZO Luke POLjAK
  62. PAVICA Marka POLjAK
  63. ĐURO Marka POLjAK
  64. MARKO Marka POLjAK
  65. DANICA Marka POLjAK
  66. JEKA Marka POLjAK
  67. MILE Marka POLjAK
  68. MANDA Mile POLjAK
  69. IKA Mile POLjAK
  70. DANICA Dane POLjAK
  71. NIKOLA Đure POLjAK
  72. MANDA Nikole POLjAK
  73. TODOR Nikole POLjAK
  74. DARINKA Todora POLjAK
  75. MILE Todora POLjAK
  76. MILICA Todora POLjAK
  77. MANDA Todora POLjAK
  78. ALEKSA Jovana POLjAK
  79. MANDA Alekse POLjAK
  80. PETAR Jovana POLjAK
  81. JEKA Petra POLjAK
  82. LjUBICA Vase POLjAK
  83. BOŽICA Vase POLjAK
  84. NIKOLA Vase POLjAK
  85. ĐORĐE Dmitra POLjAK
  86. DUŠANKA Luke POLjAK
  87. BRANKO Jakova POLjAK
  88. ILIJA Bože PRODAN
  89. MANDA Ilije PRODAN
  90. BOŽO Ilije PRODAN (62 god.)
  91. BOŽO Ilije PRODAN (33 god.)
  92. BOJA Bože PRODAN
  93. MANDA Bože PRODAN
  94. PETAR Alekse ŠTRBO

Kultura

uredi
 
Stare kuće (zaselak Asanovac)

U Tribnju Šibuljini se nalazi srpska pravoslavna crkva Sv. Arhangela Mihajla iz 1865. godine, podignuta u vreme episkopa Stefana Kneževića i pravoslavna kapela Svete Trojice na groblju, podignuta 1830. godine, najverovatnije na temeljima ranovizantijskog perioda[1]. U naselju Tribanj Kruščica se nalazi rimokatolička crkva i Sv. Ante Padovanskog, a crkva Sv. Marije Magdalene u istoimenom naselju. Tokom 1866/67. godine, u Tribnju Šibuljini je postojala i škola pod okriljem Eparhije dalmatinske, s trinaest učenika. Nekada je zajedničko groblje stanovnika Tribnja bilo na Ljubotiću, ali je obnovom kapele Sv. Trojice, pravoslavno stanovništvo svoje pokojnike počelo sahranjivati oko kapele. Čitava oblast Tribnja je poznata po specifičnim pogrebnim spomenicima tzv. mirilima.[8]

Jezik

uredi

Svi stanovnici Tribnja govore štokavskom ikavicom.

Stanovništvo

uredi

Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, naselje Tribanj je imalo 267 stanovnika.[9]

Demografija[10]
Godina Stanovnika
1961. 683
1971. 627
1981. 513
1991. 481
2001. 338
2011. 267

Popis 1991.

uredi

Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Tribanj je imalo 481 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:

Popis 1991.‍
Hrvati
  
 333 69,23%
Srbi
  
 123 25,57%
Jugosloveni
  
 12 2,49%
Rusini
  
 1 0,20%
neopredeljeni
  
 4 0,83%
region. opr.
  
 4 0,83%
nepoznato
  
 4 0,83%
ukupno: 481

Prezimena i poreklo porodica

uredi

Prezimena srpskih porodica u Tribnju Šibuljini su:[11]

  • Babac — slave Đurđevdan
  • Lukić — slave Sv. Jovana i Aranđelovdan
  • Marinković — slave Aranđelovdan (Marinkovići Ćelići), Sv. Vasilija Velikog (Marinkovići Vurlani), dok Marinkovići Smisići slave Božiji dan (Sabor presvete Bogorodice) i Sv. Stefana
  • Poljak — slave Đurđevdan
  • Prodan — slave Sv. Vasilija Velikog i Đurđevdan
  • Štrbo — slave Sv. Nikolu

Većina šibuljskih porodica učestvovala je u DNK testiranju praporekla po muškoj lozi. Rezultati su sledeći:

Njihovi rezultati ukazaju na pripadnost haplogrupi vrlo tipičnoj za Južne Slovene i kojoj pripada oko 33% muške populacije u Srba[12].

Istraživanja u oblasti genetičke genealogije pokazala su da Marinkovići Ćelići i Vurlani s Prodanima čine veliki rod, koji zajedničkog pretka najverovatnije ima unazad 500 godina. Takođe, rezultat je pokazao i da oni pripadaju ogranku velikog plemena Macura — I1 Z63 V68 Y16434. Hallogrupa I1 Z63 je osobena za stara germanska plemena, naročito na istoku Evrope, koji su na balkanske prostore došli u okviru migracija Gota i Gepida.[13]

Prema Mletačkom katastru iz 1709. godine, u Tribnju su živele sledeće porodice: Vlatković (Vlatcouich), Papagalo (Papagalo), Njegovan (Nigouan), Vukić (Vucin / Vucich), Marinković (Marincouich), Prodan / Prodanović (Prodanouich), Trošelj (Tronsegh), Rukavina (Rucauina), Lukanović (Lucanouich), Žeželj (Sesegh), Matak (Matoch), Ivanišević (Iuaniceuich), Jurić (Giurich), Ferleta (Ferletta), Krapić (Cresbich) i Zaprich.[14]

Deo šibuljskih porodica se iselio u Poljice kod Nina. Najčešći pravci iseljavanja tribanjskih porodica bili su ka Slavoniji (Nova Bukovica, Đurđenovac, Miljevci) i SAD-u (Donora u Pensilvaniji). Nakon Drugog svetskog rata, deo Šibuljčana je kolonizovan u Riđici kod Sombora, ukupno 14 porodica sa 77 članova.

Poznate osobe poreklom iz Tribnja Šibuljine

uredi
  • Pavle Babac — autor knjige Velebitsko Podgorje 1941-1945 te više studija i članaka na temu NOR-a
  • Marko Babac — teoretičar filma i predavač filmske montaže na akademijama u Beogradu, Ljubljani, Sarajevu i Novom Sadu, autor knjige Jovan Šarić 1836-1905
  • Dušan Babac — nosilac kraljevskog Ordena belog orla I stepena, Ordena Karađorđeve zvezde II stepena, autor više knjiga i članaka u oblasti vojne istorije
  • Jovan Marinković Ivo — narodni heroj
  • Anđelko Marinković — fudbaler F.K. Vojvodina iz Novog Sada i osvajač šampionske titule 1965/66

Izvori

uredi
  1. ^ a b v g Martina Dubolnić — Argyruntum i njegov teritorij u antici (Zavod za povijesne znanosti HAZU u Zadru, sv. 47/2007)
  2. ^ Tadija Smičiklas — Diplomatički zbornik vol. 3, Zagreb 1905.
  3. ^ Aleksandar Bačko Prezimena dalmatinskih Srba, Beograd 2008.
  4. ^ Boško Desnica — Istorija kotarskih uskoka, Beograd 1951.
  5. ^ Pravoslavlje na severnom JadranuArhivirano na sajtu Wayback Machine (5. mart 2009), Pristupljeno 23. 4. 2013.
  6. ^ a b Pavle M. Babac — Velebitsko podgorje 1941 — 1945., Beograd, 1965. i 2003.
  7. ^ jadovno.com
  8. ^ Pogrebni običaji: Šta su to "mirila"? — Poreklo
  9. ^ „Popis stanovništva 2011.”. Državni zavod za statistiku RH. 2011. Arhivirano iz originala 10. 04. 2015. g. Pristupljeno 23. 4. 2013. 
  10. ^ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
  11. ^ „Prezimena”. Benkovac.rs. Pristupljeno 13. 10. 2013. 
  12. ^ Srpski DNK projekat: dnk.poreklo.rs
  13. ^ Vujanić, Jerković, Krtinić, Marinković — Knjiga o Macurama, Beograd 2014.
  14. ^ Marko Rimac / Goran Mladineo — Zadarsko okružje na Mletačkom katastru iz 1709. godine, DAZD, Zadar 2013.

Spoljašnje veze

uredi
 
Tribanj na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wiki.x.io/w/index.php?title=Трибањ&oldid=28886613”