Tresonče

Tresonče (mkd. Тресонче) je naseljeno mesto u Severnoj Makedoniji, u zapadnom delu države. Tresonče pripada opštini Mavrovo i Rostuša.

Tresonče mkd. Тресонче
Administrativni podaci
Država	Severna Makedonija
Opština	Mavrovo i Rostuša
Stanovništvo
— 2002.	8
Geografske karakteristike
Koordinate	41° 33′ 40″ S; 20° 43′ 23″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	1.030 m
Tresonče Tresonče na karti Severne Makedonije
Ostali podaci
Poštanski broj	1253
Pozivni broj	(+389) 45
Registarska oznaka	GV

Geografski položaj

Naselje Tresonče je smešteno u zapadnom delu Severne Makedonije. Od najbližeg većeg grada, Debra, naselje je udaljeno 28 km severoistočno.

Selo Tresonče se nalazi u oblasti Mala Reka na planini Bistra koja je deo nacionalnog parka Mavrovo. Nalazi se na približno 1.030 m nadmorske visine. Selo je razbijenog planinskog tipa i podeljeno je na četrnaest mahala: Kadievci, Peškovci, Jodrovci, Lekovci, Jurukovci, Boškovci, Bradinovci, Vrlevci, Ekmedžievci, Krajnikovci, Srbinovci, Petrovci, Trizlovci i Kičevci.

Kroz selo prolazi Mala ili Tresonečka reka koja je leva pritoka reke Radike. Selo se nalazi na vrlo nepristupačnom i skrivenom mestu i dok srpske vlasti nisu napravile put 1914. godine, do sela se moglo doći samo kirajdžiskim stazama.

Klima u naselju je planinska.

Istorija

Tresonče (ili Tresanče - po srpski) se prvi put pominje u jednom turskom popisu iz 1467. godine, i nešto kasnije u Tahrir defteru br. 4 iz 1474–1476. godine, gde se naziva derbendžijskim selom. Stanovnici sela Tresonče bili su Mijaci, čiji su osnovni načini privređivanja bili pečalbarstvo i stočarstvo. Po srpskom etno-geografu Jovanu Cvijiću: "to je oblast u kojoj su se pravoslavni Srbi održali najdalje na zapadu". A za lokalne Mijake još dodaje: "oni prednjače među drugima u okolini po ponosu i težnji za samosvojnošću i samostalnošću. Ponose se svojim imenom, i imaju nečega svoga svojstvenoga. Krotki, tihi, po izgledu smerni davali su dosta razumnih ljudi, koji su odlikovali okretnošću i veštinom, i umeli da štite interese svoga plemena i da ga pametno vode."

Selo Tresanče je po predanju postalo kada i Galičnik. Ono je "zbirok", zbog nevoljnika izbeglica sa raznih strana - Galika, Kosturske okoline, a ima ih i sa "Dunavskih strana". Jedno je bratstvo baš iz Bele Crkve u Banatu. Selo su osnovali i krstili srpskim imenom Mijaci. Tu su se sklonili, daleko od očiju sveta našli utočište. Stanovnici su bili i čuveni vredni sposobni majstori - pečalbari, ali i odvažni junaci, i to ne samo branitelji već i hajduci. Najčuveniji mijački junak je bio Jovan Oputa seljak ovčar iz obližnjeg sela Bituše, koji je bio strah i trepet za Turke, dok nije ubijen 1840. godine.

Juna 1905. godine poveća grupa naoružanih Arnauta iz Luzunije, je upala u Tresanče i pokupila svu stoku - ovce,koze i goveda. Meštani se nisu suprotstavili niti se dali u poteru jer nisu imali oružja. Turski vojnici ih nisu jurili, pa su ovi mirno prešli Drim sa plenom. "Ćefalija" iz mesta se žalio debarskom paši, ali ovaj se izgovarao da je nemoćan.

Tresonče je dalo mnoge zografe, tj. ikonopisce i freskopisce, od kojih je najpoznatiji Dimitar Krstević zvani "Dičo Zograf". On je samo najbolji predstavnik svoje porodice, čiji su se članovi više generacija, bavili ikonopisom. "Smireni zograf Dičo ot Tresonče" je radio (između 1840-1860) u Bituši, Tresonču, Sušici, Rajčici, Sv. Jovanu Bigorskom (1848-1849), Prizrenu, Prištini, Novom Pazaru i Skoplju - crkvi Sv. Spasa. Pored zahtevanih grčkim svetitelja, majstori živopisa su redovno slikali i srpske svetitelje - carske i kraljevske ktitore, obeležavajući ih tako, da se prepoznaju da su srpski. Zbog manastira Bigova tu se i tako čuvala srpska nacionalna svest, i u najvećim iskušenjima vremena.

Mijaci su bili i čuveni samouki drvorezbari, koji su se učili ugledanjem na druge. Iz tresonečkog roda Staniševci su bili duboresci koji su između ostalog izradili remek-delo, središnji duborez ikonostasa u manastiru Visoki Dečani. Čuveni su i Tresonci majstori neimari: stari - majstor Mijajlo Đorđević - Jurukovski i Đorđe Trimčić, a od međuratnih, novijih znalo se za Anđelka Dojčinovića u Jagodini, te braću Bošković. Moler Serafim Andović - Jodrovski živeo je u Sofiji. "Kopaničar" (drvorezbar) Mitre Pejković - Peškovski napravio je u selu Orahovini u drvetu, orla kako u letu nosi jagnje, a njegovo rukodelje je i templo crkve manastira Sv. Jovan Bigorski.

Crkva i škola

Pravoslavna crkva u Tresanču bila je posvećena Sv. apostolu Petru i Pavlu. Opremanju tog hrama doprinelo je beogradsko "Društvo Sv. Save" tokom 1888-1889. godine. Poklonili su toj srpskoj crkvi bogoslužbene knjige: srbljak, trebnik, psaltir, kanonik, pentikostar, oktoih, triod, pastirsko poučenije, pravoslavni propovednik. Za vreme rata 1917. godine, vodio se kao nestali, tresanački pop Arsenije Pradina. Kada je putopisac Grigorije Božović posetio Tresanče 1929. godine, tu su bile dve crkve i jedna nova škola.

Godine 1906. tu se tradicionalno slavi školski praznik Savindan. Služba slavska je po prvi put služena u crkvi jer su je bugarski egzarhisti zatvorili. Činodejstvovao je mesni paroh arhimandrit T. Bradinoski, a srpskoj školi domaćin slavski bio je Arsenije Todorović. Svetosavsku besedu je pred mnogo gostiju sa strane izgovorio učitelj Sotir Đorđević. Iste godine već u martu rešeno je crkveno pitanje, kada je turski činovnik iz Debra pročitao meštanima carsko naređenje. Po sultanovoj volji nova crkva Sv. Nikole ustupa se Srbima, a ključ crkveni je dobio srpski epitrop. Već sutradan 29. marta srpski paroh, pop Arso Trepević je u hramu održao blagodarenje.

U međuratnom periodu učitelji u mesnoj osnovnoj školi bili su: Krsta Mirković (1930-; 1932-1938), Jovanović Branislav (-1935), Mojsić Đorđe (-1935), Petar Trenić (1935-1938) itd. Godine 1938. priredili su u Tresanču, pozorišnu predstavu pod nazivom "Prvi srpski ustanak". Sve su organizovali i vodili učitelji Krsta Mirković i Petar Trenić, a školska deca i seoska omladina bili su protagonisti tog atraktivnog komada.

Danilo Jovanović inženjer iz Skoplja osnovao je besplatno čitaonice u mnogo sela, pa tako i u Tresanču 1925. godine. Od obrazovanih ljudi poznati su Tresančani: Josif Mihajlović predsednik opštine Skoplje, dr Cvetko Đorđević i književnik Toma Smiljanić.

U mestu je živeo stari učitelj Sotir Đorđević, za koga se kaže da je bio "nacionalni radnik i mučenik narodni". On je prvi osnovao novu srpsku savremenu osnovnu školu u selu, nakon "lažnog" Ilindanskog ustanka. Ta škola je inače radila u njegovoj ogromnoj kući. On je tokom Prvog svetskog rata učestvovao u srpskoj vojsci, a 1917. godine pripadao mu je novac kao tamošnjem učitelju. Postavljen je sa mesta učitelja u Tresanču, početkom 1926. godine za Sreskog školskog nadzornika u Galičkom srezu. Odlikovan je za zasluge kao penzioner u Tresanču 1939. godine, ordenom Jugoslovenske krune V reda.

Imao je Sotir problema sa bugarskim vladikom Kozmom, sa obesnim turskim begovima i okrutnim carskim nizamom po kasarnama, jer je bio "vođ i zastupnik u svim carskim i seoskim poslovma" svog sela. On se za sve pitao jer je imao uvek kod sebe od strane turske države izdato punomoćje. Đorđević se borio od 1897. godine sa bugarskim Egzarhistima, koji su pokušavali da preuzmu nasilno obližnji Bigorski manastir. Sa Galičanacom Lazarom Cubaljevićem bukvalno su telima branili manastirski poredak.

Stanovništvo

Po popisu stanovništva iz 2002. godine Tresonče je imalo 8 stanovnika.

Pretežno stanovništvo u naselju su etnički Makedonci (100%).

Većinska veroispovest u naselju je pravoslavlje.

Značajne ličnosti

• Dimitar Krstević, Dičo Zograf (1819-1872) - ikonopisac
• Josif Mihajlović-Jurukovski (1887-1941) - arhitekta, srpski dobrovoljac u ratovima od 1912-1918, gradonačelnik Skoplja
• prof. dr Toma Smiljanić-Bradina (1888-1968) - etnolog koji je doktorirao na Sorboni, član SANU, književnik
• Kole Čašule (1921-2009) - pisac i publicista, član MANU
• prof. dr Dančo Zografski (1920-1997) - ekonomista, član MANU

Vidi još

• Opština Mavrovo i Rostuša
• Spisak sela u Severnoj Makedoniji

Izvori

• Popis u Makedoniji 2002. - Knjiga 10.

Spoljašnje veze

• www.mavrovoirostuse.gov.mk Zvanična stranica Opštine Mavrovo i Rostuša
• https://web.archive.org/web/20120702115027/http://www.tresonce.com.mk/Makedonski/index.htm
• http://www.youtube.com/watch?v=iJwLG_ALCJs
• https://web.archive.org/web/20130814144128/http://istrazijamakedonija.com.mk/Tresonce_I_Lazaropole.aspx