Toplička eparhija
Toplička eparhija je jedna od bivših eparhija Srpske pravoslavne crkve, koju je 1219. godine osnovao prvi srpski arhiepiskop Sveti Sava za krajeve oko reke Toplice u Srbiji. Tokom ranije istorije, Toplica je pripadala Niškoj eparhiji, što je posvedočeno hrisovuljom vizantijskog cara Vasilija II iz 1019. godine. Tokom 12. veka, čitava oblast je ušla u sastav srpske države, dok je sam grad Niš početkom 13. veka privremeno potpao pod bugarsku vlast, te je stoga bilo potrebno ustanoviti posebnu eparhiju za Topličku oblast. To je učinjeno 1219. godine prilikom organizacije autokefalne Srpske arhiepiskopije, kada je Sveti Sava doneo odluku da sedište topličkog episkopa bude pri Manastiru Svetog Nikole Topličkog koji je u narodu bio poznat i kao Bela Crkva. Ovaj manastir je bio zadužbina Savinog oca, velikog župana Stefana Nemanje, te je zbog svog dobrog položaja u središtu Gornje Toplice bio odabran za katedralno mesto novoustanovljene Topličke eparhije.[1]
Nakon ustanovljenja Srpske patrijaršije (1346), toplički episkopi su dobili počasni naslov mitropolita. Zabeleženo je da je 1388. toplički mitropolit bio Jovan Musić. Tokom narednih vekova, Toplička eparhija je bila poznata i kao Belocrkvanska eparhija, po topličkoj Beloj Crkvi, kako je u narodu nazivan manastir Svetog Nikole u kojem su stolovale toličke vladike. Toplička, odnosno belocrkvanska eparhija je prestala da postoji početkom 18. veka, kada je ušla u sastav Niške eparhije, najkasnije za vreme mitropolita niškog Joanikija (1715-1735). Od tada su niški mitropoliti imali titulu mitropolit niški i belocrkvanski.[2]
Srpska pravoslavna crkva je u 20. veku obnovila uspomenu na staru Topličku eparhiju tako što je ustanovila službu pomoćnog episkopa sa naslovom episkop toplički. Nakon 2010. godine, kada je niški episkop Irinej (Gavrilović) izabran za novog srpskog patrijarha, obnovljeni su i raniji predlozi da se gradu Kuršumliji, na osnovu starog naziva Bela Crkva, vrati srpsko ime, odnosno da se grad nazove Toplička Bela Crkva (radi razlikovanja od Bele Crkve u Banatu).
Reference
uredi- ^ Bogdanović 1981, str. 317-320.
- ^ „Dalibor Midić: Georgije Popović, mitropolit niški i belocrkvanski i episkop temišvarski (29. novembar 2012)”. Arhivirano iz originala 06. 04. 2015. g. Pristupljeno 05. 03. 2015.
Literatura
uredi- Radoslav Grujić, Toplička eparhija, u: Narodna enciklopedija, knj. 4, pp. 569.
- Slijepčević, Đoko M. (1962). Istorija Srpske pravoslavne crkve. 1. Minhen: Iskra.
- Bogdanović, Dimitrije (1981). „Preobražaj srpske crkve”. Istorija srpskog naroda. knj. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 315—327.
- Janković, Marija (1985). Episkopije i mitropolije Srpske crkve u srednjem veku (Bishoprics and Metropolitanates of Serbian Church in Middle Ages). Beograd: Istorijski institut SANU.
- Ćirković, Sima (1995). Srbi u srednjem veku. Beograd: Idea.
- Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium.
- Popović, Svetlana (2002). „The Serbian Episcopal sees in the thirteenth century (Srpska episkopska sedišta u XIII veku)”. Starinar (51: 2001): 171—184.
