Tajvan (ostrvo)
Tajvan (kin: 台灣; pin: Táiwān; ranije Formoza, od port. (Ilha) Formosa — „lepo ostrvo”) je kinesko ostrvo u istočnoj Aziji. Glavni grad Tajvana je Tajpej. Administrativno, ostrvo predstavlja jedinu kinesku pokrajinu koja nije pod suverenitetom Narodne Republike Kine, odnosno predstavlja gro preostale teritorije pod kontrolom Republike Kine. Često se termin „Tajvan” koristi kao sinonim za Republiku Kinu.
 Snimak Tajvana iz svemira | |
  Tajvan | |
| Geografija | |
|---|---|
| Koordinate | 23° 43′ 00″ S; 120° 51′ 00″ I / 23.716667° S; 120.85° I 23° 43′ 00″ S; 120° 51′ 00″ I / 23.716667° S; 120.85° I |
| Površina | 35.801 km2 |
| Administracija | |
| Demografija | |
| Stanovništvo | 23046177 (2009) |
| Gustina st. | 643,73 stan./km2 |
Od kontinentalne Kine ovo pacifičko ostrvo je udaljeno 120 kilometara. Između njih je Tajvanski prolaz. Tajvan je dug 394, a širok 144 kilometra. Na jugu Luzonski prolaz odvaja Tajvan od Filipina. Na severoistoku je japanski arhipelag Rjukju. Istočno kinesko more zapljuskuje severne obale Tajvana i odvaja ga od Japana i Južne Koreje.
Površina Tajvana je 35.801 km². Najviši vrh Jušan je na 3.952 metara, dok je još 5 vrhova više od 3.500 metara. Prema podacima iz 2009. na ostrvu živi 23.046.177 stanovnika.
Fizičke granice
urediUkupna kopnena površina Tajvana je 36,197 km2 (14 sq mi),[1] nešto veća od Belgije. On ima obalu od 1,5663 km (0,9733 mi).[2] ROC tvrdi da ima ekskluzivnu ekonomsku zonu od 83,231 km2 (32,136 sq mi) sa 200 nmi (370,4 km; 230,2 mi) i teritorijalno more od 12 nmi (22,2 km; 13,8 mi).[2][3]
Tajvan, glavno ostrvo arhipelaga, na Zapadu je do posle Drugog svetskog rata bio poznat kao Formoza, od portugalskog (Ilha) Formosa, „lepo ostrvo”.[4] Dugačak je 394 km (245 mi) i širok 144 km (89 mi),[5] i ima površinu od 35,808 km2 (14 sq mi).[6] Najsevernija tačka ostrva je rt Fugui u okrugu Šimen u Novom Tajpeju. Centralna tačka ostrva je u gradu Puli, okrug Nantou. Najjužnija tačka na ostrvu je rt Eluanbi u gradu Hengčun, okrug Pingtung.
Ostrvo Tajvan je odvojeno od jugoistočne obale kontinentalne Kine Tajvanskim moreuzom, koji se kreće od 220 km (140 mi) na najširoj tački do 130 km (81 mi) na najužem. Kao deo epikontinentalnog pojasa, moreuz nije dubok više od 100 m (330 ft) i postao je kopneni most tokom glacijalnih perioda.[7]
Na jugu, ostrvo Tajvan je odvojeno od filipinskog ostrva Luzon 250 km (155 mi) širokim Luzonskim moreuzom. Južno kinesko more leži na jugozapadu, Istočno kinesko more na severu, a Filipinsko more na istoku.[8] Nnajbliže ostrvo Tajvanu (glavnom ostrvu) je ostrvo Niušan pod kineskom upravom (NRK) u selu Nanlaj, kod grada Aoćen, okrug Pingtan, Fudžou, Fudžian.[9]
Manja ostrva arhipelaga uključuju ostrva Pengu u Tajvanskom moreuzu 50 km (31 mi) zapadno od glavnog ostrva, sa površinom od 127 km2 (49 sq mi), malo ostro Sjaoljuću na jugozapadnoj obali i ostrvo Orhideja i Zeleno ostrvo na jugoistoku, odvojeno od najsevernijih ostrva Filipina Baši kanalom. Ostrva Kinmen i Macu blizu obale Fuđena preko Tajvanskog moreuza imaju ukupnu površinu od 180 km2 (69 sq mi);[10] ostrvima Pratas i Tajping u Južnom kineskom moru takođe upravlja ROC, ali ona nisu deo tajvanskog arhipelaga.
Geologija
uredi
Ostrvo Tajvan je nastalo pre otprilike 4 do 5 miliona godina na složenoj konvergentnoj granici između Filipinske morske ploče i Evroazijske ploče. Na granici koja se proteže duž ostrva i nastavlja ka jugu u vulkanskom luku Luzon (uključujući Zeleno ostrvo i ostrvo Orhideja), Evroazijska ploča klizi ispod ploče Filipinskog mora.
Veći deo ostrva obuhvata ogroman blok raseda nagnut na zapad.[11] Zapadni deo ostrva, i veći deo centralnog lanca, sastoji se od sedimentnih naslaga sastruganih sa silazne ivice Evroazijske ploče. Na severoistoku ostrva, i nastavljajući ka istoku u vulkanskom luku Rjuku, ploča Filipinskog mora klizi ispod Evroazijske ploče.[12][13]
Tektonska granica ostaje aktivna, a Tajvan doživi 15.000 do 18.000 zemljotresa svake godine, od kojih ljudi primećuju 800 do 1.000. Najkatastrofalniji nedavni zemljotres bio je zemljotres Či-Či magnitude 7,3 stepeni po Rihterovoj skali, koji se dogodio u centru Tajvana 21. septembra 1999. godine i usmrtio više od 2.400 ljudi.[14] Dana 4. marta 2010. oko 01:20 UTC, zemljotres magnitude 6,4 pogodio je jugozapadni Tajvan u planinskom području okruga Kaosjung.[15] Još jedan veliki zemljotres dogodio se 6. februara 2016. godine, magnitude 6,4. Najviše je oštećen Tajnan, sa 117 mrtvih, od kojih je većina uzrokovana urušavanjem stambene zgrade od 17 spratova.[16]
Klima
uredi
Ostrvo Tajvan leži pored Tropika Raka, a na njegovu klimu utiče Istočnoazijski monsun. Severni Tajvan ima vlažnu suptropsku klimu, sa značajnim sezonskim varijacijama temperatura, dok delovi centralnog i većine južnog Tajvana imaju tropsku monsunsku klimu gde su sezonske varijacije temperature manje primetne, sa temperaturama koje obično variraju od toplih do vrućih. Tokom zime (od novembra do marta) na severoistoku pada kiša, dok su centralni i južni delovi ostrva pretežno sunčani. Letnji monsun (od maja do oktobra) čini 90% godišnjih padavina na jugu, ali samo 60% na severu.[17] Prosečna količina padavina je približno 2.600 mm godišnje.[17]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tajfuni su najverovatniji između jula i oktobra, sa u proseku oko četiri direktna udara godišnje. Intenzivna kiša od tajfuna često dovodi do katastrofalnih odrona blata.[17]
Podaci
uredi| Površina | Maksimalna temperatura | Datum | Najraniji zapis | |
|---|---|---|---|---|
| °C | °F | |||
| Tajpej Siti | 39,3 | 102,7 | 8. avgust 2013[18] | 1896 |
| Kaosjung Siti | 37,6 | 99,7 | 15. septembar 2014[19] | 1932 |
| Tajtung okrug | 40,2 | 104,4 | 9. maj 2004[18] | |
| Taojuen Siti | 37,9 | 100,2 | 15. septembar 2014[20] | |
Vidi još
urediReference
uredi- ^ „Land and Climate”. Statistical Yearbook of the Republic of China. Statistical Bureau, Republic of China (Taiwan). 2020. Pristupljeno 29. 8. 2022.
- ^ a b „Taiwan”. The World Factbook. United States Central Intelligence Agency. Pristupljeno 6. 5. 2019.
- ^ „Law on the Exclusive Economic Zone and the Continental Shelf of the Republic of China (中華民國專屬經濟海域及大陸礁層法)”. Pristupljeno 21. 5. 2007.
- ^ „Chapter 3: History” (PDF). The Republic of China Yearbook 2011. Government Information Office, Republic of China (Taiwan). 2011. str. 46. Arhivirano iz originala (PDF) 14. 5. 2012. g..
- ^ „1.1 Number of Villages, Neighborhoods, Households and Resident Population”. Monthly Bulletin of Interior Statistics. Ministry of the Interior, Republic of China (Taiwan). novembar 2012. Arhivirano iz originala (XLS) 29. 3. 2014. g.
- ^ Exec. Yuan (2014), str. 40.
- ^ Chang, K.C. (1989). translated by W. Tsao, ed. by B. Gordon. „The Neolithic Taiwan Strait” (PDF). Kaogu. 6: 541—550, 569. Arhivirano iz originala (PDF) 18. 4. 2012. g. Pristupljeno 30. 11. 2017.
- ^ National Taiwan Normal University, Geography Department. „Geography of Taiwan: A Summary”. Arhivirano iz originala 14. 12. 2007. g. Pristupljeno 21. 5. 2007.
- ^ 台灣海峽——平潭島東端的牛山島 (na jeziku: kineski). 13. 5. 2019. Pristupljeno 1. 4. 2020. „仔細研究地圖發現大陸與台灣兩地最接近的地方至少也有125海里，這個地點就是福建省平潭縣海壇島（即平潭島）東端的——牛山島。”
- ^ Exec. Yuan (2014), str. 46.
- ^ Williams, Jack Francis; Chang, David (2008). Taiwan's Environmental Struggle: Toward a Green Silicon Island. Routledge. str. 3. ISBN 978-0-415-44723-2.
- ^ „The Geology of Taiwan”. Department of Geology, National Taiwan Normal University. Arhivirano iz originala 22. 2. 2008. g.
- ^ „Geology of Taiwan”. Department of Geology, University of Arizona. Arhivirano iz originala 05. 12. 2010. g. Pristupljeno 10. 02. 2023.
- ^ „GSHAP Region 8: Eastern Asia”. Global Seismic Hazard Assessment Program. Arhivirano iz originala 30. 5. 2012. g. Pristupljeno 12. 2. 2012.
- ^ Theodorou, Christine; Lee, Andrew (3. 3. 2010). „6.4-magnitude quake hits southern Taiwan”. CNN.com. Pristupljeno 4. 3. 2010.
- ^ Yang, Ssu-jui; Huang, Frances (18. 2. 2016). „Body of last victim of apartment collapse in Tainan found”. Focus Taiwan.
- ^ a b v Exec. Yuan (2014), str. 45.
- ^ a b Shan, Shelley; Mo, Yan-chih (9. 8. 2013). „Taipei bakes on hottest day in 117 years”. Taipei Times. str. 1. Pristupljeno 27. 2. 2015.
- ^ Huang, Chiao-wen; Liu, Kay (15. 9. 2014). „Taiwan's electricity supplies hit tightest point of the year”. Focus Taiwan. Central News Agency. Pristupljeno 27. 2. 2015.
- ^ Shan, Shelley (16. 9. 2014). „Nation sees record high temperatures”. Taipei Times. str. 3. Pristupljeno 27. 2. 2015.
Literatura
uredi- The Republic of China Yearbook 2014 (PDF). Taipei: Executive Yuan, R.O.C. 2014. ISBN 978-986-04-2302-0.
- „The Geology of Taiwan”. Department of Geology, National Taiwan Normal University. Arhivirano iz originala 22. 2. 2008. g.
- „Geology of Taiwan”. Department of Geology, University of Arizona. Arhivirano iz originala 05. 12. 2010. g. Pristupljeno 10. 02. 2023.
- Williams, Jack Francis; Chang, David (2008). Taiwan's Environmental Struggle: Toward a Green Silicon Island. Routledge. str. 3. ISBN 978-0-415-44723-2.
- „Geology of Taiwan — University of Arizona”. Geo.arizona.edu. Arhivirano iz originala 05. 12. 2010. g. Pristupljeno 1. 8. 2010.
- Draut, Hoang Van Long; David M. Chew; Hans A. Schouten (2003). Larter, Robert D.; Leat, Philip T., ur. Intra-Oceanic Subduction Systems: Tectonic and Magmatic Processes. str. 84—86. ISBN 1-86239-147-5.
- „Metamorphc Belts”. Arhivirano iz originala 2010-12-15. g.
- Zhang Jinhai; He Lishi (2002). „Geology of Taiwan Province”. Geology of China. Geological Publishing House. ISBN 978-7-116-02268-3.
- „Eastern Central Range Introduction”. Arhivirano iz originala 2011-05-24. g.
- „Eastern Central Range Occurrence and Lithology of Metamorphic Rocks”. Arhivirano iz originala 2010-12-15. g.
Spoljašnje veze
uredi
- Satelitski snimak Tajvana
- Taiwan datums, Open Source Geospatial Foundation Wiki
- National Parks of Taiwan, Construction and Planning Agency, Ministry of the Interior, Taiwan (ROC)
- Taiwan Pass, Tourism Bureau, Ministry of Transportation and communications, Taiwan (ROC)