Scenografija
Scenografija je složenica grčkog porekla od reči scene (grč: σκηνη, što znači pozornica), i reči grafein (grč.: γραφειν, koja pak znači pisati ili opisati).[1] Scenografija je dakle jednostavno - opis onog što je na pozornici.
.jpg)
Scenografija danas znači veštinu izrade likovne pozadine pozorišnog, filmskog ili televizijskog dela (iluzije). Ova delatnost se odnosi prvenstveno na likovno osmišljavanje prostora pojedinih činova (u pozorištu), ili kadrova (na filmu), u skladu sa tekstualnim predloškom dela kojeg treba preneti na scenu, u skladu s teoretskim i praktičnim aspektima predloška. Rad scenografa vezan je uz pojam prostora u kojem će se delo zbivati, on ga mora osmisliti (izgraditi), promeniti ga (po potrebi dela) i smestiti u njega protagoniste dela. Uloga scenografa je po mnogo čemu slična i koji put analogna ulozi dramaturga. Scenograf je samo deo tima koji osmišljava neko pozorišno, filmsko ili televizijsko delo, - on je nužno vezan uz reditelja s kojim zajednički osmišljava realizaciju.
Scenografija danas nije pojam nužno vezan samo uz pozorište, film ili televiziju, danas se to odnosi na svako osmišljavanje prostora namenjeno nekoj javnoj izvedbi, od izložaba do političkih događanja. Scenografija se seli i u virtualni svet računarskih igara i programa, i za njih treba osmisliti prostor u kojem će se virtualne radnje zbivati.
Etimologija i kulturološka tumačenja
urediTermin scenografija je grčkog porekla (skēnē, što znači 'postavljanje ili izgradnja scene'; grapho, što znači 'opisati') prvobitno je detaljno opisan u Aristotelovoj Poetici kao 'skenographia'. Ipak, u kontinentalnoj Evropi, termin je usko povezan sa profesionalnom praksom scenografije i sinonim je za termin 'scenski dizajn' na engleskom jeziku. U novije vreme, termin je korišćen u muzeografiji[2][3] u smislu kustosa muzejskih eksponata.[4]
Istorija
urediU onome što nije prva upotreba termina, Antonio Kajmi, 1862. godine, opisuje kategoriju umetnika koji praktikuju pittura scenica e l'architettura teatrale, inspirisano umetnikom Ferdinandom Gali-Bibijenom, koji je takođe bio poznat kao slikar kvadrature, ili arhitektonskog slikarstva (obično obmanskih prikaza arhitekture na plafonima ili zidovima). Kajmi ovo naziva i scenografska umetnost, i napominje da je bio potreban genijalan inženjering da bi se stvorile pokretne garniture ili stvorile iluzije okruženja. Porodica Gali da Bibijena bila je pedigre scenografske umetnosti koja se pojavila u Bolonji kasnog sedamnaestog veka, ali se proširila širom severne Italije do Austrije i Nemačke. Još jedna velika porodica poznata po pozorišnoj scenografiji bili su članovi prezimena Kvalio.
Kajmi dalje pominje praktičare scenografije u drugoj polovini 18. veka i početkom 19. veka u Lombardiji.[5] Pregled istorije scenskog slikarstva, arhitekture i dizajna pod uticajem Italije do devetnaestog veka, dao je Landrijani.[6]
Upotreba
urediIako je takođe u skladu sa profesionalnom praksom scenografa, važno je razlikovati pojedinačne elemente koji čine „dizajn“ performansnog događaja (kao što su svetlo, okruženje, kostim, itd.) od termina „scenografija“, koji je umetnička perspektiva koja se tiče vizuelne, iskustvene i prostorne kompozicije performanse. Pod uticajem rada pionira modernizma Adolfa Apije i Edvarda Gordona Krega, scenografija predlaže da se dizajnerske prakse u okviru performanse smatraju ravnopravnim partnerom, pored ostalih elemenata kao što su književni tekstovi i tehnika izvođenja, u okviru konstrukcije i recepcije značenja. Praksa scenografije je stoga holistički pristup kompoziciji performansa i može se primeniti na dizajn ili kustos događaja unutar i izvan konvencionalnog pozorišnog okruženja. Ili, kako Pamela Hauard navodi u svojoj knjizi Šta je scenografija?:
- „Scenografija je besprekorna sinteza prostora, teksta, istraživanja, umetnosti, glumaca, reditelja i gledalaca koja doprinosi originalnom stvaralaštvu.“[7]
Džoslin Makini i Filip Batervort proširuju ovo i sugerišu da se:
- „Scenografija se ne bavi samo stvaranjem i predstavljanjem slika publici, već se bavi prijemom i angažovanjem publike. To je čulno i intelektualno iskustvo, emocionalno i racionalno.”[8]
Scenografska teorija
urediIako ne postoji jedinstvena teorija scenografije, Rejčel Han se zalagala za razliku između „scenografije“ i „scenografike“.[9] Han uvodi ovaj okvir ocrtavanjem upotrebe ključnih terminologija:
- „Kao deo ove diferencijacije, scenografskom svojstvu pristupam kao orijentaciji i scenografiji kao zanatu. Moja namera je da mapiram kako se ovi očigledno povezani koncepti primenjuju na umetničke i društvene scenarije izvan institucionalnih koncepcija pozorišta. Pokušavam da odvratim čitaoca od razumevanja pojmovi scenografije kao singularnih i monolitnih. Moje usvajanje scenografije naglašava inherentnu pluralnost i mnogostrukost koja održava scenografski susret. Shodno tome, scenografske osobine proizilaze iz kombinacije orijentacionih stimulusa koji premašuju stroge ontologije empirizma i komplikuju uredno razdvajanje pozorišnih zanata.”
Scenografika je skup osobina orijentisanih na mesto koje su često eksplicitne u pozorištu, ali su prisutne i u drugim scenografskim kulturama kao što su baštovanstvo i vizuelni merketing. Ove osobine privlače pažnju na „poretke sveta“[10] primenom metoda koji oblikuju ili iritiraju kako različite svetske orijentacije (bilo da se radi o materijalnosti i teksturi, familijarnosti i bliskosti, kao i ideologijama nacije i identiteta) sede zajedno kao deo šire geografije. Han konsoliduje ovu poziciju tvrdeći da „govoriti o inscenaciji znači govoriti o tome kako scenografija predstavlja različitost mesta”.[11] Scenografija je „interventni čin orijentacije koji komplikuje, otkriva ili boduje procese svetovanja“.[12]
Konačno, Han predlaže da scenografija predstavlja formulu za sve scenske atmosfere, tvrdeći da „nema scena bez scenografije“.[13] Ovo se zasniva na argumentu da su „sve pozornice takođe scene“[14] koji osporava „determinističku pretpostavku da scene prethode scenografiji“.[15] U ovom modelu, scene se manifestuju kroz karakteristike scenografije koje se orijentišu na mesto (a ne obrnuto). Implikacije ovoga su da je svo pozorište scenografsko - čak i ako nema definisane objekte ili 'postavku' - jer se svo pozorište izvodi na sceni. Han sažima ovu poziciju koristeći hibridnu 'scenu-scenu' kada raspravlja o tenzijama između istorija ovih praksi, posebno u odnosu na originalni grčki skene kao fizički šator ili kolibu koja je ultimatno oblikovala trenutne konceptualizacije 'scene'.
Reference
uredi- ^ Walker, John (1992) "Scenography". Glossary of Art, Architecture & Design since 1945, 3rd. ed.
- ^ Murphy, Oonagh (proleće 2018). „Museum Studies as Critical Praxis: Developing an Active Approach to Teaching, Research and Practice”. Tate Papers. 29.
- ^ International Council of Museums (2009). „Key Concepts of Museology” (PDF). icom.museum/fileadmin/user_upload/pdf/Key_Concepts_of_Museology/Museologie_Anglais_BD.pdf. Arhivirano iz originala (PDF) 2015-06-16. g.
- ^ Atelier Brückner (2010). Scenography / Szenografie - Making spaces talk / Narrative Räume. Stuttgart: avedition. str. 209.
- ^ Caimi, Antonio (1862). Delle arti del designo e degli artisti nelle provincie di Lombardia dal 1777-1862. Milan, Italy: Presso Luigi di Giacomo Pirola. str. 112—118.
- ^ Landriani, Paolo (1830). Dottore Giulio Ferrario, ur. Storia e Descrizione de' Principali Teatri Antichi e Moderni. Tipografia del Dottor Giulio Ferrario, Contrada del Bocchetto N. 2465.
- ^ Howard, Pamela (2002). What is Scenography?. London: Routledge. str. 130.
- ^ McKinney, Joslin (2009). The Cambridge Introduction to Scenography. Cambridge: Cambridge University Press. str. 4.
- ^ Hann, Rachel (2019). Beyond Scenography. Oxon. and New York: Routledge. str. 17.
- ^ ibid. str. 2.
- ^ ibid. str. 32.
- ^ ibid. str. 79.
- ^ ibid. str. 78.
- ^ ibid. str. 3.
- ^ ibid. str. 63.
Literatura
uredi- Howard, P. (2002). What is Scenography?. Routledge. ISBN 978-0-415-10085-4.
- Aronson, A (2005). Looking into the Abyss: Essays on Scenography. Ann Arbor: University of Michigan Press.
- Aronson, A (2018). The History and Theory of Environmental Scenography., (Revised 2nd edition) London: Bloomsbury Methuen
- Aronson, A.(2018) The Routledge Companion to Scenography, London: Routledge
- Baugh, C (2013). Theatre, Performance, and Technology: The Development and Transformation of Scenography., (Revised 2nd edition) Basingstoke: Palgrave Macmillan
- Beacham, R. C. (1994) Adolphe Appia: Artist and Visionary of the Modern Theatre, Reading: Harwood Academic Publishers
- Brockett, O. G., Mitchell, M. and Hardberger, L. (2010) Making the Scene: A History of Stage Design and Technology in Europe and the United States, Austin (TX): University of Texas Press
- Craig, E. G. (1911) Towards a New Theatre, London: Heinemann. [Reprinted in 1962, London: Mercury Books]
- Hann, R (2019). Beyond Scenography. Oxon. and New York: Routledge.
- Hannah, D. and Harsløf, O. eds. (2008) Performance Design, Nijalsgade, Denmark: Museum Tusculanum Press
- Howard, P (2002). What is Scenography?. London: Routledge.[Second Edition 2009]
- McAuley, G (1999). Space in Performance: Making Meaning in the Theatre. Ann Arbor: University of Michigan Press.
- McKinney, J. and Butterworth, P. (2009) The Cambridge Introduction to Scenography, Cambridge: Cambridge University Press
- McKinney, J. and Palmer, S. (2017) Scenography Expanded: An Introduction to Contemporary Performance Design, London: Bloomsbury Methuen
- Svoboda, J. and Burian, J. ed. (1993) The Secret of Theatrical Space, New York: Applause Theatre Books
- Making the Scene: A History of Stage Design and Technology in Europe and the United States by Oscar G. Brockett, Margaret Mitchell, and Linda Hardberger (Tobin Theatre Arts Fund, distributed by University of Texas Press; 2010) 365 pages; traces the history of scene design since the ancient Greeks.
- Designing and Painting for the Theater by Lynn Pecktal. (McGraw-Hill, 1995 - Performing Arts - 601 pages) Detailing production design for theater, opera, and ballet, Designing and Drawing for the Theater is a foundational text that provides a professional picture and encyclopedic reference of the design process. Well-illustrated with detailed lined drawings and photographs, the book conveys the beauty and craft of scenic and production design.
- Brazell, Karen (1999). Traditional Japanese Theater. Columbia University Press. ISBN 0-231-10873-7.
- Kaye, Deena; Lebrecht, James (1992). Sound and Music For The Theatre. Back Stage Books, an imprint of Watson-Guptill Publications. ISBN 0-8230-7664-4.
- Booth, Michael R. (1991). Theatre In The Victorian. Cambridge University Press. ISBN 0-521-34837-4.
- Napier, Frank (1936). Noises Off. Frederick Muller.
- Ondaatje, Michael; Murch, Walter (2003). The conversations: Walter Murch and the art of editing film. London: Bloomsbury. str. 53.
- Reeves, Alex. „A Brief History of Sound Design”. Advertising Week Social Club. Advertising Week. Arhivirano iz originala 4. 3. 2016. g. Pristupljeno 13. 10. 2015.
- Bordwell, David. „William Cameron Menzies: One Forceful, Impressive Idea”. davidbordwell.net. Pristupljeno 13. 10. 2015.Šablon:Sps
- „Dolby Atmos for content creators”. Arhivirano iz originala 8. 10. 2021. g. Pristupljeno 6. 1. 2022.
- Müller, Bastian (2008). Sound Design: The Development of Sound Design for Hollywood Films and its Impact on Modern Cinema. Hamburg: diplom.de. str. 24. ISBN 9783836618922. Pristupljeno 13. 10. 2015.
- Hollyn, Norman (2009). The Film Editing Room Handbook: How to Tame the Chaos of the Editing Room. Berkeley CA: Peachpit Press. str. 144. ISBN 978-0321679529. Pristupljeno 13. 10. 2015.
- Dakic, Vesna (2009). Sound Design for Film and Television. Norderstedt: GRIN Verlag. str. 2. ISBN 9783640454792. Pristupljeno 13. 10. 2015.
- Dugan, Dan (decembar 1969). „A New Music and Sound Effects System for Theatrical Productions”. Journal of the Audio Engineering Society. Audio Engineering Society. 17 (6): 666—670. Pristupljeno 23. 3. 2011.
- Kaye, Deena; LeBrecht, James (2009). Sound and music for the theatre: the art and technique of design. Focal Press. str. 8. ISBN 978-0-240-81011-9.
- „How to License Music”. Arhivirano iz originala 1. 1. 2021. g. Pristupljeno 6. 1. 2022.
- „How to succeed in Theater Sound Design, Podcast Sound Design, and Podcast Production – with Kirsty Gillmore, Jeff Schmidt, and Matthew McLean”. 8. 1. 2020. Arhivirano iz originala 5. 8. 2020. g. Pristupljeno 6. 1. 2022.
- „2010-2011 Tony Award Rules” (PDF). American Theatre Wing. Arhivirano iz originala (PDF) 19. 3. 2012. g. Pristupljeno 26. 12. 2011.
- „Best Sound Design Categories to Return to the Tony Awards”. TonyAwards.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2017-04-27.
- Gal, Viviane; Le Prado, Cécile; Merland, J. B.; Natkin, Stéphane; Vega, Liliana (septembar 2002). „Processes and tools for sound design in computer games”. Proceedings of International Computer Music Conference. Goetborg. CiteSeerX 10.1.1.78.5543
. - Veneri, Olivier; Natkin, Stéphane; Le Prado, Cécile; Emerit, Marc. „A Game Audio Technology Overview” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 28. 07. 2011. g. Pristupljeno 14. 05. 2023.
- „About Audio Middleware”. 9. 3. 2016. Arhivirano iz originala 30. 5. 2021. g. Pristupljeno 6. 1. 2022.
Spoljašnje veze
uredi
- Međunarodni scenografski online žurnal (na engleskom)
- Palatine Directory: Dizajn / Scenografija (na engleskom)
- Scenography - The Theatre Design Website Pozorišni dizajn / Scenografija (na engleskom)
- Životopis scenografa Jaroslava Maline
- Prague Quadrennial of Performance Design and Space - the largest scenography event in the world - presenting contemporary work in a variety of performance design disciplines and genres - costume, stage, light, sound design, and theatre architecture for dance, opera, drama, site specific, multi-media performances, and performance art, etc., Prague, CZ
- World Stage Design Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. maj 2023) - a four-yearly international, designer-based exhibition to showcase and celebrate the work of individual designers
- Master's Degree in Urban Scenography in Barcelona Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. novembar 2013)
- Master's Degree in Scenography at the University of Kansas
- MA and PhD provision at University of Leeds, UK
- Scene, published by Intellect since 2012 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (31. decembar 2017)
- Theatre and Performance Design, published by Routledge since 2015