Википедија

Streličarstvo

Streličarstvo je veština korišćenja luka u svrhe ispaljivanja strela.[1][2] Streličarstvo je tokom istorije nalazilo svoju primenu u lovu i borbi a kasnije je postalo sport. Osoba koja se bavi streličarstvom naziva se „streličar“.[3]

Takmičenje u streličarstvu u junu 1983. u Menhengladbahu, Zapadna Nemačka.
Rikbakški strelac se takmiči na Brazilskim igrama domorodaca.
Cilj za streličarstvo- kako se može primetiti svaki strelac teži da pogodi „u žuto“.

Istorija

uredi

Najraniji konkretan trag streličarstva star je pet hiljada godina. Luk je verovatno prvo korišćen za lov, a tek kasnije u svrhe ratovanja. Stare civilizacije, prvenstveno Persijanci, Grci, Indijci, Kinezi, i Korejci, imali su veliki broj streličara u svojim vojskama. Ispostavilo se da su strele posebno pogubne za velike vojne formacije.

Tokom srednjeg veka, korišćenje streličara u zapadnoevropskim ratovima nije bilo dominantno koliko se u popularnoj kulturi obično smatra. Streličari su obično bili najmanje plaćeni vojnici u vojsci, ili čak regrutovani među seljacima. Takva strategija bila je posledica male cene lukova i strela u poređenju sa cenom mačeva i oklopa. Profesionalni streličari, za koje je potrebna dugogodišnja obuka i kvalitetniji lukovi zbog toga su bili retki u Evropi. Nasuprot tome, u Aziji i arapskom svetu streličarstvo je bilo veoma zastupljeno. Streličari-konjanici su sačinjavali glavnicu vojne snage većine Mongola.

Razvitkom vatrenog oružja, streličarstvo se sve manje koristi u ratovanju. Prva vatrena oružja su bila lošija u dometu, učestalosti paljbe i probojnosti oklopa od visokokvalitetnih lukova, ali je za njihovo korišćenje bila potrebna drastično kraća obuka. Streličarstvo je danas olimpijski sport. U Srbiji je za zakonito posedovanje luka neophodna dozvola.

Poreklo i antičko streljaštvo

uredi

Najstarija poznata evidencija o luku i streli potiču iz južnoafričkih lokaliteta kao što je pećina Sibudu, gde su pronađeni ostaci kostiju i kamenih vrhova strela koji datiraju pre otprilike 72.000 do 60.000 godina.[4][5][6][7][8][9] Na osnovu indirektnih dokaza, smatra se da se luk takođe pojavio ili ponovo pojavio kasnije u Evroaziji, blizu prelaza iz gornjeg paleolita u mezolit. Najraniji potvrđeni ostaci luka i strele iz Evrope su mogući fragmenti iz Nemačke pronađeni u Manhajm-Fogelstangu datirani pre 17.500 do 18.000 godina, i Stelmuru datirani na pre 11.000 godina. Azilijanski vrhovi pronađeni u pećini Bišon, Švajcarska, pored posmrtnih ostataka medveda i lovca, sa fragmentima kremena pronađenim u trećem pršljenu medveda, ukazuju na upotrebu strela pre 13.500 godina.[10] Drugi znaci njegove upotrebe u Evropi potiču iz Stilmura u Arensburškoj dolini severno od Hamburga u Nemačkoj i datiraju iz kasnog paleolita, oko 10.000–9.000. p. n. e. Strele su bile od borovine i sastojale su se od glavne drške i prednjeg dela od 15–20 cm sa kremenim vrhom. Nema potvrđenih ranijih lukova; prethodne šiljaste drške su poznate, ali su možda bile lansirane bacačima koplja, a ne lukovima. Najstariji do sada poznati lukovi potiču iz močvare Holmegard u Danskoj. Na lokalitetu Nataruk u okrugu Turkana, Kenija, sečiva od opsidijana pronađena zabijena u lobanju i u torakalnoj šupljini drugog skeleta, ukazuju na upotrebu strela sa kamenim vrhovima kao oružja pre oko 10.000 godina.[11]

Klasične civilizacije, posebno Asirci, Grci, Jermeni, Persijanci, Parti, Rimljani, Indijci, Korejci, Kinezi i Japanci, u svojim vojskama su imali veliki broj strelaca. Akađani su prvi koristili kompozitne lukove u ratu sudeći po pobedničkoj steli Naram-Sina od Akada.[12] Egipćani su Nubiju nazivali „Ta-Seti“ ili „Zemlja luka“, pošto su Nubijci bili poznati kao stručni strelci, a do 16. veka pre nove ere Egipćani su koristili kompozitni luk u ratu.[13] Egejske kulture iz bronzanog doba su već od 15. veka pre nove ere bile u mogućnosti da angažuju veliki broj specijalizovanih proizvođača lukova u državnom vlasništvu za ratne i lovačke svrhe.[14] Velški dugi luk je prvi put dokazao svoju vrednost u kontinentalnom ratu u Bici kod Kresija.[15] U Americi streličarstvo je bilo široko rasprostranjeno u evropskim kontaktima.[16]

Streličarstvo je bilo veoma razvijeno u Aziji. Sanskritski izraz za streličarstvo, danurveda, počeo je da se odnosi na borilačke veštine uopšte. U istočnoj Aziji, Kogurjo, jedno od tri kraljevstva Koreje, bilo je dobro poznato po svojim pukovima izuzetno veštih strelaca.[17][18]

Srednjevekovno streljaštvo

uredi

Srednjovekovni kratki luk je bio tehnički identičan lukovima iz klasične ere, sa dometom od približno sto jardi one hundred yd (91 m). To je bilo primarno oružje na bojnom polju tokom ranog srednjeg veka. Oko desetog veka samostrel je uveden u Evropu. Samostreli su generalno imali veći domet, veću preciznost i veću prodornost od kratkog luka, ali su imali mnogo sporiju brzinu paljbe. Samostreli su korišćeni u ranim krstaškim ratovima, sa modelima koji su imali domet od 300 yd (270 m) i mogli su da probiju oklop ili ubiju konja.[19]

Tokom kasnog srednjeg veka engleska vojska se čuveno oslanjala na masovne strelce naoružane dugim lukom. Francuska vojska se više oslanjala na samostrel.[20] Kao i njihovi prethodnici, verovatnije je da su strelci bili seljaci ili jeomeni nego vojnici. Dugi luk je imao domet do 300 yd (270 m). Međutim, njegov nedostatak preciznosti na velikim dometima učinio ga je masovnim oružjem, a ne pojedinačnim. Značajne pobede koje se mogu pripisati dugom luku, kao što su Bitka kod Kresija[21] i Bitka kod Aženkura, dovele su do toga da je engleski dugi luk postao deo vojnog znanja.

Vidi još

uredi

Reference

uredi
  1. ^ Paterson Encyclopaedia of Archery p. 17
  2. ^ Charlton T. Lewis; Short, Charles (1879). „Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary, arcus”. Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary. Oxford. Clarendon Press. Pristupljeno 23. 9. 2020. 
  3. ^ The noun "toxophilite", meaning "a lover or devotee of archery, an archer" derives from Toxophilus by Roger Ascham —"imaginary proper name invented by Ascham, and hence title of his book (1545), intended to mean 'lover of the bow'." "toxophilite, n." Oxford English Dictionary. Second edition, 1989; online version November 2010. <http://www.oed.com:80/Entry/204131>; accessed 10 March 2011. Earlier version first published in New English Dictionary, 1913.
  4. ^ Lombard M (2020). „The tip cross-sectional areas of poisoned bone arrowheads from southern Africa”. Journal of Archaeological Science: Reports. 33: 102477. Bibcode:2020JArSR..33j2477L. S2CID 224889105. doi:10.1016/j.jasrep.2020.102477. 
  5. ^ Backwell, Lucinda; d'Errico, Francesco; Wadley, Lyn (2008). „Middle Stone Age bone tools from the Howiesons Poort layers, Sibudu Cave, South Africa”. Journal of Archaeological Science. 35 (6): 1566—1580. Bibcode:2008JArSc..35.1566B. doi:10.1016/j.jas.2007.11.006. 
  6. ^ Wadley, Lyn (2008). „The Howieson's Poort industry of Sibudu Cave”. South African Archaeological Society Goodwin Series. 10. 
  7. ^ Lombard M, Phillips L (2010). „Indications of bow and stone-tipped arrow use 64,000 years ago in KwaZulu-Natal, South Africa”. Antiquity. 84 (325): 635—648. S2CID 162438490. doi:10.1017/S0003598X00100134. 
  8. ^ Lombard M (2011). „Quartz-tipped arrows older than 60 ka: further use-trace evidence from Sibudu, Kwa-Zulu-Natal, South Africa”. Journal of Archaeological Science. 38 (8): 1918—1930. Bibcode:2011JArSc..38.1918L. doi:10.1016/j.jas.2011.04.001. 
  9. ^ Backwell, Lucinda; Bradfield, Justin; Carlson, Kristian J.; Jashashvili, Tea; Wadley, Lyn; d'Errico, Francesco (2018). „The antiquity of bow-and-arrow technology: Evidence from Middle Stone Age layers at Sibudu Cave”. Antiquity. 92 (362): 289—303. S2CID 166154740. doi:10.15184/aqy.2018.11. 
  10. ^ « La grotte du Bichon, un site préhistorique des montagnes neuchâteloises  », Archéologie neuchâteloise 42, 2009.
  11. ^ Lahr, M. Mirazón; Rivera, F.; Power, R.K.; Mounier, A.; Copsey, B.; Crivellaro, F.; Edung, J.E.; Fernandez, J.M. Maillo; Kiarie, C. (2016). „Inter-group violence among early Holocene hunter-gatherers of West Turkana, Kenya”. Nature. 529 (7586): 394—398. Bibcode:2016Natur.529..394L. PMID 26791728. S2CID 4462435. doi:10.1038/nature16477. 
  12. ^ Zutterman, C. (2003). „The bow in the Ancient Near East. A re-evaluation of archery from the late 2nd Millennium to the end of the Achaemenid empire”. Iranica Antiqua. XXXVIII. 
  13. ^ Mc Leod, W.E. (januar 1962). „Egyptian Composite Bows in New York”. American Journal of Archaeology. 66 (1). 
  14. ^ Bakas, Spyros (2016). „Composite Bows in Minoan And Mycenaean Warfare”. Syndesmoi. University of Catania. 4. 
  15. ^ „Bow Evolution”. Arhivirano iz originala 20. 12. 2016. g. Pristupljeno 12. 12. 2016. 
  16. ^ Zimmerman, Larry J. (1985). Peoples of Prehistoric South Dakota. Lincoln and London: University of Nebraska Press. 
  17. ^ Book of the Later Han [1]"句驪一名貊耳有別種依小水為居因名曰小水貊出好弓所謂貊弓是也"
  18. ^ Duvernay, Thomas A.; Duvernay, Nicholas Y. (2007), Korean Traditional Archery, Handong Global University 
  19. ^ „The Bow In Medieval Warfare”. 
  20. ^ „People of the Hundred Years' War”. Royal Armouries Collections. 24. 5. 2018. Arhivirano iz originala 29. 09. 2022. g. Pristupljeno 17. 4. 2022. 
  21. ^ Rhoten, Ronald (9. 1. 2006). Trebuchet Energy Efficiency – Experimental Results. American Institute of Aeronautics and Astronautics. ISBN 978-1-62410-039-0. doi:10.2514/6.2006-775. 

Literatura

uredi

Spoljašnje veze

uredi
Preuzeto iz „https://sr.wiki.x.io/w/index.php?title=Стреличарство&oldid=28460082”