Stari Bar

Stari Bar
Stari Bar;
	Stari Bar
Administrativni podaci
Država	Crna Gora
Opština	Bar
Stanovništvo
— 2011.	1864
Geografske karakteristike
Koordinate	42° 05′ 14″ S; 19° 07′ 35″ I / 42.087333° S; 19.1265° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	241 m
	Stari Bar Stari Bar na karti Crne Gore
Ostali podaci
Poštanski broj	85354
Pozivni broj	030
Registarska oznaka	BR

Stari Bar je gradsko naselje u opštini Bar u Crnoj Gori. Prema popisu iz 2003. bilo je 1864 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 1968 stanovnika). Naziv „Stari Bar“ za prvobitnu lokaciju grada Bara (5 kilometara od mora) je u upotrebi od 1908. godine, kada je odlukom Ministarskog savjeta Knjaževine Crne Gore naselje Pristan (podignuto uz brdo Volujica) dobilo ime Novi Bar.

Stari grad Bar

Stari grad Bar (lat. Antibaris) je tvrđava koja je više vijekova bila centar Bara, sve dok se grad nije preselio niže, u polje. Danas je napušten i nalazi se u ruševinama. Stari grad je jedno od najvećih arheoloških nalazišta na svijetu. Drugi spomenici ove vrste se razlikuju zahvaljujući jedinstvenom položaju i bogatstvu kulturnog naslijeđa. Njegove ulice su vodiči kroz vijekove, od grčkih kolonija do srednjeg vijeka, vladavine Mletaka, turskog perioda i sve do nove ere. Tokom zasdnjih arheoloških iskopavanja otkrivena je keramika od prije nove ere, kada su ova mjesta bila naseljena Ilirima. Ovi pronalasci dokazuju da su temelji Starog grada stariji od dva i po milenijuma. Latini su ga zvali Antibaris, i to je bio centar regiona dok se grad nije preselio u polje prema moru.

Stari grad Bar ponosito stoji u podnožju Rumije, nepristupačnom sa juga i istoka jer je pun stijena i kamena, a prema zapadu i sjeverozapadu se blago spušta. Nalazi se na jugoistočnom dijelu obale na 4 kilometra daleko od Jadranskog mora što mu je dalo idealan geografsko-strateški položaj.

Prošlost Bara

Srednjovjekovni Bar

Po Konstantinu Porfirogenitu, Avari su „uništili“ Romane (iliro-romanske starojedioce; „Grke“ i „Rimljane“ iz narodne tradicije) koji su živjeli u ravnicama, tako da su potražili spas u utvrđenim primorskim gradovima (Ulcinju, Budvi, posebno u Kotoru). Pretpostavlja se da je ovako naseljeno stanovništvo iz osnova podiglo i grad Bar. Tokom XI vijeka on postaje prestonica slobodne srpske države u Zeti pod Stefanom Vojislavom i Mihajlom, da bi krajem istog vijeka postao sedište samostalne crkvene organizacije u okviru katoličke crkve znane kao Barska nadbiskupija. Ondašnji Bar, koji je vjekovima bio dobro utvrđen grad, sa podgrađem (danas Stari Bar) od obale Jadranskog mora je bio udaljen oko pet kilometara i koristio je pristanište, sa trgom Pristanom. U Baru se tokom srednjeg vijeka kovao bakarni novac, folar, a za vrijeme Balšića i srebrni dinar. Podaci iz 1247. godine nam govore da se na čelu svih građana (lat. seniores et populus) nalazio knez (lat. comes) a postavljao ga je nosilac suvereniteta nad gradom. Sredinom XIV vijeka jasno se razlikuju staleži: pučani i patriciji (54 porodice, sa oko 400 članova, na početku XV vijeka). U XIV vijeku je nastalo Veliko vijeće (lat. Maius et generale consilium) a osnivanjem Malog vijeća, 1372. još je više učvršćena vlast aristokratije. Bar je često mijenjao gospodare. Najprije je u rukama Vizantije, države Duklje, pa opet vizantijski, do 1183. godine, kada ulazi u sastav srednjovjekovne države, Srbije Nemanjića. U rukama je gospodara Zete Balšića (do 1405. i od 1412-1421)kada gradom upravljaju vojvode i kefalije (djeleći vlast i posjede sa samoupravnim gradskim organima). Pod Venecijom je (1405-1412. kao i 1421). Za vlade Mletaka, najveći gradski funkcioner je potestas (podest). U okviru Srpske despotovine je od 1421. do 1441. Kratko je u rukama velikog bosanskog vojvode Stefana Vukčića Kosače (1441. i 1442-1443). Bar je ostao pod Mletačkom republikom od 1443. do osvajanja od strane Osmanlija, 1571. godine. Po sporazumu Osmanlija i Mlečana o predaji grada, utvrđene su za Bar određene privilegije, koje je potvrdio sultan Murat III, 1575. godine (uneseno u defter iz 1583. godine).

Toranj sa satom

Demografija

U naselju Stari Bar živi 1332 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 33,2 godina (31,8 kod muškaraca i 34,5 kod žena). U naselju ima 499 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,74. Etnička slika Starog Bara počela je da se mijenja sa naseljavanjem Slovena. U srednjem vijek, grad nije bio samo kulturni i politički centar već i sjediše arhiepiskopa, pa je odbrana morala biti jaka i stabilna. Polukružne kule čuvale su kapiju, a tvrđava koja se nalazila u trouglu između citadele, kapije i donje kapije, sastojala se od vertikalnih zidova koji su završavali zupcima. Na zupce, koje su štitili branitelje od strijela, vodile su drvene staze. Ispred bedema najvjerovatnije su bili rovovi napunjeni vodom. Sjeverno od gornje tvrđave nalaze se očuvani ostaci akvedukta iz 16. vijeka, koji su dovodili vodu sa planine u grad.

Stanovništvo u ovom naselju veoma je heterogeno.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[1]
Godina	Stanovnika




1948.	1.417
1953.	1.679
1961.	1.803
1971.	1.559
1981.	1.514
1991.	1.968	1.934
2003.	2.044	1.864

Etnički sastav prema popisu iz 2003.^[2]‍

Crnogorci	729	39,10%
Muslimani	510	27,36%
Srbi	221	11,85%
Bošnjaci	101	5,41%
Albanci	101	5,41%
Romi	14	0,75%
Egipćani	7	0,37%
Hrvati	6	0,32%
Slovenci	1	0,05%
Makedonci	1	0,05%
Jugosloveni	1	0,05%
nepoznato	60	3,21%

Stanovništvo prema polu i starosti^[3]


	m	ž
?	13	18
80+	7	13
75—79	4	21
70—74	17	34
65—69	22	32
60—64	21	28
55—59	35	46
50—54	79	63
45—49	76	74
40—44	63	66
35—39	46	75
30—34	49	60
25—29	63	61
20—24	85	90
15—19	108	83
10—14	70	95
5—9	58	63
0—4	70	56
Prosek :	60	25

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2003.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2003.
Broj domaćinstava	356	430	432	369	403	518	523

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2003.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	499	66	72	81	118	77	55	25	2	0	3

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	688	230	395	16	12	35
Ženski	764	183	403	118	40	20
UKUPNO	1.452	413	798	134	52	55

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	296	5	0	1	24
Ženski	180	1	0	0	36
UKUPNO	476	6	0	1	60
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	7	23	36	12	109
Ženski	1	1	49	13	17
UKUPNO	8	24	85	25	126
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	5	12	3	4
Ženski	0	5	6	10	26
UKUPNO	0	10	18	13	30
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	38	0	0	17
Ženski	11	0	0	4
UKUPNO	49	0	0	21

Galerija

Osvajanje Bara i stanje posjeda 1441. godine (po prodoru S. V. Kosače u Zetu).
Pokušaj osvajanja Bara od strane vojvoda Đurđa Brankovića: Altomana i Stefanice Crnojevića, 1448.

Reference

^ Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2003, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. septembar 2005. COBISS-ID 8764176.
^ Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. septembar 2004. ISBN 978-86-84433-00-0.
^ Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. oktobar 2004. COBISS.CG-ID 8489488.

Literatura

Deroko, Aleksandar (1950). Srednjevekovni gradovi u Srbiji, Crnoj Gori i Makedoniji. Beograd: Prosveta.
Grupa autora: Istorijski leksikon Crne Gore, knjiga 5 „Daily Press-Vijesti“, 2006.

Spoljašnje veze

[1] Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2003, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. septembar 2005. COBISS-ID 8764176.

[2] Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. septembar 2004. ISBN 978-86-84433-00-0.

[3] Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. oktobar 2004. COBISS.CG-ID 8489488.

[1]

[2]

[3]