Srpski nacionalni savjet Crne Gore
Srpski nacionalni savjet Crne Gore (SNSCG) je posebna autonomna, odnosno krovna organizacija elektorskog tipa, koja se zalaže za ostvarivanje ustavnih i zakonskih prava srpskog naroda u Crnoj Gori. Prvi saziv SNSCG konstituisan je 2008. godine,[1] na osnovu Zakona o manjinskim pravima i slobodama.[2] Predsednik SNSCG je Momčilo Vuksanović.[3]
Istorija
urediPitanje o osnivanju Srpskog nacionalnog savjeta Crne Gore pokrenuto je nakon proglašenja nezavisnosti (2006), kada se srpski narod u Crnoj Gori suočio sa potrebom definisanja svog nacionalnog statusa. To pitanje je eskalirao tokom 2007. godine, u vrijeme političkih pregovora o novim ustavnim rješenjima. Tokom pregovora, srpske i prosrpske stranke u Crnoj Gori insistirale su na rješenjima koja su podrazumevala priznavanje pune ravnopravnost srpskog naroda i srpskog jezika u toj državi. Na drugoj strani, režimske stranke su pod vidom zalaganja za "građanski" koncept pokušavale da nametnu rješenja koja su favorizovala crnogorski narod i crnogorski jezik. Iako nisu imale neophodnu dvotrećinsku većinu, režimske stranke su na kraju uspjele da ozvaniče svoje stavove, zahvaljujući prelasku opozicionog Pokreta za promjene (PZP) na stranu režima, čime je bila obezbeđena dvotrećinska većina za usvajanje ustavnih rješenja kojima je srpskom narodu uskraćeno priznavanje konstitutivnosti, dok je srpskom jeziku oduzet dotadašnji status službenog jezika. Takav ishod, koji je ozvaničen usvajanjem novog Ustava Crne Gore od 22. oktobra 2007. godine, bio je sasvim neočekivan za većinu srpskih i prosrpskih stranaka, koje su dugo vjerovale da će PZP, kao stranka za koju je glasao i znatan dio srpskih birača, istrajati na zajedničkoj opozicionoj platformi, tako da je naknadni prelazak PZP na stranu režima shvaćen ne samo kao neprijateljski čin prema srpskom narodu, već i kao opomena srpskim glasačima da ubuduće ne glasaju za stranke bez jasnog srpskog obeležja u nazivu.[4][5][6]
Nakon donošenja pomenuti ustavnih rješenja, pred srpske političke i ostale društvene činioce u Crnoj Gori postavio se niz statusnih pitanja, koja su proisticala iz različitih tumačenja pojedinih članova Ustava Crne Gore i Zakona o manjinskim pravima i slobodama. Tim povodom su nastale dvije opcije, od kojih je prva podrazumevala nastavak borbe za dobijanje statusa konstitutivnog naroda uz odbijanje svih rješenja koja su srpski narod u Crnoj Gori svodila na status nacionalne manjine, dok je druga opcija takođe podrazumevala nastavak borbe za konstitutivnost, ali uz taktičko prihvatanje pojedinih ustavnih i zakonskih rješenja koja su u praktičnom smislu moga biti korisna za buduće ostvarivanje strateških nacionalnih ciljeva. Rasprave o ovim pitanjima dovele su ozbiljnih sporova među prvacima srpskog naroda, što je rezultiralo podjelom na dve suprotstavljene struje. Mnoge srpske političke organizacije u Crnoj Gori izjasnile su se protiv svih rješenja koja su podrazumjevala neposredno ili posredno prihvatanje statusa nacionalne manjine, opredelivši se za nastavak borbe za priznavanje državotvornosti, odnosno konstitutivnosti srpskog naroda u Crnoj Gori. Nasuprot tome, drugi deo srpske političke javnosti se opredelio za pragmatičan pristup u vidu prihvatanja pojedinih ustavnih i zakonskih rešenja, koja su pružala mogućnost za formiranje krovne srpske nacionalne organizacije u Crnoj Gori.[7][8]
Prvi saziv
urediPrema Zakonu o manjinskim pravima i slobodama,[2] manjinskim narodima je bilo omogućeno da po elektorskom sistemu samostalno biraju svoja predstavnička tijela, odnosno savjete manjinskih naroda. Stoga je 2008. godine pokrenuta inicijativa za osnivanje posebnog savjeta koji bi predstavljao srpski narod u Crnoj Gori. Ova inicijativa je bila praćena novim sporovima i podjelama u srpskoj javnosti, ne samo u Crnoj Gori već i izvan nje, pošto je taj čin u znatnom delu javnosti bio doživljavan kao odustajanje od borbe za priznavanje konstitutivnosti srpskog naroda.[9] Uprkos znatnim teškoćama, deo srpskih političkih i društvenih organizacija u Crnoj Gori sproveo je pomenutu inicijativu, tako da je krajem 2008. godine došlo do konstituisanja prvog saziva Srpskog nacionalnog savjeta Crne Gore.[1] Za prvog predsednika SNSCG izabran je Momčilo Vuksanović, dok su za potpredsednike su izabrani: Mlađen Mićović, Vojin Grubač i Vidosava Ostojić, a usvojena je i "Deklaracija Srpskog nacionalnog savjeta" u kojoj je ukazano na ključne probleme sa kojima se suočava srpski narod u Crnoj Gori.[10]
Kao dodatni povod za otpor pojedinih srpskih organizacija prema SNSCG poslužila je i odluka Momčila Vuksanovića da pored funkcije predsjednika SNSCG, koja je zahtjevala punu posvećenost i stranačku neutralnost, nastavi sa učešćem u kreiranju međustranačkih odnosa. Vuksanović je od ranije bio na čelu NVO pod nazivom Srpsko narodno vijeće Crne Gore (SNVCG), što nije bilo sporno, ali ta organizacija je još od 2006. godine bila članica političke koalicije pod nazivom Srpska lista, čijem je poslaničkom klubu u Skupštini Crne Gore pripadao i Vuksanović. Umjesto zauzimanja neutralnog stava prema sporovima koji su vođeni između srpskih stranaka, Vuksanović se krajem 2008. godine, upravo u vrijeme izbora na funkciju predsjednka SNSCG,[11] otvoreno svrstao uz jednu od sukobljenih srpskih grupacija.[12] Njegova NVO (Srpsko narodno vijeće Crne Gore) je nakon raspada Srpske liste aktivno učestvovala u stvaranju nove političke koalicije pod nazivom Srpska nacionalna lista (2009), a sam Vuksanović je pristao da bude nosilac koalicione izborne liste.[13] Takvim političkim angažovanjem, u pitanje je bila dovedena Vuksanovićeva neutralnost, koja je u tadašnjim složenim okolnostima bila neophodna za uspostavljanje povjerenja, sprečavanje daljih podjela i uspješno obavljanje funkcije predsjednika SNSCG. Tek nakon izbornog neuspjeha Srpske nacionalne liste na skupštinskim izborima koji su održani u martu 2009. godine, Vuksanović je pokušao da ograniči svoju djelatnost na vođenje SNSCG, ali tada je već bilo kasno za obnovu povjerenja, tako da su protivnici stvaranja SNSCG nastavili da koriste Vuksanovićev politički angažman kao dodatni izgovor za odbijanje svake saradnje sa SNSCG.
Tokom prvih godina, rad SNSCG se odvijao u otežanim okolnostima, pod senkom dotadašnjih sporova i podjela među srpskim prvacima, što je dovelo do ozbiljnih posljedica po ostvarivanje srpskih nacionalnih interesa u Crnoj Gori. Tek nakon novog popisa stanovništva (2011), čiji su rezultati u široj srpskoj javnosti bili shvaćeni kao ozbiljna opomena, politički i ostali prvaci srpskog naroda u Crnoj Gori su počeli da uviđaju pogubnost daljih podjela, nakon čega je došlo do prvih pokušaja približavanja i obnove programskog i akcionog zajedništva. Međutim, svi napori u tom cilju su propali tokom 2012. godine. Na jednoj strani, Momčilo Vuksanović se kao predsjednik SNSCG ponovo umješao u međustranačke odnose,[14] a zatim se preko svoje NVO SNVCG uključio u stvaranje koalicije pod nazivom Srpski nacionalni savez.[15] Na drugoj strani, najveća srpska stranka - Nova srpska demokratija (NSD), od koje se očekivalo da oko sebe okupi sve srpske i prosrpske snage u Crnoj Gori, odlučila je da uđe u koaliciju sa antisrpskim činiocima (Pokret za promjene), što je dovelo do stvaranja Demokratskog fronta, na čelu sa Miodragom Lekićem, etničkim Crnogorcem koji se otvoreno protivio povlačenju odluke o priznanju Kosova.[16][17] Nakon ulaska u koaliciju sa antisrpskim činiocima, rukovodstvo NSD je povelo novu kampanju protiv Srpskog nacionalnog savjeta, usljed čega je tokom 2013. godine došlo je do novog zaoštravanja i sukobljavanja.[18]
Drugi saziv
urediPodjele i sukobi su eskalirali tokom proljeća 2013. godine, u vrijeme priprema za izbor nove elektorske skupštine SNSCG. Iako se zalagalo za ukidanje SNSCG, rukovodstvo Nove srpske demokratije je na opšte iznenađenje javnosti odlučilo da se uključi u rad Srpskog nacionalnog savjeta, i to preko svojih funkcionera koji su kao poslanici u Skupštini Crne Gore imali zakonsko pravo da po automatizmu postanu članovi SNSCG.[19][20] Ovaj neočekivani politički manevar NDS izazvao je brojna reagovanja u javnosti, na šta se potom nadovezao i niz novih sporova i javnih polemika koje su vođene povodom utvrđivanja liste elektora za predstojeću skupštinu SNSCG.[21][22][23]
Do konačne eskalacije sukoba došlo je sredinom jula 2013. godine, u vrijeme sazivanja elektorske skupštne. Pod uticajem NSD, koja tokom izbornog procesa nije uspjela da obezbjedi elektorsku većinu, trećina verifikovanih elektora je odlučila da ne prisustvuje izbornoj skupštini, održanoj 17. jula u Podgorici, na kojoj je uprkos tome izvršen izbor drugog saziva SNSCG.[24]
Nadležne državne ustanove su pokušale da iskoriste izostanak trećine elektora za formalnu delegitimizaciju novoizabranog saziva Srpskog nacionalnog savjeta, koji stoga nije mogao biti konstituisan, usljed čega je i sam opstanak SNSCG bio doveden u pitanje.[25][26] Rad SNSCG je deblokiran tek nakon dodatnih zapleta i sudskog procesa koji je poveden pred Upravnim sudom Crne Gore, a potom se početkom 2014. godine stiglo i do Ustavnog suda Crne Gore, koji je u konačnoj instanci potvrdio legitimnost SNSCG.[27][28][29]
Tek nakon okončanja pomenutog sudskog postupka, sazvana je i konstitutivna sjednica SNSCG, koja je održana 18. februara 2014. godine u Podgorici, a na kojoj je za predsjednika SNSCG ponovo izabran Momlilo Vuksanović.[30] U prvoj fazi pomenutog sukoba, kada se tokom 2013. godine činilo da će SNSCG biti ugašen, funkcioneri NSD su se u više navrata javno hvalili da je upravo NSD uspjela da ugasi SNSCG, što je doprinelo dodatnom raspirivanju međusobnih sukoba, koji su nastavljeni i tokom narednih godina, uz iznošenje teških optužbi.[31]
U jesen 2014. godine, predsjednik SNSCG Momčilo Vuksanović se preko svoje NVO SNVCG uključio u stvaranje asocijacije pod nazivom Srpska inicijativa, kojoj su pripadale i pojedine manje stranke srpskog i prosrpskog usmjerenja,[32][33] što je od strane Nove srpske demokratije shvaćeno kao Vuksanovićevo ponovno napuštanje neutralne pozicije i svrstavanje uz jednu političku grupaciju, nakon čega je došlo do novih kritika i javnih polemika, koje su bile neposredno usmjerene prema Vuksanoviću, a preko njega i prema SNSCG.[34][35]
Treći saziv
urediPočetkom 2018. godine na trećoj elektorskoj skupštini u Podgorici konstituisan je novi saziv Srpskog nacionalnog savjeta,[36] a potom je za predsjednika SNSCG ponovo izabran Momčilo Vuksanović.[37] U konstituisanju trećeg saziva SNSCG po prvi put su učestvovali i predstavnici najveće srpske stranke - Nove srpske demokratije, koja se tokom prethodnih deset godina protivila i samom postojanju Srpskog nacionalnog savjeta, tako da je ulazak NSD u SNSCG shvaćen kao značajan zaokret u politici te stranke prema rješavanju srpskog pitanja u Crnoj Gori.[38]
Nedugo potom, SNSCG je pokrenuo inicijativu za raspisivanje referenduma o poništavanju sporne odluke iz 2008. godine kojom je tadašnja Vlada Crne Gore priznala jednostrano proglašenu nezavisnost Kosova.[39]
Nagrade i priznanja
uredi
Orden Karađorđeve zvezde drugog stepena (15. februar 2021).[40]
Vidi još
urediReference
uredi- ^ a b VOA (2008): U Podgorici održana Izborna skupština Srpskog nacionalnog savjeta
- ^ a b „Crna Gora: Zakon o manjinskim pravima i slobodama” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 06. 12. 2018. g. Pristupljeno 06. 12. 2018.
- ^ Srpske novine: Održana konstitutivna sjednica trećeg saziva Srpskog nacionalnog savjeta Crne Gore
- ^ Vojinović 2007.
- ^ Glas javnosti (2007): Političko konvertitstvo Nebojše Medojevića
- ^ Srpske novine (2012): Građanska politička orijentacija vodi asimilaciji Srba u Crnoj Gori
- ^ Vojinović 2008.
- ^ Vuksanović 2012.
- ^ Politika (2009): Srpske podele u Crnoj Gori
- ^ Srpske novine: Vuksanović lider Srpskog nacionalnog savjeta
- ^ Mondo (2008): Izabran predsjednik Srpskog nacionalnog savjeta u Crnoj Gori
- ^ Sloboda Evropa (2008): Želimo da sačuvamo izvorni program Srpske liste
- ^ Večernje novosti (2009): Nove koalicije
- ^ Vijesti (2012): Srpski nacionalni savjet pozvao srpske partije da se uključe u SNP
- ^ Srpske novine (2012): Osnovan Srpski nacionalni savez
- ^ Vijesti (2012): Lekić: Nećemo dovoditi u pitanje priznanje Kosova
- ^ Večernje novosti (2012): Izbori u CG: Nezavisnost Kosova o(p)staje
- ^ Večernje novosti (2013): Svađe Srba u Crnoj Gori sve opasnije
- ^ Srpske novine (2013): Napad na Savjet po diktatu žutih
- ^ Srpske novine (2013): Poslanici Demokratskog fronta prihvatili članstvo u Srpskom nacionalnom savjetu da bi ga ukinuli
- ^ RTCG (2013): SL: Medo i NOVA bi da uzmu pare
- ^ Srpske novine (2013): Reagovanje Izborne Komisije SNS-a
- ^ Srpske novine (2013): IK SNS: Proširićemo krivičnu prijavu
- ^ Srpske novine (2013): Savjet opstao uprkos svim pokušajima crnogorske vlasti i dijela odnarođene srpske opozicije da ga uruše
- ^ Vijesti (2013): Vuksanović hoće vlast u Srpskom nacionalnom savjetu po svaku cijenu
- ^ Večernje novosti (2013): CG: Gasi se Srpski nacionalni savet?
- ^ RTCG (2013): Vuksanoviću opet dali pare nezakonito
- ^ Vijesti (2014): Vuksanović: Izgubili smo puno novca kojim čuvamo srpski identitet
- ^ Vijesti (2014): NOVA: Upravni sud aktivira SNS pred izbore
- ^ Srpske novine (2014): Konstituisan Drugi saziv Srpskog savjeta, dr Momčilo Vuksanović izabran za predsjednika
- ^ Srpske novine (2015): Nova srpska demokratija i dnevne novine „Dan“ u zločinačkom poduhvatu asimilacije srpskog naroda
- ^ Srpske novine (2014): Sporazum za nacionalnu strategiju Srba u Crnoj Gori
- ^ Vijesti (2014): Fomirana Srpska inicijativa: Čuvaju nacionalni identitet
- ^ IN4S (2014): Opet se okupljaju: Peco, Vuksanović, radikali, pojačani Novicom Stanićem, formiraju partiju?
- ^ IN4S (2014): Srpska inicijativa: Novo okupljanje veterana ispod cenzusa
- ^ Srpske novine: Izabran novi saziv Srpskog nacionalnog savjeta
- ^ Srpske novine (2018): Održana konstitutivna sjednica trećeg saziva Srpskog nacionalnog savjeta Crne Gore
- ^ „Analitika (2018): Nova priznala manjinski status za Srbe”. Arhivirano iz originala 21. 09. 2019. g. Pristupljeno 21. 09. 2019.
- ^ Srpske novine: Inicijativa za poništenje odluke Vlade Crne Gore o priznanju nezavisne države Kosovo
- ^ „Spisak odlikovanih - Sretenje 2021.” (PDF). Predsednik Republike Srbije. 15. februar 2021.
Literatura
uredi- Vojinović, Rajo, ur. (2007). Ustavni genocid nad Srbima: Srpski narod u novom Ustavu Crne Gore: Zbornik radova. Podgorica: Srpsko narodno vijeće Crne Gore.
- Vojinović, Rajo, ur. (2008). Kako do zaštite identiteta srpskog naroda u Crnoj Gori: Zbornik radova (PDF). Podgorica: Književna zadruga Srpskog narodnog vijeća.
- Vuksanović, Momčilo, ur. (2012). Zaštita identiteta srpskog naroda u Crnoj Gori: Zbornik radova. Podgorica: Književna zadruga Srpskog narodnog vijeća.
- Lutovac, Zoran (2014). „Srbi u Crnoj Gori posle razdvajanja Srbije i Crne Gore 2006. godine”. Zbornik Matice srpske za društvene nauke. 146: 55—70.
- Lutovac, Zoran (2015). Srpski identitet u Crnoj Gori (PDF). Beograd: Institut društvenih nauka. Arhivirano iz originala (PDF) 01. 11. 2018. g. Pristupljeno 13. 09. 2019.
- Markuš, Jovan B., ur. (2007). Bijela knjiga: Referendum u Crnoj Gori 2006: Zbornik dokumenata. Podgorica: Narodna misao.
- Milačić, Baćko J., ur. (2014). Nasilje nad srpskim jezikom: Zbornik radova. Podgorica: Književna zadruga Srpskog narodnog vijeća.
- Nikčević, Želidrag, ur. (2006). Prava Srba u Crnoj Gori. Beograd: Izdavački grafički atelje M: IGAM.
- Stojanović, Jelica, ur. (2012). Srpsko jezičko nasljeđe na prostoru današnje Crne Gore i srpski jezik danas. Nikšić: Matica srpska, Društvo članova u Crnoj Gori.