Википедија

Spisak devastiranih pravoslavnih svetinja na Kosovu i Metohiji u 21. veku

списак на Викимедији
Glavni članak: Devastirane pravoslavne svetinje na Kosovu i Metohiji

Spisak devastiranih pravoslavnih svetinja na Kosovu i Metohije u 21. veku, je sistematizovan prikaz svih srpskih crkava, manastira i drugih svetinja razorenih, oštećenih, oskrnavljenih i opljačkanih, po okončanju NATO bombardovanje SRJ od dolaska međunarodnih snaga KFOR-a na prostor Kosova i Metohije, te proterivanja nealbanskog stanovništva od strane NATO država u drugoj polovini 1999. godine, pa do današnjih dana. Imajući u vidu da proces devastacije srpskih svetinja i dalje traje, i pored toga što samoproglašena Republika Kosovo želi da dobije status članice UNESKA i "vodi brigu o pravoslavnom kulturnom blagu", Albanci i njihovi NATO sponzori svojim nedelima nad pravoslavnim svetinjama koja i dalje traju, to ničim ne pokazuju, ovaj spisak verovatno neće imati konačnu verziju još dugi niz godina.[1][2][3][4]

Na to upućuje i činjenica da albanska vlast u Prištini, instalirana od strane Vašingtona, nedvosmisleno nikada nije osudila varvarsko uništavanje srpskih crkava, manastira i grobalja, i kaznila počinioce, od 1999. godine, preko 2004. godine, do danas.[5]

Međunarodni tužioci i sudije procesuirali su samo 7 slučajeva uništavanja crkava u martovskom pogromu i 17 osoba osudili na kazne od 21 meseca do 16 godina, a jednu oslobodili optužbi.[6]

Devastiranje pravoslavnih svetinja na Kosovu i Metohiji u 21. veku

uredi

Posle Rambujea, Zapad je imao rastući problem sa legitimacijom svih svojih kasnijih akcija oko Kosova. Može se navesti niz diplomatskih, političkih i medijskih praktika kojima se osvežava narativ iz devedesetih o borbi dobra i zla na Balkanu. Ova politika kulminaciju je doživela kroz društveno-političkim promenama koje su usledile pred kraj 20. veka, i bombardovanje teritorije SR Jugoslavije 1999. godine, kada je gotovo potpunim iseljen srpski živalj sa teritorije Kosova i Metohije, koji je za sobom ostavio na milost i nemilost albanskih terorista u posleratnim uslovima, fizički nezaštićene svoje domove ali i veliki broj srpskih svetinje, čije se rušenje i skrnavljenje, započeto zadnje godine 20. veka, nastavljeno u nekoliko navrata i 21. veku.[7]

Ostavši fizički nezaštićeni, brojni srpski manastiri, crkve, crkvišta i groblja direktno su bili izloženi albanskom vandalizmu a sveštenstvo koje se u njima zateklo zlostavljanjima. Na to je uticao dosta indolentan stav KFOR-a, u čijem prisustvu je uništeno je preko 100 crkava, manastira, crkvišta i grobalja. Dok su crkvene dragocenosti na Kosovu i Metohiji iz porušenih i opljačkanih svetinja bile predmet ilegalne trgovine na samo Albanaca već i vojnika iz sastava KFOR-a. Ovakvo ponašanje KFOR-a imalo je za posledicu sve veće iseljavanje Srba (za samo nekoliko meseci iseljeno je više od 250.000) i samim tim sve manju zaštitu pravoslavnih svetinja.[8][9]

Napadi kosovskih Albanaca na kosovske Srbe i pravoslavne svetinje na Kosovu Metohiji u 21. veku vrhunac su postigli u martu 2004. kada je nasilje koje su počinili kosovski Albanci za posledicu imalo smrt 19 osoba (11 kosovskih Albanaca i 8 kosovskih Srba), 954 povređene osobe i sveopšte uništavanje imovine, uključujući trideset srpskih pravoslavnih crkava, manastira, grobalja i više od devet stotina kuća.[10]

Sramote i podlosti drugih naroda, koji su uništili ili u čijem prisustvu je nastalo razaranje, pravoslavnih svetinja na Kosovu Metohiji (navedeno u dole navedenom spisku), treba shvatiti ne samo kao atak na kulturno blago srpskog, već i kao atak na sveukupno svetsko, kulturno nasleđe u 21. veku.

Događaji iz 2004 viđeni okom rušitelja

A evo kako o paljenje hrišćanskih crkava po Kosovu 2004. godine, na patetičan i „romansiran” način piše u biografije Hašima Tačija „Nova država, moderni državnik” na strani 145—148, u pokušaju da za to okrivi Srbe:

U hladnom martovskom danu 2004. Tačijev telefon je zazvonio. Bio je u Vašingtonu, ali je jednako tako mogao biti i u kafiću u centru Prištine. (...) Poziv ga je grubo preneo s reke Potomak na Ibar. Već je mesecima osećao da se nešto sprema: Bomba ispred Rugovine kuće, najava da bi Unmik počeo da hapsi veterane OVK pod optužbom za ratne zločine, neredi u Mitrovici – šta to sve znači? (...) Dok je žurio prema aerodromu, misli su mu se rojile kroz glavu. On je razumeo bolje od ostalih da se većina veterana OVK oseća marginalizovano. (...) To mora biti srpska provokacija, kaže sebi Tači...A martovski nemiri iz 2004? Oni su bili presudni za dobijanje kosovske samostalnosti...Tači ih (verovatno) nije organizovao, ali oni su bili u njegovu korist.[11]

Navedeni tekst treba razumeti kao poruku da bi svaka druga velika gužva tog tipa oko srpskih svetinja na Kosovu i Metohiji radila u korist Prištine

...dokle god tamo sedi neko sa specijalizacijom da „žanje bes”. Bes naroda? Ne.Bes civilizovanih amatera s potencijalom vladajuće klase.[11]

Spisak devastiranih pravoslavnih svetinja od 2000. godine do danas

uredi
Devastirane pravoslavne svetinja od 2000. godine do danas
Slika pre i/ili posle
devastiranja 		Naziv svetinje Opis razaranja Godina
devastacije
1.

 

Crkva Bogorodice Ljeviške u Prizrenu Crkvu koja potiče iz 14. veka, Albanci su zapalili iznutra, a freske iz perioda od 12 do 14 veka su znatno oštetili, oltarski prostor oskrnavili a časnu trpezu polomili
2004.
2.

 

Crkva Svetog Spasa u Prizrenu Crkvu koja potiče iz 14. veka, Albanci su zapalili
2004.
3.

 

Saborna crkva Svetog Đorđa u Prizrenu Gradnja crkve započeta je 1855. godine, da bi posle mnogih smetnji i podmićivanja dobila turski ferman, i bila završena 1887, odnosno sa zvonarom tek 1903. godine. U njoj se se čuva ikona Bogorodice Odigitrije iz 15. veka koja je donedavno čuvana u crkvi Sv. Nikole Rajkova, a prvobitno je pripadala ikonostasu Bogorodice Ljeviške. Crkvu su Albanci su prvo zapalili a potom minirali.
2004.
4.

 

Crkva Svetog Nikole u Prizrenu Crkvu iz 14. veka, poznatu i kao Tutićeva crkva, Albanci su je zapalili iznutra
2004.
5.

 

Stara crkva Svetog Đorđa u Prizrenu Ova crkva iz 16. veka nalazi se u dvorištu nove, istoimene crkve Svetog Đorđa, Po svom obliku i po izvorima, tip je porodične crkve. Sagradila su je braća Runović iz Prizrena tokom poznog srednjeg veka. Jednostavne je osnove, bez kubeta i specijalne dekoracije fasada, bila je glavna crkva u gradu s kraja 18. veka. Kao i većina crkvi na Kosmetu, vremenom je prepravljana. Uoči 1999.godine služila je kao skladište crkvenog materijala. U ovoj crkvi čuvala se zbirka od 37 kalendarskih, prestonih i celivajućih ikona. Među njima najznačajnije su: Sveta Petka (17. vek), Hrist Pantokrator (druga polovina 18. veka), Sveti Dimitrije (početak 17. veka), Sveti Đorđe (prva polovina 17. veka), Car Konstantin i Carica Jelena (prva polovina 17. veka). Albanci su i pored prisustva jedinice KFOR-a crkvu zapalili iznutra.
2004.
6.

 

Crkva Svete nedelje u Prizrenu Crkva iz 14. veka, koja je prema ktitorskom natpisu, zadužbina mladog kralja Marka Mrnjavčevića (1371 — 1395) podignuta je 1370 ili 1371. godine. Albanci su crkvu spalili i teško oštetili.[12] Tokom narednih godina, na crkvici su obavljani radovi da bi se vratila u svoje prvobitno stanje.[13] Ova crkva nalazi se u drevnom prizrenskom naselju Potkaljaja u kome su pre rata većinom živeli Srbi. Naselje danas podseća na „grad duhov“a jer su sve kuće u ruševinama i zarasle u vegetaciju.
2004.
7. Crkva Svetog Pantelejmona u Prizrenu Crkvu iz 14. veka, kasnije rekonstruisanu, Albanci su zapalili
2004.
8. Crkva Svetih Kozme i Damjana u Prizrenu Crkvu iz 14. veka, kasnije rekonstruisanu, Albanci su zapalili
2004.
9. Crkva Svete Nedelje, Živinjane kod Prizrena Crkvu su Albanci minirali, a eksplozija je kompletno uništila
2004.
10.

 

Manastir Svetih arhangela u Prizrenu Crkvu iz 14. veka, Albanci su opljačkali i potom spalili u prisustvu nemačkih vojnika koji je nisu štitili.
2004.
11.

 

Bogoslovija Sv. Kirila i Metodija u Prizrenu Albanci su zgradu Bogoslovija u centru grada zapalili
2004.
12.

 

Vladičanski dvor u Prizrenu Albanci su zgradu Vladičanskog dvora zapalili kao i jednu crkvenu zgradu u kojoj je živeo crkvenjak.
2004.
13.

 

Crkva Svetog Andreja u Podujevu Crkvu koja je sagrađena 1929, zajedno sa grobljem uništili su Albanci u prisustvu pripadnika KFOR-a. Prema pisanju „Praških novosti“ Albanci su na groblju iskopavali posmrtne ostatke Srba i razbacivali kosti svuda unaokolo, a crkvu zapalili.[14] Prema fotografijama, istočni deo crkve je miniran, a zvonik potpuno uništen eksplozivnim sredstvima, kao i zid koji je okruživao crkvu.
2004.
14. Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Istoku Crkva je oštećena podmetanjem jakog eksploziva
2004.
15. Crkva u selu Baja kod Istoka Crkva je oštećena podmetanjem jakog eksploziva
2004.
16. Crkva Svetog Kneza Lazara u Piskotama Crkva je oštećena u dva navrata 1999. i 2001. godine, da bi 2004. od strane Albanaca bila potpuno uništena sa okolnim grobljem. Parohijski dom je dodatno ruiniran.
2001. 2004.
17. Crkva Svetog Proroka Ilije u Bistražinu Albanci su crkvu prvo oštetili 1999. godine,[15] da bi je potom 2004. godine porušili.
2004.
18. Crkva Svete Nedelje, Brnjača kod Orahovca Crkvu izgrađenu (1852), Albanci su uništili, a parohijski dom zapalili
2004.
19. Crkva Uspenja Presvete Bogorodice u Orahovcu Crkvu koja je sagrađena u periodu od 16-19 veka, Albanci su prvo zapalili sa starim i novim parohijskim domom 17. marta, a narednih dana je sravnili sa zemljom
2004.
20. Saborna crkva Svete Trojice u Orahovcu Dva zvonik na ovoj crkvi koja su preživela miniranje crkve u leto 1999. godine 17. marta su sravnjena sa zemljom. Potom su narednih dana Albanci sistematski razneli ostatke crkve i na tom mestu napravili park. Prema svedočenju KFOR- sa kamionima i traktorima, oko 5.000 Albanaca učestvovalo je u toj akciji
2004.
21. Crkva Svetog Mihaila u Obiliću U ovoj novoizgrađenoj crkvi, Albanci su zapalili automobilske gume, tako da je spoljašnja struktura crkve ostala sačuvana ali je unutrašnjost značajno oštećena vatrom i visokom temperaturom. Toga dana zajedno sa crkvom u Obiliću, su gorele i brojne srpske kuće i stanovi.
2004.
23. Crkva Svetog Ilije u Vučitrnu Crkva je izgrađena u 19. veku. Albanci su je prvo opljačkana i delimično uništili iznutra u junu 1999. godine, da bi je 2004. godine, potpuno spalili. Potom su uništili i pravoslavno groblje pored crkve sa parohijskim domom i pomoćnim crkvenim zgradama.
2004.
24. Crkva Svetog Nikole u Kosovu Polju Crkvu iz 1940. Albanci su zapalili i unutra i oskrnavili i potpuno demolirali.
2004.
25. Crkva Svete Katarine u Bresju Crkvu u Bresju pored Kosova Polja, Albanci su oštetili, oskrnavili i opljačkali.
2004.
26.

 

Crkva Svetog Nikole u Prištini Crkva je zapaljena, a pored nje i kancelarija Habitata i tri UNMIK vozila. Crkva je spaljena sa parohijskim domom i u njoj je izgoreo vredni duborezni ikonostas, desetine ikona i celokupna crkvena arhiva.
2004.
27. Crkva Svetog Arhangela Mihaila u Štimlju Crkva je sagrađena 1920. (na brdu iznad gradica) zapaljena je zajedno sa jednom srpskom kućom. Prema informacijama struktura crkve je ostala sačuvana iako je unutrašnjost dodatno oštećena i ikone porazbijane. Iste godine zapaljen je i zvonik
2004.
28. Crkva u Donjoj Šipašnici Crkva u Šipšanici kod Kosovske Kamenice je kamenovana i porazbijana su stakla na prozorima. Nekoliko okolnih srpskih kuća je demolirano.
2004.
29. Crkva Presvete Bogorodice u Sovtoviču Crkva je uništena zajedno sa pravoslavnim grobljem u prisustvu Grčkih pripadnika KFOR-a koji su je ostavili bez zaštite pred ogromnom masom naoružanih Albanaca i ranjavanja grčkih vojnika koji su povređeni u okršajima sa naoružanim Albancima.
2004.
30. Crkva Vavedenje Presvete Bogorodice u Belom Polju Ova crkva kod Peći je zapaljena u leto 1999. godine. Krajem 2003. godine je obnovljena zajedno sa dvadesetak povratničkih domova. Sada je ponovo oštećena podmetanjem požara, ali spoljašnja struktura hrama i krov nisu dodatno oštećeni. Pored crkve zapaljen je i parohijski dom.
2004.
31. Crkva Sabora Srba Svetitelja u Đurakovcu Crkva je izgrađena 1997. godine. Albanci su je demolirali, zatim delimično minirana i pored prisustva KFOR-a, koji je zatim na brzinu pokušao sanaciju nastalih rupa i pukotina. Crkveni dom kod hrama je spaljen.
2002.
32.

 

Crkva Svetog proroka Ilije u Podujevu Godine 2003, UNMIK je zahtevao od Eparhije Raško-prizrenske da se evakuiše pokretni inventar crkve, jer je novi napad albanskih ekstremista izgledao neizbežan. Napad se zaista desio 18. marta 2004. godine, tokom Nemira na Kosovu i Metohiji 2004.[16]. Češki vojnici koji su obezbeđivali crkvu morali su da napuste kompleks koja je uništena zajedno sa grobljem. Albanci su izazvali veliki požar u sredini crkve koji je uništio njenu unutrašnjost.[17] Češka oficir, Jindrih Pleher, potvrdio je u vestima, da su vojnici bili duboko šokirani, da su albanski napadači iskopali sanduke iz obližnjeg srpskog groblja, i razbacivali kosti mrtvih[18][19]. U izveštaju KFORa i UNMIKa za 18. mart 2004. stoji: „pravoslavna crkva u Podujevu je spaljena. Crkva Svetog Andreja je granatirana, zvonik potpuno uništen eksplozivom, kao i zid koji okružuje crkvu“.
2004.
33.

 

Manastir Devič U ratnim operacijama 1999. manastir je opljačkan, razbijena je ploča na kivotu Sv. Joanikija a ikone su oskrnavljene. Marta 2004. manastir je spaljen u prisustvu vojnika KFOR-a. Grobnica Joanikija Devičkog je otvorena i oskrnavljena.[20]
2004.
34.

 

Saborna crkva Svetog Cara Uroša u Uroševcu Crkva je opljačkana potom zapaljena od strane albanskih ekstremista nakon dolaska američkih snaga KFOR-a u Uroševac, krajem juna 1999. godine, da bi se 2004. godine ponovio napad. Crkva je ponovo napadnuta 2013. godine i oskrnavljena grafitima.[21][22][23]
2004.
35.   Crkva Svetog Save u Kosovskoj Mitrovici Hram Svetog Save nalazi se u takozvanom južnom delu Kosovske Mitrovice, u albanskom delu grada gde se nalaze i srpsko groblje sa kapelom. U prisustvu, UNMIK-a i KFOR-a, Albanci su opljačkali crkvu i zapalili 17. marta 2004. godine. Zapalili su kapelu i polomili gotovo sve spomenike na pravoslavnom groblju. Vredno je pomena da spomenike rimokatolika i Jevreja nisu polomili.
2004.
36. Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Talinovcu Nakon dolaska američkih snaga KFOR-a, crkva je demolirana i sa unutrašnje strane spaljena od strane albanskih ekstremista. Srpsko groblje oko crkve je porušeno
2004.
37.

 

Crkva Svetih Flora i Lavra u Lipljanu Crkva posvećena Sv. Floru i Lavri, sagrađena je u 20. veku kao jednobrodna građevina u obliku slobodno upisanog krsta sa jednom kupolom.
Oštećena je u vreme Martovskog pogroma 2004. i 2006. godine. Obnovljena je pod rukovodstvom Komisije za sprovođenje obnove na srpskim pravoslavnim verskim objektima na Kosovu.[24]
2004.
2006.
38.

 

Crkva Svetog Nikole u Kosovskoj Kamenici Crkva posvećena Svetom Nikoli, sagrađena je 1862. godine. Posle bombardovanja NATO snaga 1999. godine i dešavanja na Kosmetu i Metohiji crkva je više puta obijana i pljačkana.[25]
1999.
2012.
39. Crkva Svete Petke u selu Donja Budriga Crkva je jako stradala za vreme bombardovanja 1999. godine kao i u zemljotresu iz 2001. godine. U talasu nemira od strane albanskog stanovništva 2013. godine, crkva je obijena, inventar ispreturan i pokraden novac od priloga.
1999.
2013.
40.   Saborni hram Hrista Spasa u Prištini Od strane albanskog stanovništva septembra 2016. godine, crkva je obijena, i u njoj podmetnut požar.[26]
2016.

Izvori

uredi
  1. ^ Slobodan Ćurčić (2000). „Destruction of Serbian Cultural Patrimony in Kosovo: A World-Wide Precedent?”. Journal of the North American Society for Serbian Studies. 14 (2): 125—31. 
  2. ^ Paul Watson. Christian Sites Being Decimated in Kosovo : Balkans: Serbs accuse ethnic Albanian rebels of systematically destroying places sacred to Orthodox. LA Times, September 22, 1999.
  3. ^ Kosovo rioters burn Serb churches. BBC, 18 March, 2004.
  4. ^ Alex Todorovic and Charles A. Radin. Serbs' Kosovo heritage in peril Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. март 2016). Boston Globe, July 29, 1999.
  5. ^ Проф. Леон Којен, Србија је за ЕУ празан лист папира Разговор недеље На:www.politika.rs
  6. ^ „Martovski pogrom – 10 godina kasnije”. Архивирано из оригинала 03. 08. 2014. г. Приступљено 13. 3. 2016. 
  7. ^ Свети Архијерејски синод СПЦ. Саопштење од 15. јуна 1999. године, Гласник СПЦ, година LXXXI, бр. 6, јун 1999, Београд, pp. 104.
  8. ^ Православље, 1999, Београд, бр. 775, pp. 2.
  9. ^ Гласник СПЦ, 1999, Београд, бр. 6, pp. 104.
  10. ^ Kancelarija za demokratiju, ljudska prava i rad Izveštaj o međunarodnoj verskoj slobodi 2006, Srbija i Crna Gora, Kosovo Архивирано на сајту Wayback Machine (25. februar 2016) Na sajtu Ambasada SAD u Srbiji, 2006.
  11. ^ a b Knežević, Vesna. „Zapad nosi romantične haljine”. RTS Beograd 3.6.2018. Pristupljeno 3. 6. 2018. 
  12. ^ „Info-bilten ERP KiM 17-05-04: Ekspertska delegacija Saveta Evrope završila posetu spomenicima na Kosovu i Metohiji koji su uništeni u martovskom pogromu”. Arhivirano iz originala 1. 5. 2011. g. Pristupljeno 27. 11. 2009. 
  13. ^ „16 Crkva sv. Nedelje u Prizrenu”. Arhivirano iz originala 17. 5. 2009. g. Pristupljeno 27. 11. 2009. 
  14. ^ Pravoslavna crkva zapaljena u Podujevu. Izveštaj KFOR/UNMIK-a od 18. marta 2004.
  15. ^ Rastko, Raspeto Kosovo - Crkva Sv. Ilije u Bistražinu pored Đakovice
  16. ^ „Kosovo: A watershed for NATO”. Pristupljeno 30. 4. 2013. 
  17. ^ „Terror in Kosovo”. Arhivirano iz originala 04. 08. 2012. g. Pristupljeno 30. 4. 2013. 
  18. ^ „Destruction of churches and church property on Kosovo in days of March Pogrom (March 17-19 2004)”. Pristupljeno 30. 4. 2013. 
  19. ^ „From "The Prague Post"”. Arhivirano iz originala 12. 06. 2010. g. Pristupljeno 30. 4. 2013. 
  20. ^ „Centar za očuvanje nasleđa Kosova i Metohije – MNEMOSYNE, Srbica - Manastir Devič”. Arhivirano iz originala 23. 06. 2015. g. Pristupljeno 15. 12. 2012. 
  21. ^ Oskrnavljena crkva u Uroševcu
  22. ^ „Informativna služba Srpske pravoslavne crkve, 16.12. 2003. godine NA ALBANSKE GRANATE BAČENE NA CRKVU SVETOG CARA UROŠA U UROŠEVCU ODGOVORENO SVETOM LITURGIJOM”. Arhivirano iz originala 04. 03. 2014. g. Pristupljeno 27. 02. 2016. 
  23. ^ Rastko/Raspeto Kosovo-Katedralna crkva Sv. Uroša u Uroševcu
  24. ^ „Crkva Svetih mučenika Flora i Lavra u Lipljanu”. Spomeniici kulture Srbije. Pristupljeno 8. 3. 2016. 
  25. ^ Radio KIM/Oskrnavljena pravoslavna crkva u Kosovskoj Kamenici[mrtva veza]
  26. ^ „Upad u Hram Hrista spasa u Prištini, podmetnuta vatra”. RT Srbije; 9. 9. 2016. Pristupljeno 10. 9. 2016. 

Literatura

uredi
  • Pravoslavlje, 2004, Beograd, br. 889.
  • Puzović 2006: P. Puzović, Kosovo i Metohija u crkvenoj štampi u poslednjih deset godina (1995-2005), Foča.
  • Raspeto Kosovo, Beograd, 1999.
  • Dragana Janjić, 2013: Kosovski problem i položaj hrišćanskih zajednica na Bliskom i Srednjem istoku, Baština, Priština – Leposavić, sv. 35, (2013). str. 117-133.

Spoljašnje veze

uredi
Preuzeto iz „https://sr.wiki.x.io/w/index.php?title=Списак_девастираних_православних_светиња_на_Косову_и_Метохији_у_21._веку&oldid=28834824”