Sovjetska represija u Belorusiji
Sovjetska represija u Belorusiji se odnosi na slučajeve neosnovanog krivičnog gonjenja ljudi u Belorusiji, u vreme kada je zemlja bila pod komunstičkom vlašću, koja je obuhvatila progon ljudi za navodne kontrarevolucionarne aktivnosti, kao i deportaciju ljudi u drugim regionima SSSR na osnovu njihove socijalne, etničke, verske ili druge pripadnosti.
.svg)
Istorija
urediRepresija je počela 1917. godina, a dostigla vrhunac tokom 1930-ih godina, a naročito tokom Velike čistke u Sovjetskom Savezu od 1937 do 1938. godine. Značajna pogubljenja poznatih beloruskih intelektualaca i političara su sprovedena tokom noći 29 i 30. oktobra 1937. godine, u vezi sa izmišljenim slučajem oko rada Unije za oslobođenje Belorusije iz 1930. godine. Hiljade etnički Poljaka je ubijeno za vreme Poljske operacije NVKD (1937-38), a njihove porodice su često bile deportovane u Kazašku Sovjetsku Socijalističku Republiku.
Drugi talas represije dogodio se od 1939-1941. godine u Zapadnoj Belorusiji nakon njene aneksije od strane Sovjetskog Saveza, kada su hiljade kulaka, društvenih i političkih lidera, bivših poljskih zvaničnika i osuđenika ubijeni ili nasilno preseljeni u Kazahstan, Sibir i drugim regionima Sovjetskog Saveza. Represija je u velikoj meri zaustavljenja nakon smrti Josifa Staljina 1953. godine. Tačan broj ljudi koji su postali žrtve sovjetske represije u Belorusiji je teško odrediti, jer su arhivi KGB-a u Belorusiji još uvek nedostupni za istraživače.[1]
Broj žrtava
urediPrema nepotpunim procenama, oko 600.000 ljudi je bilo žrtva sovjetske represije u Belorusiji između 1917. i 1953. godine[2][3]. Ostale procene povećavaju brojku na više od 1,4 miliona ljudi,[4] sa 250.000 osuđenih od strane sudstva ili izvršenih od strane vansudiskih tela. Sa izuzetkom onih koji su ođeni 1920. i 1930-ih godina, više od 250.000 Belorusa je deportovano u gulage ili članove porodice u gulage i u regionima van Beloruske Sovjetske Socijalističke Republike.
358.686 ljudi za koje se veruje da su žrtva sovjetske represije bilo je osuđeno na smrt u Belorusiji u periodu od 1917-1953. godine, prema istoričaru Vasilu Kušneru. Ukupno, oko 200.000 žrtava sovjetske političke represije rehabilitovano je između 1954 i 2000. godine[2].
Efekti represije
urediNauka
uredi
Prema Kušneru, tridesetih godina prošlog veka je samo 26 beloruskih akademika i 6 dopisnika beloruske akademija nauka nisu bile pod uticajem represije. Od 139 doktora nauka u Belorusiji 1934. godine, samo šest lica je izbeglo represiju. Prema Kušneru, sovjetska represija praktično je sprečila istraživanje humanističkih nauka u Belorusiji.[5]
Prema beloruskom-švedskom istoričaru Andreju Katlarčuku 1930-ih godina Sovjeti su zabranili dalja istraživanja 32 istoričara iz Minska, a njihova dela su bila izbačena iz biblioteka.[6].
Književnost
urediPrema istoričaru Leanidu Marakau, od oko 540-570 pisaca koji su bili objavljeni u Belorusiji tokom 1920-ih i 1930-ih godina, najmanje 440-460 (80%) je postalo žrtva sovjetske represije. Ovaj broj uključuje Todora Klaštornija i Andrej Mrija i mnoge druge. Uključujući one koji su bili prisiljeni da napuste Belorusiju, najmanje 500 (90%) objavljenih beloruskih pisaca postalo je žrtva represije ili četvrtina ukupnog broja pisaca prognanih od strane država u to vreme Sovjetskog Saveza.[7]
U isto vreme, prema Marakau, u Ukrajini je samo 35% do 40% pisaca postalo žrtva sovjetske represije, dok je u Rusiji taj broj bio ispod 15%.[1]
Medicina
urediUkupno 1520 beloruskih medicinskih specijalista je postalo žrtva represije, uključujući 500 lekara, 200 medicinskih sestara, skoro 600 veterinara i nekoliko stotina članova njihovih porodica koji su osuđeni pod istim pravnim slučajevima.[8].
Značajne žrtve sovjetske represije u Belorusiji
uredi- Zmicier Žilunovič, književnik, poetičar i novinar, prvi lider Sovjetske Socijalističke Republike Belorusije, uhapšen za vreme Velike čistke 1937. godine
- Branislav Taraškevič, lingvista, prevodilac i zapadno-beloruski političar, pogubljen 1938. godina
- Vaclav Lastouski, istoričar književnosti, član Beloruske naučne akademija, bivši premijer Beloruske Narodne Republike, pogubljen 1938. godina
- Adam Stankevič, katolički sveštenik, hrišćanski demokratski političar iz Zapadne Belorusije, umro je u koncentracionom logoru 1949. godine.
Savremena komemoracija
uredi
Krajem 1980-ih godina uticajni pro-demokratski i pro-nezavisni pokret u Belorusiji (Beloruski narodni front) u velikoj meri bili su inspirisani Perestrojkom i nalazima grobova na bivšem sovjetskom poligonu u Kurapatiju kod Minska.
Za razliku od susednih država, vlasti u Republici Belorusiji na čelu sa predsednikom Aleksandrom Lukašenkom daju ograničen pristup državnom arhivu povezanim sa staljinističkom represijom i ne obeležava žrtve komunizma na državnom nivou.
Demokratska opozicija, konzervativna hrišćanska partija, obnovljena Beloruska hrišćanska partija i partija BNF obeležavaju stradanje žrtava sovjetskog režima 29. i 30. oktobra, na dan masovnog pogubljenja beloruskih pisaca 1937. godine.
Reference
uredi- ^ a b „Kak v BSSR uničtožali vračeй i izbavlяlisь ot bolьnыh”. Arhivirano iz originala 18. 07. 2011. g. Pristupljeno 20. 04. 2018.
- ^ a b V. F. Kušner. Gramadska-palіtыčnae žыccё ў BSSR u 1920—1930-я gg. // Gіstorыя Belarusі (u kantэksьce susьvetnыh cыvіlіzacыяў) S. 370.
- ^ 600 000 ahvяraў — prыblіznaя lіčba Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. mart 2012): z І. Kuzьnяcovыm gutarыcь Ruslan Ravяka // Naša Nіva, 3 kastrыčnіka 1999.
- ^ Іgar Kuzьnяcoў. Rэprэsіі supracь belaruskaй intэligencыi і sяlяnstva ў 1930—1940 gadы. Lekcыя 2. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. oktobar 2011) // «Belaruskі Kalegіюm», 15 čэrvenя 2008.
- ^ V. F. Kušner. Kulьturnae і duhoўnae žыccё saveckaй Belarusі. // Gіstorыя Belarusі (u kantэksьce susьvetnыh cыvіlіzacыяў) S. 402.
- ^ Andrэй Katlяrčuk. Pradmova da «lіtoўskaga» numaru Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. decembar 2009) // Arche №9, 2009.
- ^ Pradmova // Davednіk Marakova
- ^ …A medsяstra ў var’яtku peratvarыlasя Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. mart 2012) // Naša Nіva, 13 verasьnя 2010
