Sijarinska Banja

Sijarinska Banja
Sijarinska Banja;
	Ulica kralja Milana u Sijarinskoj Banji
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Jablanički
Opština	Medveđa
Stanovništvo
— 2022.	327
Geografske karakteristike
Koordinate	42° 46′ 23″ S; 21° 36′ 05″ I / 42.773166° S; 21.6015° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	492 m
	Sijarinska Banja Sijarinska Banja na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	16246
Pozivni broj	016
Registarska oznaka	LE

Sijarinska Banja je gradsko naselje u opštini Medveđa u Jablaničkom okrugu, na jugu Srbije. Nalazi se na 52 km od Leskovca i 330 km od Beograda, na ukrštanju puteva Leskovac—Priština, na obalama reka Banjska i Jablanice u podnožju planine Goljak. Prema popisu iz 2022. bilo je 327 stanovnika.

Banja je uvučena u klisuru, okružena bujnom vegetacijom, klima je povoljna subalpska. Banja poseduje 18 izvora mineralne vode različitog fizičko-hemijskog sastava i temperature od 32-72 °C. Posebnu lepotu i atrakciju predstavljaju gejzeri tople vode, jedinstveni u Evropi, čiji vodeni stub dostiže visinu od 8 m, pored koga se nalazi novoizgrađeni kompleks manjih bazena i fontana.

Geografski položaj i reljef

Sijarinska Banja udaljena je 52 km od Leskovca i 32 km od Lebana. Put od Lebana vodi dolinom reke Jablanice do sela Maćedonce, 8 km iz varošice Medveđe, a odatle klisurom Banjske Reke. Od pomenutog sela pa sve do banje vodi put uz desnu pritoku Jablanice, uz Banjsku Reku, kroz uzanu klisuru sa strmim padinama brda obraslim šumom.

Istočno od banje nalazi se Priština udaljena 30 km. Banja se nalazi u podgorini planine Goljaka, niže sela Sijarine, u voćarskom i stočarskom kraju; naselje je s obe strane Banjske Reke, koja izvire ispod Velje Glave. Leži u kotlini pomenute reke, koja se provlači između visova Sijarine, Dukata i drugih, između četiri brda obraslih hrastovom i bukovom šumom. Okružena je visovima Kitke, Orlovog Vrha i Tepea. Za vreme jakih kiša i topljenja snega reka plavi dolinu, ugrožavajući naselje i pojedine termalne izvore.

Šetalište sa okolnim brdima i zelenilom

Nadmorska visina banje je 440 metara, dok nadmorska visina okolnih sela ide do 1.200 metara. Okolna brda štite planinu od jakih vetrova, te je u banji vrlo prijatna klima. Šuma štiti banju od hladnih vazdušnih struja. Jedini vetar koji ovde duva jeste duž rečne doline u pravcu jugoistok-severozapad. Zime su blage bez velikih padavina.

Stanje vegetacije je povoljno, pod šumom je oko 50 km². Banja je vezana za glavnu železničku prugu Beograd—Skoplje, preko Leskovca, stalnim autobuskim saobraćaja.^[1]

Naziv i prošlost

Banja nosi naziv po planinskom raštrkanom selu Sijarini. Otkad i otkud potiče ovo ime nije utvrđeno. Po jednom predanju dolazi od “Sija Irina” (ili Jerina) - koja je, u doba Vizantije, bila velikašica i gospodarica ovog kraja, sestra Justinijanove žene, carice Teodore. Inače, ima mnogo tragova koji govore da je ovaj kraj u antičko doba bio naseljen i imao intenzivan život i to prvo u doba rimske imperije, a kasnije i Vizantije. Postoje iskopine u selima Geglja, Bučumet, Svinjarnica, Radinovce i Zlata, pa onda rudnik Lece, Caričin grad - po nekim istoričarima, prestonica cara Justinijana 527—565 (Justiniana Prima) sagrađena je 536. godine, a nedaleko je i Novo Brdo.

Vreme kad je banja pronađena, odnosno od kada se voda termalnih izvora počela da upotrebljava u lečenju, ne može se tačno utvrditi. Verzija da datira iz doba Rimljana, izgleda, nije opravdana. Ona se zasniva na nazivima “Rimski rov” i “Rimski bunar”, ali način zidanja, na primer, “Rimskog rova” nije iz tog perioda, već više odgovara dobu Nemanjića. Ima podataka da se za vreme kralja Milutina (1282—1321) znalo za ovu banju. U samoj banji nema tragova razvijenog života u prošlosti. Međutim, van svakog spora je da ova banja predstavlja veliku vrednost i da je davnog porekla. Njeno podizanje u novije vreme vezano je za kralja Milana (1854—1901), koji je po okolnim selima naselio Crnogorce, da bi branili tadašnju granicu od Turaka i Arnauta, a Arnautima u Sijarini podigao džamiju i otvorio školu. U starim udžbenicima mogu se naći i nazivi Leskovačka Banja, Stara Banja. Uzvodno, na zapad, nalazi se zaista selo Stara Banja, grupa mahala, a južno, na udaljenosti od sedam kilometara, Ravna Banja, ali zašto ova mesta nose ovakve nazive nije poznato, jer u njima nema nikakvih tragova banja.

U pogledu istorijskih zbivanja, neki podaci upućuju na to da se ovde odigrala bitka između Srba iz Dubočice i Turaka, 14. septembra 1854. godine. Drugi opet upućuju na zaključak da se ova bitka odigrala kod Vranjske Banje. Za vreme Turaka u banji je bio samo čardak Said-paše.

Krajem 15. i 18. veka bila su velika iseljavanja življa iz ovog kraja, a njihova sela naselili su Albanci, od kojih se jedan deo posle oslobođenja 1877—78. povukao na Kosovo koje je ostalo pod Osmanskim carstvom. Godine 1896. počeli su da se ovde naseljavaju Srbi.^[1]

Na Svetoilinskom saboru 1937. je došlo do oružanog okršaja između prisutnih, sa dvojicom poginulih, o čemu je čak nastala "narodna pesma u nekoliko verzija".^[2]

Geološki sastav

Okolina Sijarinske Banje bogata je rudama. U izvornom predelu Jablanice postoji kršna kupa vulkana Mrkonja, pod kojim izbijaju ponajveći izvori vrele vode u Srbiji. U izvornom predelu Medveđe ima eruptivnih stena, koje se preko Petrove Gore i Sokolske Planine mogu povezati za kopaoničku vulkansku oblast.^[3]

Profesor dr Milan T. Luković, profesor dr Kosta V. Petković i geolog Nikola Milojević objavili su 1954. godine istraživanje u kome kažu da je utvrđeno da su najstarije stene, koje zauzimaju i najveći prostor, kristalasti škriljci prve grupe. Stene su ispresecane mnogobrojnim prslinama ispunjene kvarcom, ređe aragonom, zatim mineralnim materijalom (piritom, galenitom i drugim sulfatima). Kroz ove prsline su isprobijale i eruptivne žice. Pod dejstvom hladne i tople vode minerali se raspadaju. Takav kristalasti teren, isprobijan većim masama eruptivnih stena, čini levu obalu Banjske Reke. Duž prslina se kreće voda u vidu mineralnih izvora i izbija na površinu.

Kristalasti škriljci padaju prema istoku i jugu. Kontakt između škriljaca predstavljen je jednim rasedom u dužini od 800 metara. Pravac pružanja raseda je jugozapad-jugoistok. Najveći broj mineralnih izvora Banje izbija na ovom rasedu, a samo nekoliko od kristalastih škriljaca.^[4]

Mineralni izvori

Jablanički kraj, kao vulkanski predeo, povezan nizom slojeva zemlje koji nose u sebi raznovrsne rude, ima i mnogobrojne dubinske mineralne vode. Tako, na primer, u selu Tularu postoje izvori hladne kisele i kisele sumporovite vode poznati kao Tularska banja. U Sijarinskoj Banji ima mesta kroz koja unutrašnja vrelina zemlje, kroz vrelinu mineralnih izvora, napolje izbija. Takvi izvori, poznato je, izbijaju u blizini vulkanskih stena. Ovde, vreli mineralni izvori izlaze iz andezita, vulkanske stene koja je nastala izbijanjem lave iz dubine, pa se po površini slivala i skamenjivala.

U Sijarinskoj banji, na dužini od samo 800 metara ima više od 20 izvora termomineralne vode različite temperature, sastava i terapijske vrednosti. Ovi izvori predstavljaju veliko prirodno bogatstvo. Zona ovih izvora zauzima površinu od 3,2 hektara. Pre kaptažnih radova, nagomilavanjem naročito argona, zapušavali su se i, uz tutnjavu, izbijali na drugim mestima.

Nazivi nekih od izvora: "Spas", "Borovac" , "Jablanica", "Mali Gejzer", "Suzica", "Zdravlje", "Blatište", "Kiseljak", "Snežnik"...^[5]

Izvori izbijaju iz velikih dubina tako da temperatura vode ide i do 70 stepeni. Mogu se podeliti na dve grupe:

alkalno kisele hiperterme sa karakterom gvožđevitih i slabo murjalnih voda - gotovo svi izvori za lečenje kupanjem
alkalni kiseljaci - izvori za lečenje pijenjem.

Sijarinska Banja ima 23 do sada utvrđena, kaptirana, hemijski analizirana i registrovana izvora. Samo dva - “Hisar” i “Raj”, nalaze se na desnoj, dok se svi ostali izvori nalaze na levoj obali reke.^[1]

Galerija : Izvori mineralne vode

Izvor "Snežnik" sa nadstrešnicom
Izvor "Suzica"
Izvor "Jablanica"
Jedan od izvora "Blatište" za inhaliranje
Izvor "Spas"
Izvor "Raj"
Kućica za inhaliranje
Izvor vrele vode za inhaliranje
Izvor "Borovac"

Termomineralni vodoskok "Gejzir"

Termomineralni vodoskok Gejzir u sklopu Sijarinske Banje

Gejzerske noći u Sijarinskoj Banji tradicionalna turistička manifestacija Južne Srbije

Termomineralna voda koja izbija iz dva izvoda, na veoma neuobičajen način, predstavlja svojevrsnu atrakciju i jako retku prirodnu pojavu : gejzer ili gejzir. Prilikom bušenja od 17. do 19. oktobra 1954. godine, na levoj strani Jablanice, na visini od 470 metara, pojavila se jaka žica vrele vode preko 60 °C. Nad dubini od 9 metara, temperatura vode je bila tolika, da je obustavljeno dalje bušenje. Pritisak pare i gasova pomogao je da iz ovog izvora izbija snažan vodeni stub do visine od 6-8 metara. Nekoliko meseci kasnije, niže od bušotine ovog vodenog mlaza, načinjena je nova bušotina. Iz nje je počela da kulja takođe topla voda i to još u većoj količini. Posle izvesnog vremena ovaj vodeni mlaz je počeo da slabi. Konačno se pristupilo smekšavanju dovodnog kanala i iskorišćenju mlaza koji danas izbija u visini od preko 6 metara. Radom ovog gejzera paralisan je prvi gejzer i sada iz njega otiče voda slična na svakom drugom izvoru. Ovo dovodi do zaključka da se radi o istoj vodenoj žili. Voda se skuplja u malom bazenu od betona iz koga neiskorišćena otiče. Prema kazivanju posetilaca, kupanje pod ovim mlazom blagotvorno utiče na smirivanje nerava. Ovde se, tokom cele sezone, od maja do oktobra meseca, okuplja veliki broj banjskih gostiju radi zadovoljenja svoje radoznalosti ili tuširanja.

Prilikom pojave vode ovog izvora oslabio je pritisak i izlivanje kod izvora "Bungaja" te je ovaj počeo da radi kao gejzer bacajući savremena na vreme mlaz tople vode i do 8 metara visine. Potom se, posle potresa, smirio i dobio današnji nivo, tekući neprekidno. To upućuje na zaključak da je i ovaj izvor u direktnoj vezi sa Glavnim vrelom. Sve to potvrđuje i sličan hemijski sastav vode sva tri izvora.

Vodoskok je najlepši u ranim jutarnjim časovima a uveče bi njegova lepota mogla da dođe do punog izražaja korišćenjem svetlosnih efekata. U njegovoj neposrednoj blizini izgrađen je restoran u kome se, u večernjim časovima, prijatan orkestar zabavlja goste. Postoje predlozi da se oko gejzira napravi zatvorena ograda od stakla i time stvori mogućnost za zimsko kupanje. možda bi bolje bilo rešenje da se na tom mestu izgradi atraktivni hotel, sa kupatilima i bazenom, u kome bi se maksimalno koristila ova prirodna retkost. Ovaj svetski kuriozitet bi mogao da se iskoristi za prvorazrednu banjsku senzaciju.

Demografija

U naselju Sijarinska Banja živi 411 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 36,5 godina (36,1 kod muškaraca i 36,9 kod žena). U naselju ima 175 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,25.

Stanovništvo u ovom naselju veoma je nehomogeno (prema popisu iz 2002. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[6]
Godina	Stanovnika
1948.	104
1953.	106
1961.	255
1971.	307
1981.	582
1991.	530	495
2002.	568	632
2011.	376
2022.	327

Stanovništvo prema polu i starosti^[7]


	m	ž
?	2	1
80+	8	6
75—79	1	7
70—74	9	9
65—69	11	16
60—64	14	13
55—59	21	11
50—54	18	28
45—49	17	19
40—44	22	24
35—39	19	12
30—34	17	22
25—29	11	16
20—24	19	16
15—19	26	34
10—14	29	20
5—9	25	24
0—4	10	11
Prosek :	36,1	36,9

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	29	27	82	88	145	141	175

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	44	34	23	31	16	14	8	4	0	1	3,25

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena
Muški	215	68	131	12	4
Ženski	234	68	122	32	12
UKUPNO	449	136	253	44	16

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	90	18	0	0	1
Ženski	57	7	0	0	4
UKUPNO	147	25	0	0	5
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	0	0	3	4	5
Ženski	0	0	4	2	0
UKUPNO	0	0	7	6	5
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	0	10	11	31
Ženski	0	0	1	8	28
UKUPNO	0	0	11	19	59
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	1	0	0	6
Ženski	0	0	0	3
UKUPNO	1	0	0	9

Nacionalni sastav prema popisu iz 2002.‍^[8]

Srbi	282	49,64%
Albanci	231	40,66%
Crnogorci	45	7,92%
Jugosloveni	1	0,17%

Nacionalni sastav prema popisu iz 2022.^[9]‍

Srbi	205	62,7%
Albanci	94	28,7%
nepoznato	17	5,2%

Lečenje

Lečenje se obavlja u Specijalnoj bolnici za rehabilitaciju „Gejzer“. Medicinski blok obuhvata najsavremeniju opremu za:^[10]

hidroterapiju,
elektroterapiju,
kineziterapiju,
terapiju blatom,
tople kure i
inhalaciju lekovitom vodom.

U Sijarinskoj Banji se leče:

reumatska oboljenja,
oboljenja lokomotornog sistema i posttraumatskih stanja,
oboljenja digestivnog trakta,
neurološka oboljenja,
ginekološka oboljenja,
oboljenja bubrega i mokraćnih puteva,
oboljenja organa za disanje,
oboljenja krvi,
oboljenja metabolizma,
kardiovaskularna oboljenja i
kožna oboljenja.

Turizam

Turizam je razvijen kroz banjsko lečenje ali i rekreativno kupanje i obilazak okolnih turističkih atrakcija. U galeriji su prikazane neki interesantni objekti i prirodne lepote banje.

Jedna od zanimljivih, a nedovoljno poznatih atrakcija u Sijarinskoj banji je i Todorova pećina. Prema nezvaničnim informacijama i usmenim predanjima, Todorova pećina u Sijarinskoj banji nosi naziv po Todoru Šakoti, nevesinjskom vojvodi koji je nakon ustanka u Nevesinju (Nevesinjska puška 1878 godine), došao u Sijarinsku banju. Umesto da pronađe sebi kuću, ovaj osobenjak se nastanio u pećini koja je najverovatnije nastala rudarskim aktivnostima u ovim krajevima. U lokalnim pričama koje kruže i dan danas, za Todora se kaže da je bio visok preko dva metra, čudne naravi i samotnjačkog duha. Bio je samotnjak i živeo u pećini iznad banje, gde je pronalazio sklad s prirodom, hraneći se lekovitim biljem i lekovitom vodom, a povremeno i krvlju kornjača. Iako su ga mnogi smatrali neobičnim, Todor je doživeo 118 godina i bio majstor u hvatanju zmija, veštini koju je nesebično prenosio drugima. Umro je 1965. godine, a sahranili su ga meštani na brdu iznad Banje.^[11]

Krajem jula i početkom avgusta u ovom mjestu se održava manifestacija Gejzerske noći u Sijarinskoj Banji. Sijarinsku banju je opjevala i Olivera Katarina.^[12]

Hotel u centru banje
Restoran u banji na obali rečice
Kolonada iznad tri izvora mineralne vode
Vodopad nedaleko od bazena
Vaterpolo bazen
Hram Svetog proroka Ilije u Sijarinskoj Banji
Park sa nadstrešnicama
Golemobanjska reka
Neke od kuća i zelenilo u banji
Kuća sa cvećem u "Svetoilijskoj" ulici
Džamija u Sijarinskoj Banji

Vidi još

Reference

^ ^a ^b ^v Atanasije Mladenović, Sijarinska Banja. Leskovac, 1958. god, izdanje časopisa Naša reč
^ "Politika", 1. feb. 1938
^ J. Žujović, Postanje zemlje i naše domovine. Beograd, 1929. god, izdanje Srpske književne zadruge, Poučnik V, deo II
^ Dr Milan T. Luković, dr Kosta V. Petković, Nikola Milojević - Geološki anali Balkanskog poluostrva, knjiga XXII, Beograd, 1954. god. (strane 137-139)
^ „Hotel Gejzer -sajt”. Arhivirano iz originala 24. 09. 2020. g. Nevalidan unos |dead-url=dead (pomoć)
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Ethnic composition, all places: 2022 census”. pop-stat.mashke.org.
^ „Sajt Hotela Gejzer”. Arhivirano iz originala 24. 09. 2020. g. Nevalidan unos |dead-url=dead (pomoć)
^ admin. „Sijarinska banja privatni smeštaj: cene i vaučeri | Apartmani i sobe”. Sijarins smestaj | Sijarinska banja (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-10-09.
^ PGP RTS - Zvanični Kanal (2016-03-09), Olivera Katarina - Sijerinska banja - (Audio 1977) HD, Pristupljeno 2024-11-06

Spoljašnje veze

[Сијаринска_Бања-1] v Atanasije Mladenović, Sijarinska Banja. Leskovac, 1958. god, izdanje časopisa Naša reč

[2] "Politika", 1. feb. 1938

[3] J. Žujović, Postanje zemlje i naše domovine. Beograd, 1929. god, izdanje Srpske književne zadruge, Poučnik V, deo II

[4] Dr Milan T. Luković, dr Kosta V. Petković, Nikola Milojević - Geološki anali Balkanskog poluostrva, knjiga XXII, Beograd, 1954. god. (strane 137-139)

[5] „Hotel Gejzer -sajt”. Arhivirano iz originala 24. 09. 2020. g. Nevalidan unos |dead-url=dead (pomoć)

[6] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[7] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[8] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[9] „Ethnic composition, all places: 2022 census”. pop-stat.mashke.org.

[10] „Sajt Hotela Gejzer”. Arhivirano iz originala 24. 09. 2020. g. Nevalidan unos |dead-url=dead (pomoć)

[11] . „Sijarinska banja privatni smeštaj: cene i vaučeri | Apartmani i sobe”. Sijarins smestaj | Sijarinska banja (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-10-09.

[12] PGP RTS - Zvanični Kanal (2016-03-09), Olivera Katarina - Sijerinska banja - (Audio 1977) HD, Pristupljeno 2024-11-06

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]