Silen

Silen (grč. Σειληνός) u grčkoj mitologiji bio je pratilac i učitelj boga vina, Dionisa.

Pijani Silen, Rimska skulptura iz 2. v. p. n. e. (Luvr)

Prvobitni Silen predstavljao je čovjeka narodne kulture, koji je bio iz šume i imao je uši konja, a nekada i rep i noge konja. Kasniji Sileni bili su pijani pratioci Dionisa, uglavnom ćelavi i debeli, sa širokim usnama i zdjepastim nosem, a noge su im bile ljudske. Kasnije je množina „Sileni“ izašla iz upotrebe, i koristila se samo za učitelja i vjernog pratioca boga vina, Dionisa. Ozloglašena pijanica, najčešće je bio pijan, pa su satiri morali da ga pridržavaju ili ga je nosio magarac. Silen je opisan kao najstariji, najmudriji i najpijaniji pratilac Dionisa. U Orfičkim himnama se kaže da je on učitelj mladog boga. Ovo ga stavlja u grupu poluživotinja učitelja bogova, koja obuhvata i Prijapa, Hermafrodita, Kedaliona i Hirona, kao i Palanta, Ateninog učitelja.

Smatralo se da je Silen imao naročita znanja, kao i sposobnosti predviđanja sudbine kada je bio pijan. Frigijski kralj Mida je želio da uči od Silena, pa ga je zarobio. Silen je kralju uputio pesimistične riječi: „Za čovjeka je najbolje da se nikad ne rodi, a ako je već rođen, da umre što prije.“

Silen, rimski bareljef, kraj 1. v. (Cabinet des Médailles, Pariz)

Druga verzija ovog mita kaže da se Silen odvojio od Dionisovnje družine, lutao i izgubio se u Frigiji. Pronašli su ga seljaci, koji su ga odveli kod kralja Mide, koji ga je dobro ugostio. U znak zahvalnosti, Silen je pripovijedao priče Midi, koji je bio oduševljen Silenovim maštarijama, pa ga je gostio pet dana i noći. Dionis je ponudio nagradu Midi za njegovu ljubaznost prema Silenu, a Mida je odabrao „zlatni dodir“ – moć da sve što dodirne pretvori u zlato.

Silen bi takođe mogao biti latinski izraz za zloupotrebu oko 211. godine p. n. e, koga je upotijebio Plaut u svojoj komediji Konopac da bi opisao Labraksa, prevrtljivog podvođača kao "... Silen sa stomakom u obliku lonca, ćelav, debeo, sa gustim obrvama, mrkog pogleda, kriminalac zaboravljen od boga"

Silen u umjetnosti

Sarkofag iz Antičkog Rima (2. v): Silen okružen Menadama koje igraju

Književnost

U Euripidovoj drami Kiklopi, Silen je nasukan sa Satirima u Siciliji, gdje su ih porobili Kiklopi. U drami Silen se obraća satirima kao svojoj djeci.

Silen se pojevljuje i u satiri rimskog cara Flavija Klaudija Julijana, Carevi, gdje sjedi pored bogova i iznosi komentare na razne vladare. On u suštini služi kao Julijanov kritički glas, usmjeren protiv Aleksandra Velikog, Julija Cezara, Avgusta, Marka Aurelija (koga ima duboko poštuje kao kolegu kralja-mudraca), i Konstantina prvog.

U četvrtoj knjizi serijala Persi Džekson i bogovi Olimpa, bici za lavirint, Silen je član Savjeta satira. Na kraju knjige Savjet biva raspušten. Silen je antagonista, jer se sukabljava sa Groverom Andervudom, najboljim drugom Persija Džeksona.

Silen i Bahus su likovi u fantastičnom romanu K. S. Luisa, Princ Kaspijan, koji je druga knjiga u serijalu Ljetopisi Narnije.

Martin Silen je lik nalik satiru, koji je pjesnik-hodočasnik koji voli alkohol, u Spjevu o Hiperionu, serijalu romana Dena Simonsa.

Silen se pojavljuje kao zaljubljivi satir u dječjoj priči Odisej u Zmijskom lavirintu, autora Džejn Jolen i Roberta J. Harisa.

U romanu Slika Dorijana Greja, Silen se pominje kao trijezni pratilac Dionisa.

Skulptura

Silen je čest lik u rimskim bareljefima kao dio Dionisove pratnje na sarkofazima, koji sadrže uzvišene zavjete dionizijskog kulta. Ponovo se pojavljuje u Renesansi: dvorski patuljak je pozirao za figuru nalik Silenu koji jaše kornjaču na ulazu u Giardino di Boboli, u Firenci. Pijani Silen, slika Petera Paula Rubensa nastala 1616. – 1617, nalazi se u Staroj pinakoteci, u Minhenu.

Literatura

• Plaut (1964). Konopac i druge drame. London: Penguin Classics. ISBN 978-0-14-044136-9. 
• Riordan, Rik (2010). Bitka za lavirint. Prevela: Tatjana Milosavljević. Novi Sad: Stylos Art. ISBN 978-86-7473-482-7. 
• Grejvs, Robert (1987). „83: Mida”. Grčki mitovi. Nolit, Beograd; Jedinstvo, Priština. ISBN 978-86-19-00412-1. 
• Kerényi, Karl (1951). The Gods of the Greeks. Thames and Hudson. ISBN 978-0-500-27048-6.