Seksualno uzbuđenje

Seksualno uzbuđenje ili seksualna želja jedna je od fizioloških reakcija koja nastaje tokom ili u očekivanju seksualne aktivnosti u telu muškarca ili žene, pod uticajem seksualnih stimulusa. Ono je početna faza, ili prva od četiri faze u ciklusu ljudskog seksualnog odgovora, koja prethodi neposrednom početku seksualnog odnosa, masturbaciji i sličnim aktivnostima, a završava se orgazmom kao vrhuncem seksualnog uzbuđenja.

Seksualno uzbuđenje ima nekoliko faza i ne može dovesti do stvarne seksualne aktivnosti, izvan mentalnog uzbuđenja i fizioloških promena koje ga prate. Uz dovoljno seksualne stimulacije, seksualno uzbuđenje kod ljudi dostiže svoj vrhunac tokom orgazma, mada se može javiti i sam po sebi, čak i u odsustvu orgazma.

Seksualno uzbuđenje po pravilu nastaje kao rezultat gledanja i čitanja erotskih materijala, razgovora o seksualnoj temi, uticaja na erogene zone, prisećanja erotskih uspomena, komunikacije sa osobama suprotnog ili istog (LGBT) pola itd.

Terminologija

Termin „seksualno uzbuđenje“ se koristi sa promenljivim značenjem, i obično se izjednačava sa genitalnim odgovorom — prema tome za muškarca koji ima erekciju smatra se da je seksualno uzbuđen.^[1]

U svakodnevnom životu da bi se označilo seksualno uzbuđenje koristi se nekoliko neformalnih termina i fraza poput ovih: uspaljenost, naparenost, pohotljivost, uzavrelost i sladostrašće.,^[2]^[3]

Stvari koje izazivaju ljudsko seksualno uzbuđenje nazivaju se i erotski stimulusi i kolokvijalno su poznate i kao „preokreti” (koji uzrokuje da se netko oseća uzbuđen ili seksualno uzbuđen).

Opšte informacije

Mentalni nadražaji kao i fizički nadražaji, kao što je dodir, i unutrašnja fluktuacija hormona, mogu uticati na seksualno uzbuđenje, tokom koga nastaju brojni fiziološki odgovori telu i uma na seksualnog uzbuđenja, ko deo do priprema za seksualni odnos, i nastavljaju se tokom njega. Muško uzbuđenje će pored mentalnih nadražaja dovesti do erekcije muškog polnog uda, a kod žena uzbuđenja dovodi do šireg odgovor pojedinih delova tela — bradavice, vulve, klitorisa, vaginalnih zidovi i vaginalnih žlezda.^[4]

Faze u seksualnom uzbuđenja

Seksualno uzbuđenje, manifestuje se na različite načine kod muškaraca i žena, i pri tome prolazi kroz sledeće faze.

Seksualno uzbuđenje muškarca

Muškarac može da započne seskulno uzbuđenje pre fizičkom kontaktu sa partnerom.

Muškarac može da započne seskulno uzbuđenje i pre fizičkog kontakta sa partnerom, pogledom partnera ili njegovih genitalija, čitanjem ili gledanjem pornografskih ili erotskih sadržaja i erotskim mislima.
Kod muškarca nastaje inicijalna faza seksualnog uzbuđenja u vidu erekcije polnog uda.
U nastavku, seksualno uzbuđenje ja praćeno pojavom slabije sekrecije na glaviću uda.
Uz dalje intenziviranje seksualnog uzbuđenja, uz maksimalnuerekciju i seksualne nadražaje muškarac je spreman za seksualni čin.
Tokom penetracije (ili masturbacije) uzbuđenje dodatno raste i muškarac postepeno dostiže orgazam.

Seksualno uzbuđenje žene

Žena može da započne seskulno uzbuđenje erotskim mislima ili masturbacijom

Žena može da započne seskulno uzbuđenje i pre fizičkog kontakta sa partnerom, pogledom partnera ili njegovih genitalija, čitanjem ili gledanjem pornografskih ili erotskih sadržaja i erotskim mislima.
Seksualno uzbuđenje kod žene razvija se polako, načešće nakon poljubaca i stimulacije erogenih zona, dojki i klitorisa
Rast osećaja uzbuđenja praćen je dubljim disanjem, stenjanjem i lupanjem srca
U danjem toku uzbuđenja nastaje vlaženje vagine.
Žena počinje da se kreće i izaziva senzualnije pokreta, kako bi pokazala da je spremna za seksualni čin
Tokom seksualnog čina (ili masturbacije) seksualno uzbuđenje postepeno sve više raste i što vodi ka orgazmu, ili seksualnom zadovoljavanju.

Dejstvo hormona

Nekoliko hormona utiče na seksualno uzbuđenje, uključujući testosteron, kortizol, estradiol, peptide. Relevantnost uticaja testosterona, estradiola i određenih peptida (oksitocina, endorfina i prolaktina) na seksualno uzbuđenje kod ljudi je uglavnom je izučeno. Na to su ukazala i dodatna istraživanja ponašanja tokom seksualno uzbuđenje, na osnovu brojnih snimanja, koja su otkrila distribuciji gonadalnih steroida u receptorima u mozgu.^[5]^[6]

Međutim, specifične uloge ovih hormona nisu sasvim razjašnjene.^[7] Testosteron je najčešće proučavan hormon kojim se bavi nauka o seksualnosti. On igra ključnu ulogu u seksualnom uzbuđenju kod muškaraca, sa snažnim efektima na mehanizme centralnog uzbuđenja. Da testosteron igra ključnu ulogu u odraslom muškarcu, dokazuju studija sprovedenim sa hipogonadalnim i eugonadalnim muškarcima. Međutim uloga testosterona u razvoju seksualnog uzbuđenja, kod starijih muškarca, manje je jasna, kao i mogući uticaj testosterona na neseksualne efekate starijih osoba, koji možda indirektno utiču i na seksualno uzbuđenje.

Nivo muškog testosterona prati ritam, koji odgovara vremenskom trajanju privremenog uzdržavanje od seksualnih aktivnosti

Veza između testosterona i seksualnog uzbuđenja je složenija kod žena, i manje konzistentnija. Jedna od mogućih objašnjenje je veća varijabilnost žena u reakciji na testosteron.^[8] Istraživanja su pokazala da se nivo testosterona povećava kao rezultat seksualnih reakcija kod žena koje ne koriste hormonsku kontracepciju.^[9] Takođe, žene koje učestvuju u poliandričnim odnosima imaju viši nivo testosterona. Međutim, i dalje je nejasno da li više nivoe testosterona uzrokuje povećano uzbuđenje, ili učestaliji seksualni odnos, seksualna aktivnost sa višestrukim partnerima uzrokuje povećanje nivoa testosterona. Nedosledni rezultati istraživanja upućuju na ideju da, iako testosteron može igrati ulogu u seksualnosti nekih žena, njegovi efekti mogu biti nejasni, zbog brojnih psiholoških ili afektivnih faktora i drugih činilaca.^[7]

Uloga peptida u seksualnom uzbuđenju ostaje neizvesna do daljeg, delimično zbog višestrukih mehanizama i mesta delovanja većina peptida. Dok endorfini izgleda da imaju oba efekta ekscitatorni i inhibitorni, prolaktin je predložen kao inhibitorni faktor koji deluje preko direktne inhibicije dopaminergičke aktivnosti, ali dokazi za to su neuverljivi.

I dok se tradicionalni koncept o dejstvu polnih hormona, pre svega uloga testosterona i estradiola u seksualnom uzbuđenju može prihvatiti kao ispravna, uloga peptida je nedovoljno jasna jer oni verovatno imaju kompleksniju ulogu. U tom smislu uloga peptida u seksualnom uzbuđenju ostaje neizvesna do daljeg, delimično i zbog višestrukih uticaja i mesta delovanja većine peptida.

Fiziološke reakcije

Seksualno uzbuđenje muškarca	Seksualno uzbuđenje žene
Muško seksualno uzbuđenje. — muški polni ud, koji je normalno u opuštenom stanju, nakon seksualnog uzbuđenja postaje čvrst i „uspravan”. Javlja se erekcija penisa nekoliko sekundi nakon početka seksualog uzbuđenja. Krv brzo protiče spužvastim i kavernoznim tkivom, što učvršćuje i povećava ud. Još jedno od spoljašnjih tkiva koje prolaze kroz transformaciju su nabori skrotuma, koji se izravnavaju dok se testisi približavaju telu i blago se povećavaju. Mišići perineuma se ritmički stežu. Na glaviću penisa mogu se javiti kapi semene tečnosti (preejakulacija) Zenice oka su proširene.	Žensko seksualno uzbuđenje — iz početnog stanja „mirovanja” (na levoj slici), ženske genitalije nakon seksualnog uzbuđena, reaguju vlaženjem vulve i širenjem stidnih usna. Prvi znak je vlaženje vagine, koje počinje deset do trideset sekundi od prvih znakova seksualnog uzbuđenja. Vlaženje koje je u obliku izolovanih kapi, tokom seksualnog uzbuđenja završava se navlaživanjem čitave unutrašnje površine vagine. Gustina, količina i miris sekreta variraju ne samo od jedne žene do druge, već i od različitih perioda života. Unutrašnje dve trećine vagine se šire, grlić materice i materica se pomeraju prema gore, dok se stidne usne spljoštavaju i otvaraju. Klitoris povećava veličinu Grudi i bradavice postaju čvršće, kao rezultat kontrakcije malih mišićnih vlakana. Vene na grudima mogu da postanu vidljivije, kao posledica jače prokrvljenosti.

Evolucijski modeli seksualnog uzbuđenja

Odnos između gena i ponašanja uopšte nije iscrpljen jednosmernim uticajem prvog na drugi.^[10] Ponašanje takođe može da utiče na gene, a ovaj uticaj može se pratiti i u evolucionoj vremenskoj skali i u toku života jednog organizma, pa tako i oblasti seksualnog uzbuđenja. Polazeći od ovoga, smatra se da je kroz evolucioni razvoj, dolazilo i do promena u oblicima seksualnog odgovora kod živih bića, koji je vremenom postao plastičnii pozitivni modifikator ponašanja povezan sa Baldvinovim efektom.^[11]

Kao najbolji primer za to je prikaz sekundarnih polnih karakteristika kod ljudi, kao što je penis-sličan uvećanju klitorisa kod žena tokom uzbuđenja i ginekomastija kod muškaraca, što je nekada bio predmet izučavanja selekcije partnera u evoluciji čoveka. Tako je postojanja ovih osobina — koje izazivaju seksualno uzbuđenje kod potencijalne partnere, korišćeno u međukulturalnim studijama.^[12] Drastičan primer za to su i visoke stope sekundarnih polnih karakteristika — dimorfizma u nekim ljudskim populacijama u jugoistočnoj Aziji.^[13] Slični evolutivni stimulansi su takođe mogli da dovedu i do pojave novih struktura kao što je pseudopenis ženke hijene.^[14]

Izvori

^ J Bancroft The endocrinology of sexual arousal, Journal of Endocrinology (2005) 186, r.411
^ „Norny - definition of horny by the Free Online Dictionary, Thesaurus and Encyclopedia”. Thefreedictionary.com. Pristupljeno 27. 8. 2012.
^ „Aroused synonym.”. Synonyms.net. Pristupljeno 27. 8. 2012.
^ Basson, R (2002). „"Human sex response cycles"”. Journal of Sex and Marital Therapy. 27 (1): 33—43.
^ Anderson RA, Bancroft J & Wu FCW 1992 The effects of exogenous testosterone on sexuality and mood of normal men. Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)75 1503–1507.
^ Anderson RA, Martin CW, Kung A, Everington D, Pun TC, Tan KCB, Bancroft J, Sundaram K, Moo-Young AJ & Baird DT 1999 7-Methyl-19-Nortestosterone (MENT) maintains sexual behavior and mood in hypogonadal men. Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)84 3556–3562.
^ ^a ^b Bancroft, J., The endocrinology of sexual arousal, Journal of Endocrinology (2005) 186, 411–427
^ Alder E & Bancroft J 1988 The relationship between breastfeeding persistence, sexuality and mood in postpartum women. Psychological Medicine 18 389–396.
^ Goldey, K.L.; Van Anders, S. M. (2011). „Sexy thoughts: Effects of sexual cognitions on testosterone, cortisol, and arousal in women”. Hormones & Behavior. 59 (5): 754—764. .
^ Richards, Robert J. (1987). Darwin and the Emergence of Evolutionary Theories of Mind and Behavior. Chicago: The University of Chicago Press. str. 399.
^ Gene E. Robinson, Russell D. Fernald, David F. Claiton. Genes and Social Behavior, Science. 2008. V. 322. rr. 896-900.
^ Miller, Geoffrey. "A Review of Sexual Selection and Human Evolution" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2006-03-09.
^ Harpending, Henry (2001). „Human Diversity and its History”. Bibliographic Guide to East Asian Studies. Gale Group. ISBN 978-0-7838-9219-1.
^ „The Painful Realities of Hyena Sex”. LiveScience. 26. 4. 2006. Pristupljeno 15. 1. 2019.

Spoljašnje veze

Mediji vezani za članak Seksualno uzbuđenje na Vikimedijinoj ostavi

Model Braka - Bračni savetodavni priručnik

[1] J Bancroft The endocrinology of sexual arousal, Journal of Endocrinology (2005) 186, r.411

[2] „Norny - definition of horny by the Free Online Dictionary, Thesaurus and Encyclopedia”. Thefreedictionary.com. Pristupljeno 27. 8. 2012.

[3] „Aroused synonym.”. Synonyms.net. Pristupljeno 27. 8. 2012.

[4] Basson, R (2002). „"Human sex response cycles"”. Journal of Sex and Marital Therapy. 27 (1): 33—43.

[5] Anderson RA, Bancroft J & Wu FCW 1992 The effects of exogenous testosterone on sexuality and mood of normal men. Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)75 1503–1507.

[6] Anderson RA, Martin CW, Kung A, Everington D, Pun TC, Tan KCB, Bancroft J, Sundaram K, Moo-Young AJ & Baird DT 1999 7-Methyl-19-Nortestosterone (MENT) maintains sexual behavior and mood in hypogonadal men. Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)84 3556–3562.

[Bancroft-7] Bancroft, J., The endocrinology of sexual arousal, Journal of Endocrinology (2005) 186, 411–427

[8] Alder E & Bancroft J 1988 The relationship between breastfeeding persistence, sexuality and mood in postpartum women. Psychological Medicine 18 389–396.

[9] Goldey, K.L.; Van Anders, S. M. (2011). „Sexy thoughts: Effects of sexual cognitions on testosterone, cortisol, and arousal in women”. Hormones & Behavior. 59 (5): 754—764. .

[10] Richards, Robert J. (1987). Darwin and the Emergence of Evolutionary Theories of Mind and Behavior. Chicago: The University of Chicago Press. str. 399.

[11] Gene E. Robinson, Russell D. Fernald, David F. Claiton. Genes and Social Behavior, Science. 2008. V. 322. rr. 896-900.

[12] Miller, Geoffrey. "A Review of Sexual Selection and Human Evolution" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2006-03-09.

[13] Harpending, Henry (2001). „Human Diversity and its History”. Bibliographic Guide to East Asian Studies. Gale Group. ISBN 978-0-7838-9219-1.

[14] „The Painful Realities of Hyena Sex”. LiveScience. 26. 4. 2006. Pristupljeno 15. 1. 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]