Severni Tučone
Severni Tučoni su atabaskanski narod, starosedeoci su centralnog Jukona na severozapadu Kanade. Danas naseljavaju manji deo svoje tradicionalne teritorije. Severnotučonski jezik, kao i blisko srodni južnotučonski jezik, pripada centralnoaljasko-jukonskoj podgrupi severne grane atabaskanskih jezika.
Severnih Tučonea je 2007. bilo oko 1.100.[1] Prema podacima popisa stanovništva Kanade, severnotučonskim jezikom je 2011. govorilo 210 ljudi.[2]
Podgrupe u 21. veku
uredi
Severnotučonske „prve nacije” i naselja uključuju:
- F`rst nejš`n of Načo Nijak Dan (sa sedištem u Mejou):[3]
- Mejo
- Stjuart Krosing
- Lit`l Salm`n/Karmaks f`rst nejš`n (sa sedištem u Karmaksu):[4]
- Karmaks
- Selk`rk f`rst nejš`n (sa sedištem u Peli Krosingu):[5]
- Peli Krosing
Sve tri severnotučonske „prve nacije” su deo severnotučonskog plemenskog veća.
Pored tri navedene severnotučonske „prve nacije” postoji još jedna prva nacija koja ima mešovito članstvo, a čiji jedan deo pripadnika su Severni Tučoni:
- Vajt Riv`r f`rst nejš`n (sa sedištem u Biv`r kriku):[6]
- Biv`r krik
Vajt Riv`r f`rst nejš`n ima mešovito članstvo, uključuje Severne Tučone i Tanane (Gornje Tanane).
Istorija
urediPre kontakta sa belcima Severni Tučoni su bili lovci-sakupljači, glavni plen bili su im karibui, losovi, divlje ovce i pastrmke.[7] Severni Tučoni su imali matrilinearni sistem srodstva i nasleđivanja. Većina ih je bila organizovana u dve egzogamne grupe koje su se zvale Vrana i Vuk.[8]
Do prvog kontakta sa belcima došlo je sredinom 19. veka. Severni Tučoni su pokušavali da izbegnu susrete sa belcima, kada bi se u njihovoj blizini našli belci, premeštali su svoje lovačke logore.[7]
Nakon uspostavljanja kontakta sa belcima došlo je do razvoja trgovine između njih. Međutim, tokom velikog dela 19. veka Hani koji su bili naseljeni na reci Jukon nizvodno od Severnih Tučona bliže trgovinskoj postaji Hadson bej kompanije u Fort Jukonu osnovanoj 1847. su ometali pristup Severnim Tučonima trgovinskoj postaji. Nakon što je nekoliko hiljada belaca, došlo u vreme Zlatne groznice u Klondajku (Jukonske zlatne groznice) 1898. Hani su skoro potpuno uništeni.[9] Prvu trgovinsku postaju na teritoriji Severnih Tučonea Fort Selk`rk je osnovao 1842. trgovac Robert Kembel, međutim nju su 1852. uništili tlingitski trgovci.[10]
Severni Tučoni su duvan, vatreno oružje i ostale zapadnjačke proizvode uglavnom nabavljali posredstvom svojih suseda Priobalnih Tlingita, a zatim su te proizvode prodavali Tananama (Gornjim Tananama). Zbog trgovine je povremeno dolazilo do sukoba među domorocima.[9] Ipak, sa svojim susedima Tagišima, Severni Tučoni su uglavnom bili u prijateljskim odnosima. Zavisnost u trgovini Severnih Tučona od Tlingita se smanjila nakon ponovnog naseljavanja belih trgovaca i tragača za zlatom oko reke Jukon, a potpuno je nestala 1898. nakon početka Zlatne groznice u Klondajku (Jukonske zlatne groznice).[11] Prvu trgovinsku postaju koja je osnovana na teritoriji Severnih Tučona nakon uništenja Fort Selk`rka osnovala je grupa belih trgovaca Harper, Mejo i Mekkvestin 1886. na ušću reke Stjuart, a sedam godina kasnije 1893. Harper je obnovio postaju Fort Selk`rk.[10]
Većina od nekoliko hiljada belaca, koliko je došlo u vreme Zlatne groznice u Klondajku (Jukonske zlatne groznice) 1898. na teritoriju Severnih Tučona je sledeće godine otišla. Ipak, nakon 1900. nekoliko puta su otkrivana nalazišta ruda zlata, srebra, bakra i olova i otvarani rudnici na teritoriji koju su naseljavali Severni Tučoni, posledica je trajno naseljavanje više hiljada belaca na njihovoj tradicionalnoj teritoriji.[10]
Reference
uredi- ^ Ethnologue Tutchone, Northern
- ^ Popis u Kanadi 2011. podaci o broju govornika domorodačkih jezika
- ^ Profil prve nacije F`rst nejš`n of Načo Nijak Dan[mrtva veza]
- ^ Profil prve nacije Lit`l Salm`n/Karmaks f`rst nejš`n[mrtva veza]
- ^ Profil prve nacije Selk`rk f`rst nejš`n[mrtva veza]
- ^ Profil prve nacije Vajt Riv`r f`rst nejš`n[mrtva veza]
- ^ a b McClellan, Catharine. (1981), str. 493-494
- ^ McClellan, Catharine. (1981), str. 499
- ^ a b McClellan, Catharine. (1981), str. 494
- ^ a b v McClellan, Catharine. (1981), str. 503
- ^ McClellan, Catharine. (1981), str. 495
Literatura
uredi- Lewis, M. Paul, Gary F. Simons, and Charles D. Fennig (eds.). 2015. Ethnologue: Languages of the World, Eighteenth edition. Dallas, Texas: SIL International. Online version: http://www.ethnologue.com/18/.
- McClellan, Catharine. (1981). "Tutchone". edited by June Helm. general editor, vol. 6, Sturtevant, W.C. "Handbook of North American Indians: Subarctic", Smithsonian Institution, Washington, D.C. Government Printing Office. ISBN 978-0160045783 [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (31. oktobar 2016)