Saros
Saros je period od 223 sinodička meseca (približno 6585,3211 dana, odnosno 18 godina i 11⅓ dana) koji se može upotrebiti za predviđanje pomračenja Sunca i Meseca. Jedan saros nakon pomračenja, Sunce, Zemlja i Mesec će se naći u približno istom relativnom položaju (gotovo ravnoj liniji), i doći će do skoro identičnog pomračenja. Ova pojava se naziva ciklusom pomračenja. Sar je polovina sarosa.
Serije pomračenja koja razdvaja period od jednog sarosa nazivaju se saroski ciklus.
Istorija
urediNajstariji pronađen zapis o sarosu (doduše ne pod ovim imenom) potiče iz polovine VII veka pre nove ere i zasluga je Haldejaca (vavilonskih astronoma).[1][2][3] Zna se da je pojam bio poznat Hiparhu, Pliniju[4] i Ptolemeju.[5] Termin „saros“ je za ciklus pomračenja iskoristio Edmund Halej 1691. godine, preuzevši ga iz „Sude“ (grč. σάρος), vizantijske enciklopedije iz XI veka. U „Sudi“ se navodi da je „(saros) mera i broj poznat Haldejcima. Jer 120 sarosa čini 2222 godine prema haldejskom proračunu, ako zaista saros čini 222 lunarna meseca, što je 18 godina i 6 meseci.“[6] Grčka reč očito potiče od vavilonske reči „sāru“ u značenju 3600.[7]
Mehanički proračun je ugrađen u Mehanizam sa Antikitere.
Opis
urediSaros se, dakle, definiše kao period od 6585,3211 dana (14 prostih godina + 4 prestupne godine + 11,321 dana, ili 13 prostih godina + 5 prestupnih godina + 10,321 dana). Koristi se za predviđanje trenutka pomračenja gotovo istih osobina. Tri periodičnosti povezane sa orbitom Meseca, sinodički mesec, drakonski mesec i anomalistički mesec se podudaraju sa saroskim ciklusom. Pomračenje se dešava kada se Mesec nađe između Zemlje i Sunca (u tom slučaju dolazi do pomračenja Sunca), ili kada se Zemlja nađe između Sunca i Meseca (pomračenje Meseca). Do pomračenja dolazi samo kada je Mesec mlad (u konjunkciji) ili pun (u opoziciji), redom.
Odnos između lunarnog i solarnog sarosa (sar)
urediPeriod od 9 godina i 5,5 dana, koliko iznosi polovina sarosa, jeste sar ili solarni saros. Sar obuhvata 111,5 sinodičkih meseci. Nakon pomračenja Sunca ili Meseca, i to nakon vremenskog perioda upravo dužine sara, desiće se pomračenje sličnih svojstava, i to pomračenje Meseca umesto Sunca, i obrnuto. Na primer, ukoliko Mesečeva senka (penumbra) delimično pokriva južni obod Zemlje tokom pomračenja Sunca, 9 godina i 5,5 dana kasnije će pri pomračenju Meseca senka koju pravi južni obod Zemlje delimično pokrivati Mesec. Slično, 9 godina i 5,5 dana nakon potpunog pomračenja Sunca, dogodiće se potpuno pomračenje Meseca.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Tablets 1414, 1415, 1416, 1417, 1419 of: T.G. Pinches, J.N. Strassmaier: Late Babylonian Astronomical and Related Texts. A.J. Sachs (ed.), Brown University Press 1955
- ^ A.J. Sachs & H. Hunger (1987..1996): Astronomical Diaries and Related Texts from Babylonia, Vol.I..III. Österreichischen Akademie der Wissenschaften. ibid. H. Hunger (2001) Vol. V: Lunar and Planetary Texts
- ^ P.J. Huber & S de Meis (2004): Babylonian Eclipse Observations from 750 BC to 1 BC, par. 1.1. IsIAO/Mimesis, Milano
- ^ Naturalis Historia II.10[56]
- ^ Almagest IV.2
- ^ „Suda“ je dostupna onlajn ovde[mrtva veza].
- ^ „saros”. Encarta Dictionary. Microsoft. Arhivirano iz originala 8. 6. 2009. g.
Literatura
uredi- Jean Meeus and Hermann Mucke (1983) Canon of Lunar Eclipses. Astronomisches Büro, Vienna
- Theodor von Oppolzer (1887). Canon der Finsternisse.. Vienna
- Mathematical Astronomy Morsels, Jean Meeus, Willmann-Bell, Inc., 1997 (Chapter 9, p. 51, Table 9.A Some eclipse Periodicities)
Spoljašnje veze
uredi- NASA - Eclipses and the Saros
- Solar and Lunar Eclipses - Xabier Jubier Interactive eclipse search
- Eclipse Search – Search 5,000 years of eclipse data by various attributes.
- Eclipses, Cosmic Clockwork of the Ancients - Fundamental astronomy of eclipses.